Λόγος σε Δανούς Εργάτες – Ηθοποιούς για την Τέχνη της Παρατήρησης [Bertolt Brecht, μετ. Μάριος Πλωρίτης]

Λόγος σε Δανούς Εργάτες – Ηθοποιούς για την Τέχνη της Παρατήρησης(απόσπασμα)

Εσύ, ηθοποιέ,

πρέπει, πρώτα και πάνω απ' όλα,

την τέχνη της παρατήρησης να καταχτήσεις.

Σημασία δεν έχει πως φαντάζεις στη σκηνή, αλλά

τι  έ χ ε ι ς  δ ε ι  και τι σε μας μπορείς  ν α  δ ε ί ξ ε ι ς.  Ό,τι αξίζει, είναι να μάθουμε

τ ι  ξ έ ρ ε ι ς.

Θα σε παρατηρούμε, για να δούμε

αν σωστά έχεις εσύ παρατηρήσει.

Όμως εκείνος πού παρατηρεί τον εαυτό του μοναχά,

ποτέ του δε μπορεί τούς ανθρώπους να γνωρίσει. Όλη του η έγνοια

είναι να κρύψει τον εαυτό του απ’ τα μάτια του. Και ποιος

το καταφέρνει αυτό καλύτερα απ’ τον ίδιον;

Για τούτο, τη σπουδή σας πρέπει να την αρχινήσετε

ανάμεσα στους ζωντανούς ανθρώπους. Πρώτο σκολειό σας

να 'ναι ό τόπος της δουλειάς σας, το σπίτι σας, η γειτονιά σας.

Κι ο δρόμος, το λεωφορείο, τα μαγαζιά. Εκεί, παρατηρήστε

τον καθένα, τον ξένο σαν να 'ταν γνώριμος σας,

τον γνώριμο σα να σας ήταν ξένος.

Κοιτάξτε κείνον το φορολογούμενο: δε μοιάζει

μ’ όλους τους άλλους που τους φόρους τους πληρώνουν, κι ας

τους πληρώνουν όλοι τους γκρινιάζοντας. Τούτη την ώρα, μάλιστα,

δε μοιάζει ούτε με τον ίδιο τον εαυτό του.

Κι ο ταμίας που τους φόρους παίρνει,

είναι στ' αλήθεια  α λ λ ι ώ τ ι κ ο ς  από κείνον πού πληρώνει;

Όχι μονάχα φορολογείται κι ό ίδιος, μα έχει τόσες

άλλες ομοιότητες μ’ αυτόν που πιλατεύει! Και τούτη εδώ η γυναίκα

πάντα της  δ ε  μιλάει  έ τ σ ι  απότομα, ούτε κι εκείνη η άλλη

γλυκότροπη είναι  μ’  ό λ ο υ ς  έτσι. Κι ο φαντασμένος ο πελάτης

είναι  μ ο ν ά χ α  φαντασμένος, ή μήπως και γεμάτος φόβους κι αγωνίες;

Όμως, η άτολμη γυναίκα, που δεν έχει ποδήματα για το παιδί της;

Πόσα βασίλεια δεν καταχτήθηκαν με την κουρελιασμένη τόλμη της...

Δέστε, κι άλλο παιδί προσμένει! Κι είδατε τη ματιά

του άρρωστου σαν του λένε πώς δε θα γιατρευτεί ποτέ

μα πώς θα γιατρευόταν αν δεν ήταν

αναγκασμένος να δουλεύει; Κοιτάξτε πώς περνάει

τούς μήνες που του μένουν, φυλλομετρώντας το βιβλίο που λέει

πως μπορεί να γίνει  τ ό π ο ς  ζ ω ή ς  η γη μας.

Και μην ξεχάστε τις εικόνες στην οθόνη και τις εφημερίδες!

Δέστε πως περπατάνε και μιλάνε οι δυνατοί

που της μοίρας σας τα νήματα κρατάνε στ' άσπρα τους χέρια τ' ανελέητα.

Αυτούς, κοιτάχτε τους προσεχτικά. Και τώρα,

φανταστείτε το κάθε τι που γίνεται τριγύρω σας (όλο ετούτο το αντιπάλεμα)

σαν  γ ε γ ο ν ό τ α  ι σ τ ο ρ ι κ ά.

Γιατί  έ τ σ ι  πρέπει να τα δείξετε στο θέατρο.

Πάλη για μια δουλειά, γλυκόπικρες κουβέντες

άντρα με γυναίκα, καυγάδες για βιβλία,

καρτερικές υποταγές κι άγριους ξεσηκωμούς, απόπειρες κι αποτυχίες –

όλα να τα παραστήσετε σαν γεγονότα ιστορικά.
(Και τούτο ακόμα, που τώρα γίνεται δω πέρα, μπορείτε

σαν εικόνα να το δείτε: πώς ένας συγγραφέας

εξόριστος σας μαθαίνει

της παρατήρησης την τέχνη).

Για να παρατηρείς

πρέπει να μάθεις να συγκρίνεις. Για να συγκρίνεις

πρέπει να 'χεις παρατηρήσει. Με την παρατήρηση

φτάνεις στη γνώση, αλλά μια κάποια γνώση χρειάζεται

για να παρατηρείς. Κι ακόμα:

παρατηρεί στραβά οποίος δεν ξέρει

τ ι  ν α  τ ι ς  κ ά ν ε ι  τις παρατηρήσεις του. Ο περβολάρης

κοιτάει τις μηλιές του πιο προσεχτικά παρά ο διαβάτης.

Αλλά κανένας δεν μπορεί να δει τον άνθρωπο σωστά, αν δεν ξέρει

πως ο άνθρωπος είναι η μοίρα του ανθρώπου.

(1934)