Ο αρχαιολογικός Χώρος τής Βραυρώνας, στον οποίο υπάρχει και Μουσείο όπου φιλοξενείται πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Αττικής, βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο τού υδροβιότοπου και καταφύγιου άγριας ζωής, που σχηματίζεται στις εκβολές τού ποταμού Ερασίνου. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους τής Ανατολικής Αττικής. Είναι ταυτισμένος με την αρχαία Θεά Αρτέμιδα και την μυθική κόρη τού Αγαμέμνωνα, την Ιφιγένεια. Οι μελικαφέ χειμωνιάτικες αποχρώσεις τών αρμυρικώνων, οι οποίοι κυριαρχούνε στα υγρά λιβάδια του υδροβιότοπου, προσφέρουνε μιας μοναδικής ομορφιάς, ανάξια να παρασταθεί από κάθε φωτογραφική απόπειρα απεικόνισης, εικόνα.
Ο Ποταμός Ερασίνος
Η ύπαρξη του ποταμού είναι αυτή που έχει καθορίσει όσο οτιδήποτε άλλο το τοπίο στη Βραυρώνα. Τμήμα του ποταμού διαθέτει ροή γλυκού νερού όλο το χρόνο, ακόμα και κατά τη διάρκεια του καυτού Αττικού καλοκαιριού. Από την αρχαιότητα κιόλας, ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τα νερά του για πότισμα ενώ για να αντιμετωπίσει τα φουσκωμένα νερά του το χειμώνα είχε προβεί σε αντιπλημμυρικά έργα μέσα στο χώρο του Ναού.
Στον Ερασίνο έχει εντοπιστεί η Ντάσκα, ψάρι του γλυκού νερού το οποίο απειλείται με εξαφάνιση. Ακόμα, υπάρχουν Κέφαλοι, Χέλια καθώς και τα Κουνουπόψαρα τα οποία έχουν εισαχθεί από τον άνθρωπο για την καταπολέμηση των κουνουπιών. Στις όχθες του την άνοιξη και το καλοκαίρι μπορούμε να δούμε Ποταμοχελώνες και Βαλτοχελώνες, ενώ μεγάλοι είναι και οι πληθυσμοί του ΒαλκανοΒάτραχου και του Πρασινόφρυνου. Το Νερόφιδο, τέλος, είναι το πιο κοινό φίδι που παρατηρείται και είναι τελείως ακίνδυνο για τον άνθρωπο καθώς δεν έχει δηλητήριο.
Αυτός ο πλούτος σε πηγές τροφής προσελκύει, όπως είναι φυσικό, πουλιά όπως ο Νυχτοκόρακας και ο Κρυπτοτσικνιάς οι οποίοι τ τη μετανάστευση σταματούν για να τραφούν και να ξεκουραστούν στα δέντρα που βρίσκονται στις όχθες του ποταμού.
Αρχαιολογικός χώρος Βραυρώνας
Η θέση
Η Βραυρώνα, μια εύφορη κοιλάδα που ανοίγει στο νότιο Ευβοϊκό κόλπο διαρρέεται από τον ποταμό Ερασίνο, ο οποίος εκβάλλει στον κλειστό και τελματώδη όρμο. Η περιοχή, αγροτική, δασώδης, παραθαλάσσια και παραποτάμια, ήταν ιδανική για την ίδρυσή ενός ιερού αφιερωμένου στην Αρτέμιδα, καθώς συνδυάζει όλα τα στοιχεία που ταιριάζουν στην υπόσταση της θεάς.
Ο μύθος
Το ιερό της Αρτέμιδος αρχικά θρησκευτικό κέντρο του δήμου των Φιλαϊδών, εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα ιερά της Αττικής. Σύμφωνα με την παράδοση ο Ορέστης και η Ιφιγένεια, τα παιδιά του Αγαμέμνονα, έκλεψαν από τη γη των Ταύρων (τη σημερινή Κριμαία) το ξόανο (ξύλινο ομοίωμα) της Αρτέμιδος και με υπόδειξη της θεάς Αθηνάς κατέφθασαν στην Αττική για να ιδρύσουν ένα ιερό και να το στεγάσουν. Ο Ευρυπίδης (Ιφιγένεια εν Ταύροις στ. 1462-7) αναφέρει ότι η Ιφιγένεια παρέμεινε για το υπόλοιπο της ζωής της ως ιέρεια της Αρτέμιδος στο ιερό της Βραυρώνας όπου και τάφηκε.
Η ανασκαφή
Η θέση του ιερού είχε εντοπιστεί από του 19ο αι. από του αρχαιολόγο Ludwig Ross. Η ανασκαφή που πραγματοποιήθηκε (1949-1963) από τον αρχαιολόγο Ιωάννη Παπαδημητρίου με δαπάνη της εν Αθήυαις Αρχαιολογικής Εταιρείας αποκάλυψε τον προϊστορικό οικισμό στο λόφο Κομμένο Λιθάρι και τα κτήρια του ιερού στην κοιλάδα. Αφορμή για την έναρξη των ανασκαφών υπήρξε η αίτηση κατοίκων του Μαρκοπούλου για την κατασκευή περιβόλου γύρω από το ναό τού Αγίου Γεωργίου. Το 1960 ξεκίνησε με μελέτη του αρχιτέκτονα καθηγητή κ. Χαράλαμπου Μπούρα η αναστήλωση της στοάς η οποία ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα.
Προϊστορική κατοίκηση
Η φυσική προστασία που προσφέρουν οι γύρω λόφοι, το ήπιο κλίμα, το εύφορο έδαφος και η αφθονία νερού, καθώς και η έξοδος προς τη θάλασσα παρείχαν τις κατάλληλες συνθήκες για μόνιμη εγκατάσταση στην περιοχή. Στον χαμηλό επιμήκη λόφο Κομμένο Λιθάρι, που δεσπόζει στο μυχό του κόλπου της Βραυρώνας, η πρώτη εγκατάσταση ανθρώπων τοποθετείται στα τέλη της Νεολιθικής περιόδου και κυρίως στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3500 - 2000 π.Χ.). Ο οικισμός στην επόμενη Μέση Εποχή του Χαλκού (2000 -1600 π.Χ.) εξελίχθηκε σε μια οργανωμένη κοινότητα που έφθασε σε υψηλό σημείο ακμής, όπως πιστοποιούν τα οικοδομικά κατάλοιπα (οικίες τείχη, περίβολοι), που αποκάλυψαν οι ανασκαφές. Η κατοίκηση συνεχίστηκε στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού ή Μυκηναϊκή. Με το μυκηναϊκό οικισμό συνδέεται το εκτεταμένο νεκροταφείο θαλαμοειδών τάφων, 200 μ. ανατολικά στο λόφο Λαπούτσι. Ο οικισμός εγκαταλείφθηκε περί το 1200 π.Χ.
Ιστορία του ιερού
Η παλαιότερη λατρεία ανάγεται στον 9ο αι. π.Χ. και σχετίζεται με την προϊστορία τού χώρου. Πιθανώς κατάλοιπα από τα προϊστορικά χρόνια, ακολουθώντας το μύθο, αποδόθηκαν στον τάφο της Ιφιγένειας. Από το 700 π.Χ. το ιερό διανύει μια πρώτη περίοδο άνθησης. Γύρω στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. ιδρύονται τα πρώτα λατρευτικά κτήρια, ενώ από τα μέσα του 5ου α. π.Χ. και σε όλη τη διάρκεια του 4ου αι. π.Χ. το ιερό βρίσκεται στο αποκορύφωμα της ακμής του. Στην άνθησή του κατά την αρχαϊκή και πρώιμη κλασική περίοδο συνέβαλε η υποστήριξη και οικονομική ενίσχυση μεγάλων ανδρών της πολιτικής ζωής των Αθηνών, που κατάγονταν από το γένος των Φιλαϊδών, όπως ο τύραννος Πεισίστρατος, οι στρατηγοί Μιλτιάδης και Κίμωνας. Το ιερό εγκαταλείφθηκε γύρω στο 300 π.Χ. για αδιευκρίνιστους λόγους.
Στους πρώιμους μεταβυζαντινούς χρόνους (1450 και εξής), στη ΝΔ πλευρά του χώρου, πάνω στην απολαξευμένη επιφάνεια του βράχου, ιδρύθηκε ο ναός του Αγίου Γεωργίου. Πρόκειται για μονόχωρο σταυροειδή ναό με τρούλο που χτίστηκε πάνω στα θεμέλια παλαιότερου, μεγαλύτερου ναού. Στο εσωτερικό του κοσμείται με τοιχογραφίες οι παλαιότερες των οποίων χρονολογούνται περί το 1450 -1500. Γύρω στο 1580 ο Τιμόθεος Επίσκοπος Ευρίπου και ιδρυτής της Μονής Πεντέλης ανακαίνισε το ναό και ανανέωσε τις παλιές τοιχογραφίες.
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ και ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ - ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ
Η μεγάλη στοά
Ο υπαίθριος χώρος βόρεια του ναού, στον οποίο τελούνταν οι λατρευτικές πράξεις έλαβε μνημειακή μορφή με την οικοδόμηση το 420 π.Χ. στοάς σε σχήμα Π. Η στοά παρέμεινε ημιτελής καθώς δεν τοποθετήθηκε κιονοστοιχία στη δυτική πλευρά, ενώ η ανατολική δεν ολοκληρώθηκε.
Στο βόρειο και δυτικό σκέλος της υπήρχαν δωμάτια, επτά και τέσσερα αντίστοιχα. Τα δωμάτια του βόρειου σκέλους διαχωρίζονται με στενό εγκάρσιο διάδρομο σε δύο ομάδες, τέσσερα δυτικά και τρία ανατολικά. Στο δυτικό σκέλος τα δωμάτια βρίσκονται δεξιά και αριστερά από το μεγάλο διπλό πρόπυλο. Από τα ένδεκα δωμάτια της στοάς, τα εννέα μεγαλύτερα είχαν πώρινα δάπεδα και μαρμάρινα κατώφλια και ήταν εξοπλισμένα με 11 ξύλινες κλίνες και 7 λίθινα τραπέζια. Σύμφωνα με νεότερες μελέτες τα δωμάτια της στοάς προορίζονταν για τις συνεστιάσεις ανδρών που έπαιρναν μέρος στη γιορτή της θεάς.
Τα αφιερώματα των πιστών τοποθετούνταν σε βάθρα, μερικά από τα οποία σώζονται ακόμα και σήμερα, στην πρόσοψη των βόρειων δωματίων και εξωτερικά του δυτικού σκέλους της στοάς. Η πιο χαρακτηριστική κατηγορία αναθημάτων του ιερού κατά το β’ μισό του 4ου αι. π.Χ. και κατά του 3ο αι. π.Χ. ήταν τα μαρμάρινα αγαλμάτια μικρών κοριτσιών και αγοριών, τα οποία αφιέρωναν οι γονείς προκειμένου να θέσουν τα παιδιά τους υπό την προστασία της θεάς.
Η Βόρεια στοά
Πίσω από το βόρειο σκέλος της μεγάλης στοάς και παράλληλα με αυτή σε απόσταση έξι μέτρων περίπου, υπήρχε μια δεύτερη στοά, η Βόρεια. Στα άκρα του διαδρόμου μεταξύ των στοών διαμορφώθηκε από ένα μνημειώδες πρόπυλο. Το δυτικό πρόπυλο συνδεόταν με την οδική αρτηρία προς την Αθήνα, ενώ το ανατολικό με την οδό προς το ιερό της Ταυροπόλου Αρτέμιδος στις Αλές Αραφηυίδες (Λούτσα) και τις άλλες παραλιακές περιοχές.
Στον κατά μήκος άξονα της βόρειας στοάς υπήρχε σειρά από 37 ορθογώνιες βάσεις για την ένθεση των λευκωμάτων, δηλαδή ξύλινων πινάκων στους οποίους αναγράφονταν τα ονόματα των άρκτων, των κοριτσιών που υπηρετούσαν τη θεά. Κατά άλλη άποψη, στις βάσεις στηρίζονταν σανιδώματα πάνω στα οποία τοποθετούνταν προς τιμήν της Ιφιγένειας οι πέπλοι των γυναικών που πέθαιναν στη γέννα.
Η αναστήλωση της στοάς
Από τα πρώτα χρόνια της ανασκαφής άρχισε να γίνεται λόγος για μερική αναστήλωση της στοάς. Η μελέτη της αναστήλωσης πραγματοποιήθηκε από τον αρχιτέκτονα καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου κ. Χαράλαμπο Μπούρα. Οι εργασίες ξεκίνησαν τον Οκτώβρη του 1960 και ολοκληρώθηκαν του Σεπτέμβριο του 1962 με την επιστασία του γλύπτη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Στέλιου Τριάντη. Το 2014 στο πλαίσιο του έργου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας για την διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου, έγιναν συμπληρωματικές εργασίες αναστήλωσης.
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ και ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ - ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ
Η πηγή
Κάτω από τη βορειοδυτική γωνία του ναού της Αρτέμιδος αναβλύζει πηγή. Από την περιοχή αυτή προέρχεται ένας σημαντικός αριθμός αφιερωμάτων (αγγεία, ειδώλια, κάτοπτρα, αντικείμενα μικροτεχνίας κ.λπ.), που χρονολογούνται από τον 8ο έως τον 5ο αι. π.Χ. Τα αφιερώματα αυτά δεν είναι σαφές εάν τοποθετήθηκαν εξ αρχής στην περιοχή της πηγής. Πιθανόν, ως παλαιά ιερά κειμήλια να συγκεντρώθηκαν εκεί σε αποθέτες μετά την καταστροφή του ιερού από τους Πέρσες το 480 π.Χ. Ανάμεσά τους, ημιπολύτιμοι σφραγιδόλιθοι με παραστάσεις ζώων που σχετίζονται με την κύρια υπόσταση της Αρτέμιδος ως προστάτιδας της φύσης, ξύλινα ειδώλια και άλλα αντικείμενα, όπως δυο περίτεχνα διακοσμημένα καττύματα (σόλες) υποδημάτων. Τα υποδήματα αφιερώνονταν στη θεά από τις γυναίκες όπως και άλλα προσωπικά αντικείμενα ή ενδύματα, είτε λόγω της ευτυχούς κατάληξης του τοκετού είτε προς εξασφάλιση της εύνοιάς της γενικότερα.
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ και ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ - ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ
Η λίθινη γέφυρα
Η λίθινη γέφυρα κατασκευάστηκε στο τέλος της οδού που οδηγούσε από το άστυ των Αθηνών στο ιερό της Αρτέμιδος και στην περιοχή όπου συγκεντρώνονταν τα νερά του ποταμού Ερασίνου, προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση στο χώρο. Αποτελείται από πώρινους δόμους, που στηρίζονται σε πέντε παράλληλες σειρές στύλων τοποθετημένων εγκάρσια προς την κοίτη του ποταμού και παρουσιάζει ελαφρά κύρτωση στο μέσον για την απορροή των υδάτων. Στο κατάστρωμα της διακρίνονται τα ίχνη αρματοτροχιών.
Η κατασκευή της τοποθετείται πριν από την καταστροφή του ιερού από τους Πέρσες το 480 π.Χ.
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ και ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ - ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ
----------------------------------
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου