Βολταίρος – Φιλοσοφικές Επιστολές [Πρόλογος μετάφραση: Νίκος Αλιφέρης]

Το βιβλίο: “Βολταίρος – Φιλοσοφικές Επιστολές [Πρόλογος μετάφραση: Νίκος Αλιφέρης]”(εκδ. Αλεξάνδρεια 1989), σήμερα εξαντλημένο, δυσεύρετο αλλά και μοναδικό στην ελληνική γλώσσα βιβλίο όπου κάποιος μπορεί να βρει μεταφρασμένες και τις είκοσι πέντε  φιλοσοφικές επιστολές του Βολταίρου.

Η μετάφραση ρέει σωστά και αποδίδει επίσης σωστά τις θέσεις του μεγάλου αυτού φιλόσοφου και εμβληματικής μορφής του διαφωτισμού.

Στον πρόλογο, με τίτλο: «Οι αφιλοσόφητες επιστολές του Βολταίρου», ο μεταφραστής, Νίκος Αλιφέρης, καταλήγει ως εξής:

«[...] Ο μεγαλοφυής αυτός ηλίθιος, πατέρας του Σοσιαλισμού και του Καπιταλισμού, των μαρξιστών και των φιλελεύθερων˙ προοδευτικότερος των προοδευτικών και κατανοητός από όλους˙ είναι ο βασιλέας του κόσμου μας και ο εξουσιαστής του πνεύματός μας - κι ας τον περιφρονούν φιλόσοφοι και στοχαστές˙ είναι η ψυχή και το στήριγμα της σύγχρονης δημοκρατίας - κι ας στάθηκε ο ίδιος υπέρμαχος της μοναρχίας. Διακόσια χρόνια μετά την Γαλλική και Παγκόσμια Επανάσταση, κάτω από το βάρος του πνευματικού και πολιτικού αδιέξοδου της σημερινής εποχής, συνειδητοποιούμε πόσο αδιάσπαστες είναι οι δυο αυτές πλευρές της ζωής μας. Στέκεται πράγματι αδύνατον να απαλλαγούμε από την κυριαρχία της κοινής λογικής και τον υπέρμετρο εγωισμό μας. Κι αυτό δεν μπορεί να συμβεί παρά αποδεσμεύοντας το υπέρτατο αγαθό από την κοινωνία και την ιστορία, κι ανυψώνοντάς το πάλι στους ουρανούς.»

Όπως μπορεί κάποιος να καταλάβει αμέσως, οι απαξιωτικές απόψεις του μεταφραστή για το Βολταίρο και κατά συνέπεια για το διαφωτισμό γενικότερα εκκινούν ακριβώς από αυτή την τελευταία πρόταση του μεταφραστή όπου υπερασπίζεται το θρησκευτικό δυισμό απέναντι στην αναζήτηση μιας κοινωνίας απελεύθερων πολιτών που εξέφραζε ο διαφωτισμός.

Το θέμα όμως δεν είναι αν συμφωνούμε με το Βολταίρο και το διαφωτισμό ή με τις θέσεις του μεταφραστή, αλλά πως τελικά στο έργο της μετάφρασης αυτό που έχει σημασία δεν είναι αν ο μεταφραστής συμφωνεί ή όχι με το έργο που μεταφράζει (και αυτό έχει δικαίωμα να το εκφράσει) αλλά αν μεταφράζει σωστά (και το ελάχιστο που αυτό σημαίνει είναι να παραδίδει ένα κείμενο σε σωστή γλώσσα που δεν θα προδίδει το αρχικό κείμενο).

Όσο και αν διαφωνώ με τις θέσεις του συγκεκριμένου μεταφραστή, αφού σε τελική ανάλυση υπερασπίζεται τον θεοκρατικό κόσμο των πολυεθνικών κρατών ο οποίος προηγήθηκε της εποχής του διαφωτισμού στην Ευρώπη (που δυστυχώς επανέρχεται υπό τη μορφή πολυεθνικών οικονομοκρατιών), εκτιμώ τη μετάφρασή που μας προσέφερε και φυσικά θεωρώ αυτονόητο πως κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να μεταφράζει μόνο αυτό με το οποίο συμφωνεί. Το έργο της μετάφρασης είναι μία προσωπική πρόκληση και όχι μία συμπλήρωση πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων.