Πρόσωπα όπως ο Πιερ-Ωγκυστέν Καρόν ντε Μπωμαρσαί εγείρουν το ενδιαφέρον. Όχι μόνο για την εξαίρετη, καλλιτεχνική αποτύπωση των ηθών μιας κάποιας εποχής. Τη φήμη τους τη χρωστούν στην πραγμάτωση μιας, ας το παραδεχτούμε τολμηρής φαντασίωσης. Το όραμα ενός βίου γεμάτου αξιώματα, αισθησιασμό, ταξίδια, ύποπτες συναλλαγές και το είδος της δόξας που συνοδεύει την πλούσια εμπειρία ερεθίζει. Παραμένει ως τις μέρες μας, κατά κάποιον τρόπο το ζητούμενο, η απόλυτη φιλοδοξία. Ίσως η ζωή του Μπωμαρσαί, δοσμένη αριστοτεχνικά στον κινηματογράφο, να αξίζει σήμερα περισσότερο από ποτέ μια θέση στις πιο επίκαιρες και επίμαχες θεωρήσεις. Παραδείγματα όπως ο Τζέιμς Μποντ, ο Ιντιάνα Τζόουνς και οι απαράμιλλοι, κινηματογραφικοί αστέρες επιβεβαιώνουν το ενδιαφέρον μας για πλούσιες εμπειρίες και περιπετειώδεις ζωές.
Στα θεατρικά του ωρολογοποιού, αυλικού και τυχοδιώκτη Μπωμαρσαί εικονογραφείται η ελευθερία των ηθών, η έκλυσή τους που για λογαριασμό της τάξης των ευγενών, στάθηκε η αρχή του τέλους, όπως πολύ εύστοχα σημειώνει ο Ευγένιος Ντορς στο ιδιαίτερο, βιογραφικό του δοκίμιο για τον Ισπανό Φραντσίσκο Γκόγια. Η αναφορά του Ντορς μόνο τυχαία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί, αφού στο ύφος και τη στάση των ηρώων του Μπωμαρσαί, συνοψίζεται η αίσθηση της κατάπτωσης, που εξασφαλίζει όμως μια υπέροχη ζωή, υπερπλήρη σε εμπειρίες και εντυπωσιακά βιώματα. Περιεχόμενο που προσθέτει κάτι περισσότερο από μια υπεραξία στο βαθμό της γοητείας. Ο ίδιος, πολύ πιο τολμηρός από τα ήθη των ηρώων του, έρχεται να απεικονίσει αυτό το δίχως τοίχους πορνείο του Ζενέ που στέκει ακόμη ισχυρό επιχείρημα και επαρκής εικονογράφηση κάθε εποχής. Το όνειρο της ζωής, τα χρόνια που δεν είναι άλλο από χάνια , όλα σημαίνουν στα έργα και υπονοούν τις πεποιθήσεις του Μπωμαρσαί. Καταταγμένος ήδη στους πλέον σημαντικούς, θεατρικούς συγγραφείς με ανεξάντλητες παραλλαγές των έργων του για τα μάτια του φιλοθεάμονος κοινού ο Γάλλος Πιερ Ωγκύστ ανήκει στην πραγματικότητα στην κατηγορία των ανθρώπων που επιβιώνοντας στη σκιά της επικρατούσας τάξης, κατορθώνει να αναπτύξει στον επαρκέστερο βαθμό τους όρους της μιας αληθινής αναγωγής όπως πηγάζει από το λεγόμενο, «πικαρέσκο μυθιστόρημα.»
Κάπως έτσι χαρακτηρίζεται ο τρόπος ζωής του Μπωμαρσαί, στις συνθήκες αυτές ανταποκρίνεται η προσωπική του διαδρομή, η συνεισφορά του στις υποθέσεις της αυλής. Ζητήματα του κοινού εμπορίου και ευρεσιτεχνίες μονοπωλούν το ενδιαφέρον του Μπωμαρσαί. Και φυσικά γάμοι με ευκατάστατες χήρες που μπορούν να εξασφαλίσουν στον ίδιο και τα απομεινάρια του οίκου του το επίπεδο της ζωής που θα διευκολύνει την επιδίωξη της ευτυχίας. Μοιάζει με εκείνον τον Κινέζο που πωλεί εμπορεύματα και ανθρώπους στο βάθος του μαγαζιού του, πάντα με την ίδια επιτυχία και αποτελεσματικότητα που προωθεί πολύχρωμα τόπια στα γύρω καταστήματα. Η θέση του στην καλλιτεχνική επετηρίδα οφείλεται κατ΄ αποκλειστικότητα στο ίδιο του έργο του. Η ζωή του, οι γνωριμίες που εξασφάλιζε ο συγχρωτισμός του με τους ευγενείς και τους τιτλούχους, ελάχιστη μπορεί να πει κανείς πως κατέχουν συνεισφορά στη σημερινή, ευρεία αναγνώριση του έργο του. Οι χαρακτήρες του τον αποκαλύπτουν, δίχως όμως να επιβεβαιώνουν τον άκρατο αισθησιασμό του και τη διάθεση για ζωή που προίκισαν με αλησμόνητες πράξεις την πραγμάτωση κάθε φιλοδοξίας του.
Αυτό το είδος της επιτυχίας απαιτεί η σημερινή εποχή, δίχως καν να επιβάλει την πρωτοτυπία πια σε οποιαδήποτε πτυχή ή βαθμό. Άλλωστε ο κύριος Μπρυγιέ έχει ήδη δηλώσει με παρρησία πως όλα έχουν πια ειπωθεί. Και έτσι οι αθεράπευτοι Μπωμαρσαί μπορούν σήμερα να ελπίζουν σε έναν ανάλογο, βιωματικό πλουραλισμό που συμπυκνώνει την απόλαυση με τη δόξα. Καμιά φυσικά σχέση με το είδος της πνευματικότητας που συντροφεύει το ωραίο και μας επιτρέπει να μιλούμε για λογαριασμό ενός ευρύτατου θαυμασμού. Τύποι σαν τον Πιερ Ωγκύστ δεν μπορούν παρά μονάχα φθόνο να προκαλούν στους σημερινούς νέους που διψούν για ευκολία, χρήμα και έρωτα. Η μόνη διαφορά με τον Μπωμαρσαί είναι πως πια δεν αξίζει τον κόπο να καταγράψει ή να κρίνει κανείς τα ήθη της εποχής, μια και το ζητούμενο στέκει ασάλευτο και προσβάσιμο πάντα στις επιφάνειες. Και φυσικά κανείς δεν θα επένδυε σήμερα στην τέχνη, επιλέγοντας τα βιβλία προσώπων αιρετικών και αμφιλεγόμενων για την εποχή του, όπως ο Μπωντλαίρ. Η εμμονή του Μπωμαρσαί για ένα έργο που καθυστέρησε να λάβει τις τιμές που του άρμοζαν αποκαλύπτει πολλά για το καλλιτεχνικό του αισθητήριο, τα πάθη του, την διαύγεια στην άσκηση της κριτικής. Ίσως να πρόκειται μόνο για τη γοητεία που ασκούν τίτλοι όπως άνθη του κακού. Όπως και να έχει, με αφορμή τη ζωή του Μπωμαρσαί και την αποτελεσματικότητα των μορφών του, το επίπεδο δηλαδή του λυρισμού που απαιτεί η καλλιτεχνική ενέργεια, προκύπτουν μια σειρά από στοχασμοί που κύριο σκοπό τους έχουν να επιβεβαιώσουν τη δυναμική του πάθους για τη ζωή του τώρα και του χθες. Ένας κοινός παρονομαστής, μια ασίγαστη φιλοδοξία για την εμπειρία, το είδος της φαντασίωσης που σήμερα καθίσταται επίκαιρο ή αλλιώς, μεταβάλλεται σε μόδα και αισθητική ζωής του συρμού, παραμένοντας διαχρονικά σε ένταση και μέτρο.
Οι γάμοι του Φίγκαρο υπήρξαν πάντα μια εποποιία κοινωνιολογικού χαρακτήρα. Ύφος που αποσκοπεί σε ένα είδος κρυφού οράματος και οδός που ταυτόχρονα εξυπηρετεί με τον καλύτερο, δυνατό τρόπο το πιο ικανοποιητικό είδος μυθιστορήματος. Να τι κατορθώνει η αφήγηση του Μπωμαρσαί, να ο λόγος για να αναδειχτεί απόψε μια μορφή με πολλές προεκτάσεις που επισημαίνει μια κοινή και άκρως επίκαιρη φιλοδοξία ζωής. Τέτοιες προσωπικότητες προσδίδουν έναν τόνο ροκοκό αισθητικής στο περιεχόμενο της ζωής του, γίνονται χαρτόνια στα βασιλικά ταπητουργία, δεν θρηνούν ποτέ επί των ερειπίων. Ερεθισμένοι απ΄ τη μανία τους για ζωή, πλουτίζουν με τη διαδρομή τους την τέχνη. Μόνη διαφορά με μια πεποίθηση κοινή και ζωντανή που στιγματίζει την αποψινή μοναξιά μας αυτό ακριβώς του στοιχείο του ταλέντου και της μοναδικότητας που στέκει ως απόσταγμα μέσα απ΄την παρατήρηση των περιστατικών του βίου του Πιερ Ωγκύστ Καρόν ντε Μπωμαρσαί.
Περσέα, Ανδρομάχη, καλύτερα μιλήστε μας εσείς για τον δημιουργό. Λέγεται, πως ζήσατε μαζί για μερικά χρόνια στο θερινό θέρετρο του Μπουέν Ρετίρο. Πείτε μας για τους τρόπους του, τις ταπεινώσεις, την εξαγορά των δούλων, το χαλασμένο ρολόι που δεν αντιστάθηκε και τελικά καταμέτρησε όσα απέμειναν, την Σαραγόσα, τα τόσα και τόσα πορτραίτα, πράγματα που σήμερα έχουν χαθεί ή πεθαίνουν στα μητροπολιτικά μουσεία. Εκεί που δίχως αποστροφή ξαναζούν τα τέρατα του ύπνου της λογικής και το καθημερινό και ανεξάντλητο αφήγημα. Εκεί που κατοικεί απόψε η Μάγια, με όλα τα πέπλα της ριγμένα, όλα τα πέπλα της.
Συστήνοντας τον κύριο Μπωμαρσαί στο κοινό των ευγενών
Κύριε Μπωμαρσαί, μην νιώθετε αμήχανα παρακαλώ, αυτές οι τιμές σας αρμόζουν.
Μα πρώτα, επιτρέψτε μου, να σας συστήσω την δούκισσα. Ο κύριος Μπωμαρσαί, άνθρωπος με επιρροή στην αυλή. Νεότατος με ικανότατο και αξιόλογο τρόπο να τα βγάζει πέρα. Έχει που λένε τον τρόπο του. (υποκλίνεται στο καπλάνι που υποδύεται την δούκισα.)
Μα μην τον αγγίζετε, σας εκλιπαρώ. Πρέπει οι επόμενοι να τον βρουν κατ΄αυτόν τον τρόπο. Είναι κομμάτι, λένε της εποχής αγαπητή μου. Θα στηριχτούν απάνω του αν θέλουν να ερμηνεύσουν τον τυχοδιωκτισμό που σχεδόν αταβιστικά μας κληροδοτείται, ολοένα και πιο εντατικός, πάντα αμείωτος.
Δεν θα σας πω τίποτε για τους ακροβάτες και τους κλόουν. Γι΄ αυτούς τους τελευταίους δεν αφήνω να φανούν τα δάκρυα ή ο φθόνος όταν απαγγέλουν απ΄ τη σκάλα που οδηγεί στα φεγγάρια. Η βραδιά απόψε, ανήκει σε σας που τόσο άτυχη είχατε ζωή και τον κύριο Μπωμαρσαί με τις λαμπρότατες αρετές.
(οι σαξοφωνιστές σήμερα θα έκαναν τη διαφορά, θα προσέθεταν και θα απορροφούσαν το κοινό στη διακόσμηση που προσφέρει ένας ολόκληρος τρόπος ζωής ή ένα αίσθημα. Θα υποκαθιστούσαν λέει, τις όποιες, σκηνικές οδηγίες.)
Η περίπτωση του Μπωμαρσαί συνιστά ίσως μία απ΄ τις περιπτώσεις των πλέον, επίκαιρων προτύπων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου