Κατωτέρω παρατίθεται ένα χαρακτηριστικό
απόσπασμα από το βιβλίο "Άγριοι και Πολιτισμένοι του Dedis Diderot":
Από το διάλογο μεταξύ του "πολιτισμένου" Ιερέα και του "άγριου"
Ταϊτινού Ορού.
[…]
ΟΡΟΥ
Αυτές τις εντολές τις βρίσκω αντίθετες προς
τη φύση, αντίθετες προς το λογικό˙ φτιαγμένες για να πολλαπλασιάζουν τα
εγκλήματα και για να στενοχωρούν κάθε στιγμή τον γέρο δημιουργό, που έκανε τα
πάντα δίχως κεφάλι, δίχως χέρια και δίχως εργαλεία˙ που είναι παντού και που
δεν τον βλέπει κανείς πουθενά˙ που διαρκεί σήμερα και αύριο και που δεν έχει
μια μέρα παραπάνω· που διατάζει και δεν τον υπακούουν˙ που μπορεί να εμποδίσει
και δεν εμποδίζει. Αντίθετες προς τη φύση διότι προϋποθέτουν ότι ένα ον αισθανόμενο,
σκεπτόμενο και ελεύθερο μπορεί να είναι ιδιοκτησία ενός όντος όμοιου μ' αυτό.
Πάνω σε τι θεμελιώνεται αυτό το δικαίωμα; Δεν βλέπεις ότι έχετε μπερδέψει, στην
χώρα σου, το πράγμα που δεν έχει ούτε αισθαντικότητα, ούτε σκέψη, ούτε
επιθυμία, ούτε θέληση, που το παρατάτε, το παίρνετε, το φυλάγετε, το
ανταλλάσσετε δίχως αυτό να πάσχει και δίχως να παραπονιέται, με το πράγμα που
δεν ανταλλάσσεται καθόλου, που δεν αποκτιέται καθόλου, που έχει ελευθερία,
θέληση, επιθυμία˙ που μπορεί να δοθεί ή να αρνηθεί να δοθεί για μια στιγμή˙ να
δοθεί ή να αρνηθεί να δοθεί για πάντα˙ που παραπονιέται και που πάσχει˙ και που
δεν θα μπορούσε να γίνει αντικείμενο δοσοληψίας, δίχως να ξεχαστεί ο χαρακτήρας
του και δίχως να ασκηθεί βία στη φύση; Αντίθετες προς τον γενικό κανόνα των
όντων. Πράγματι, τίποτε δεν φαίνεται πιο παράλογο από μια εντολή που προγράφει
την αλλαγή που έχουμε μέσα μας˙ που επιβάλλει μια σταθερότητα η οποία δεν
μπορεί να υπάρξει, και που παραβιάζει τη φύση και την ελευθερία του αρσενικού
και του θηλυκού, αλυσοδένοντάς τα για πάντα το ένα με το άλλο. Τίποτε δεν
φαίνεται πιο παράλογο από μια πίστη που περιορίζει την πιο ιδιότροπη των
απολαύσεων σ' ένα μόνο άτομο˙ από έναν όρκο αμεταβλητότητας δύο όντων από
σάρκα, απέναντι σ' έναν ουρανό που δεν είναι ούτε μια στιγμή ο ίδιος, κάτω από
σπήλαια που τα απειλεί η καταστροφή˙ στη ρίζα ενός βράχου που πέφτει σε
κομμάτια˙ στη ρίζα ενός δέντρου που ραγίζει˙ πάνω σε μια πέτρα που κατρακυλάει;
Πίστεψέ με, κάνατε την κατάσταση του ανθρώπου χειρότερη από κείνη του ζώου. Δεν
ξέρω τι είναι ο μεγάλος δημιουργός σου: χαίρομαι όμως που δεν μίλησε καθόλου
στους γονιούς μας και εύχομαι να μην μιλήσει στα παιδιά μας˙ γιατί θα μπορούσε
κατά τύχη να τους πει τις ίδιες βλακείες, κι εκείνα θα ‘καναν ίσως τη βλακεία
να τις πιστέψουν. Χθες, καθώς τρώγαμε, μας μίλησες για άρχοντες και ιερείς, δεν
ξέρω ποια είναι αυτά τα πρόσωπα που ονομάζεις άρχοντες και ιερείς, των οποίων η
εξουσία ρυθμίζει τη διαγωγή σας˙ πες μου, όμως, είναι κύριοι του καλού και του
κακού; Μπορούν να κάνουν το δίκαιο άδικο και το άδικο δίκαιο; Είναι στο χέρι
τους να συνδέσουν το καλό με επιβλαβείς πράξεις και το κακό με αθώες ή ωφέλιμες
πράξεις; Δεν θα μπορούσες να το διανοηθείς, γιατί, στην περίπτωση αυτή, δεν θα
υπήρχε ούτε αληθινό ούτε ψεύτικο, ούτε καλό ούτε κακό, ούτε ωραίο ούτε άσχημο˙
θα υπήρχε μόνον εκείνο που θα ανακήρυσσαν κάθε φορά τέτοιο ο μεγάλος δημιουργός
σου, οι άρχοντές σου, οι ιερείς σου˙ και, από τη μια στιγμή στην άλλη, εσύ θα ‘σουν
υποχρεωμένος να αλλάξεις ιδέες και διαγωγή. Μια μέρα θα σου ‘λεγε ένας από τους
τρεις αυτούς κυρίους: σκότωσε, κι εσύ θα ‘σουν υποχρεωμένος, συνειδησιακά, να
σκοτώσεις˙ μια άλλη μέρα: κλέψε˙ κι εσύ θα ‘πρεπε να πας να κλέψεις˙ ή: μην
τρως αυτό το φρούτο˙ και δεν θα τολμούσες να το φας˙ σου απαγορεύω αυτό το
λαχανικό ή αυτό το ζώο˙ και συ θα φυλαγόσουν μην τα αγγίξεις. Δεν υπάρχει
καλοσύνη που να ήταν δυνατό να σου απαγορευτεί˙ δεν υπάρχει κακία που να ήταν
δυνατό να σου επιβληθεί. Και τι θα γινόσουν αν οι τρεις κύριοι σου, συμφωνώντας
ελάχιστα μεταξύ τους, διανοούνταν να σου επιτρέψουν να κάνεις, να σε διατάξουν
να κάνεις, και να σου απαγορεύσουν να κάνεις το ίδιο πράγμα, όπως συχνά
συμβαίνει; Τότε, για να ευχαριστήσεις τον ιερέα, θα ‘πρεπε να τα χαλάσεις με
τον άρχοντα˙ για να ικανοποιήσεις τον άρχοντα, θα ‘πρεπε να δυσαρεστήσεις τον
μεγάλο δημιουργό˙ και για να γίνεις ευχάριστος στον μεγάλο δημιουργό, θα 'πρεπε
να απαρνηθείς τη φύση. Και ξέρεις τι θα σου συνέβαινε; Θα περιφρονούσες και
τους τρεις και δεν θα ‘σουν ούτε άνθρωπος, ούτε πολίτης, ούτε ευσεβής˙ δεν θα ‘σουν
τίποτε˙ θα ένιωθες άσχημα με όλες τις μορφές αυθεντίας˙ άσχημα με τον εαυτό
σου˙ κακός, με την καρδιά σου αναστατωμένη˙ κυνηγημένος από τους παράλογους
κυρίους σου˙ και δυστυχισμένος, όπως σε είδα χθες το βράδυ, όταν σου παρουσίασα
τις κόρες μου και φώναζες: Αλλά η θρησκεία μου! Η θέση μου! Θέλεις να ξέρεις,
πάντα και παντού, τι είναι καλό και τι κακό; Προσηλώσου στη φύση των πραγμάτων
και των πράξεων˙ στις σχέσεις σου με τους ομοίους σου˙ στην επίδραση της
διαγωγής σου πάνω στην επιμέρους ωφέλειά σου και στο γενικό καλό. Βρίσκεσαι σε
παραλήρημα αν πιστεύεις ότι υπάρχει κάτι, είτε ψηλά είτε χαμηλά μέσα στο
σύμπαν, που μπορεί να προσθέσει ή να αφαιρέσει από τους νόμους της φύσης. Η
αιώνια θέλησή της είναι να προτιμάται το καλό από το κακό, και το γενικό καλό
από το επιμέρους καλό. Θα διατάξεις το αντίθετο˙ αλλά δεν θα σε υπακούσουν. Θα
πολλαπλασιάσεις τους κακοποιούς και τους δυστυχισμένους με τον φόβο, την
τιμωρία ή τις τύψεις˙ θα διαφθείρεις τις συνειδήσεις˙ θα διαφθείρεις τα
πνεύματα˙ δεν θα ξέρουν πια τι πρέπει να κάνουν και τι να αποφύγουν.
Μπερδεμένοι μέσα στην κατάσταση αθωότητας, ήρεμοι μέσα στο κακούργημα, θα έχουν
χάσει από τα μάτια τους το πολικό αστέρι, τον δρόμο τους. Απάντησέ μου
ειλικρινά˙ παρά τις ρητές διαταγές των τριών νομοθετών σου, ένας νέος άντρας
στη χώρα σο δεν κοιμάται ποτέ, δίχως την άδεια τους, με μια νέα κοπέλα;
ΙΕΡΕΑΣ
Θα ‘ταν ψέματα αν έλεγα όχι.
ΟΡΟΥ
Η γυναίκα, που έχει ορκιστεί να ανήκει
μόνον στον σύζυγο της, δεν δίνεται ποτέ σ' έναν άλλο;
ΙΕΡΕΑΣ
Τίποτε δεν είναι πιο συνηθισμένο.
ΟΡΟΥ
Οι νομοθέτες σου τιμωρούν ή δεν τιμωρούν:
αν τιμωρούν, είναι άγρια θηρία που χτυπούν τη φύση˙ αν δεν τιμωρούν, είναι
ηλίθιοι που έχουν κάνει αξιοπεριφρόνητη την αυθεντία τους με μια άχρηστη
απαγόρευση.
ΙΕΡΕΑΣ
Οι ένοχοι, που ξεφεύγουν από την
αυστηρότητα των νόμων, τιμωρούνται από την γενική κατακραυγή.
ΟΡΟΥ
Δηλαδή η δικαιοσύνη ασκείται από την
έλλειψη κοινής λογικής που έχει όλο το έθνος˙ και η τρέλα της κοινής γνώμης
αναπληρώνει τους νόμους.
ΙΕΡΕΑΣ
Η ατιμασμένη κοπέλα δεν βρίσκει πια σύζυγο.
ΟΡΟΥ
Ατιμασμένη! Γιατί;
ΙΕΡΕΑΣ
Η άπιστη γυναίκα αντιμετωπίζει περισσότερο
ή λιγότερο την περιφρόνηση.
ΟΡΟΥ
Την περιφρόνηση! Και γιατί;
ΙΕΡΕΑΣ
Ο νέος άντρας αποκαλείται αχρείος αποπλανητής
ΟΡΟΥ
Αχρείος! αποπλανητής! Και γιατί;
ΙΕΡΕΑΣ
Ο πατέρας, η μητέρα και το παιδί είναι
απαρηγόρητοι. Ο ασταθής σύζυγος είναι ελευθέριος˙ ο προδομένος σύζυγος
μοιράζεται την ντροπή της γυναίκας του.
ΟΡΟΥ
Τι τερατώδες δίχτυ από ακρότητες μου
φανερώνεις εκεί! Και πάλι δεν μου τα λες όλα: διότι, απ' τη στιγμή που έχει
κανείς την άδεια να φτιάξει όπως θέλει τις ιδέες της δικαιοσύνης και της
ιδιοκτησίας˙ να αφαιρέσει ή να προσδώσει έναν αυθαίρετο χαρακτήρα στα πράγματα˙
να ενώσει με τις πράξεις ή να χωρίσει απ’ αυτές το καλό και το κακό,
συμβουλευόμενος μόνο το καπρίτσιο, αποδοκιμάζεται, κατηγορείται, γίνεται
ύποπτος, τυραννιέται, είναι φθονερός, είναι ζηλιάρης, ξεγελιέται, πληγώνεται,
κρύβεται, αποσιωπεί, τον κατασκοπεύουν, τον συλλαμβάνουν επ’ αυτοφώρω,
διαπληκτίζεται, ψεύδεται˙ οι κόρες εξαπατούν τους γονείς τους˙ οι σύζυγοι τις
γυναίκες τους˙ οι γυναίκες τους άντρες τους˙ κοπέλες, ναι, δεν αμφιβάλλω, κοπέλες
θα πνίγουν τα παιδιά τους˙ φιλύποπτοι πατεράδες θα περιφρονούν και θα παραμελούν
τα δικά τους˙ μάνες θα τα αποχωρίζονται και θα τα παρατούν στο έλεος της μοίρας˙
και το έγκλημα και η ακολασία θα παρουσιάζονται μ’ όλες τις μορφές. Τα ξέρω όλα
αυτά, σαν να ‘ζησα ανάμεσα σας. Αυτό είναι, επειδή έτσι πρέπει να είναι. Και η
κοινωνία, για της οποίας την καλή τάξη καυχιέται ο αρχηγός σας, δεν θα ‘ναι
παρά ένα μπουλούκι είτε υποκριτών, που ποδοπατούν κρυφά τους νόμους· είτε κακότυχων,
που είναι οι ίδιοι όργανα του μαρτύριου τους, καθώς υποτάσσονται σ’ αυτό˙ είτε
ηλιθίων, στους οποίους η προκατάληψη έχει πνίξει τελείως τη φωνή της φύσης˙
είτε άσχημα οργανωμένων όντων, από τα οποία η φύση δεν απαιτεί τα δικαιώματά
της.
ΙΕΡΕΑΣ
Κάπως έτσι είναι. Εσείς όμως δεν
παντρεύεστε καθόλου;
ΟΡΟΥ
Παντρευόμαστε.
ΙΕΡΕΑΣ
Τι είναι λοιπόν ο γάμος σας;
ΟΡΟΥ
Η συμφωνία να ζούμε στην ίδια καλύβα, και
να κοιμόμαστε στο, ίδιο κρεβάτι, για όσο το βρίσκουμε καλό.
ΙΕΡΕΑΣ
Κι όταν δεν το βρίσκετε καλό;
ΟΡΟΥ
Χωρίζουμε.
ΙΕΡΕΑΣ
Τι γίνονται τα παιδιά σας;
ΟΡΟΥ
Ω ξένε! Η τελευταία σου ερώτηση φανερώνει
τη βαθιά μιζέρια της χώρας σου. Να ξέρεις, φίλε μου, ότι εδώ η γέννηση ενός
παιδιού είναι πάντα ευτυχία, κι ο θάνατος του προκαλεί θλίψη και δάκρυα. Ένα
παιδί είναι πολύτιμο αγαθό, διότι πρέπει να γίνει άνθρωπος˙ επίσης, δείχνουμε
γι’ αυτό τελείως διαφορετική φροντίδα απ’ ό,τι για τα φυτά μας και τα ζώα μας.
Ένα παιδί που γεννιέται, φέρνει οικιακή και δημόσια χαρά: σημαίνει περισσότερη
τύχη για την καλύβα και περισσότερη δύναμη για το έθνος: είναι κι άλλα μπράτσα
για την Ταϊτή˙ βλέπουμε σ’ αυτό έναν γεωργό, έναν ψαρά, έναν κυνηγό, έναν
στρατιώτη, έναν σύζυγο, έναν πατέρα. Μια γυναίκα, όταν ξαναπηγαίνει από την
καλύβα του συζύγου της στην καλύβα των γονιών της, παίρνει μαζί της τα παιδιά
της που είχε πάει ως προίκα: μοιράζονται όσα γεννήθηκαν κατά την συγκατοίκηση:
και μοιράζουν όσο πιο καλά γίνεται τα αρσενικά και τα θηλυκά έτσι ώστε να μείνει
στον καθένα ίσος περίπου αριθμός κοριτσιών και αγοριών.
ΙΕΡΕΑΣ
Τα παιδιά όμως είναι για πολύ καιρό βάρος
πριν προσφέρουν υπηρεσίες.
ΟΡΟΥ
Προορίζουμε για τη συντήρησή τους και για
την επιβίωση των γέρων το ένα έκτο από όλους τους καρπούς της χώρας˙ αυτός ο
φόρος τα ακολουθεί παντού. Βλέπεις λοιπόν ότι όσο πιο πολυάριθμη είναι η
οικογένεια του Ταϊτινού τόσο πιο πλούσια είναι.
ΙΕΡΕΑΣ
Το ένα έκτο!
ΟΡΟΥ
Είναι σίγουρο μέσο για να ενθαρρύνεις τον
πληθυσμό και να προκαλέσεις τον σεβασμό προς τους γέρους και τη συντήρηση των
παιδιών.
[…]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου