ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΥ
Η μηδενισμός σαν κατάσταση παθολογική εμφανίζεται πρωτίστως όταν αγωνιζόμαστε να δώσουμε σε καθετί που γίνεται ένα «νόημα» που δεν βρίσκεται μέσα σ’ αυτό˙ ώστε που εκείνος που ζήτα [να το βρει] χάνει το θάρρος του. O μηδενισμός είναι τος έτσι η γνώση ότι πολύν καιρό γένηκε σπατάλη της δύναμης, το βασάνισμα που προκαλεί αυτό το «ματαίως», η αβεβαιότη, η έλλειψη ευκαιρίας του να ξαναφτιαχτεί κανείς οπωσδήποτε, να ηρεμήσει σε οτιδήποτε η ντροπή για τον εαυτό του, σα να είχε αυτοκοροϊδευτεί πολύν καιρό... Το νόημα αυτό μπορούσε να ‘ναι: ο «καταρτισμός» ενός ανώτερου κανόνα ηθικής για όλα τα που συνέβησαν, ο ηθικός δηλαδή κόσμος: είτ’ αλλιώς η αύξηση της αγάπης και της αρμονίας στις συνάφειες των όντων˙ είτε και η μερική πραγμάτωση κάποιας συνθήκης παγκόσμιας ευδαιμονίας είτε κι ακόμα η πορεία προς ένα παγκόσμιο μηδέν —ένας δηλαδή σκοπός οποιοσδήποτε, φτάνει μόνο να ‘χει αυτός κάποιο νόημα.
Όλες αυτές οι αντίληψες έχουνε τούτο το κοινό μεταξύ τους: ότι θέλουν να φτάσουν κάτι κάνοντας προέκταση: και ξεκρίνουν τώρα ότι με αυτό το «γίγνεσθαι» τίποτε δεν πραγματοποιείται, τίποτε δεν φθάνεται... Η απαγοήτεψη λοιπόν τον από τον υποθετικό σκοπό του γίγνεσθαι είναι τη το αίτιο του μηδενισμού: είτε γιατί η απαγοήτεψη αύτη αναφέρεται σ’ ένα σκοπό εντελώς καθορισμένο, είτε γιατί γενικώς διακρίνουμε ότι όλες οι υποθέσεις σκοπού όσες διατυπώθηκαν τώρα σχετικώς με την «όλη εξέλιξη» έχουν ανεπάρκεια (ο άνθρωπος δεν εμφανίζεται πια σαν ο συνεργάτης κι ακόμα λιγότερο εμφανίζεται σαν το κέντρο του κόσμου).
Ο μηδενισμός, σαν ψυχολογική κατάσταση θα εκδηλωθεί κατά δεύτερο λόγο όταν βάλουν μια ολότητα μία συστηματοποίηση κι ακόμα μια οργάνωση σε κάθετι που συμβαίνει κι απάνω από κάθετι που συμβαίνει, έτσι που η ψυχή
διψώντας σεβασμό και θαυμασμό θα κολυμπήσει μέσα στην ιδέα μιας κυριαρχίας και κυβέρνησης ανώτερης (-για την ψυχή ενός λογικευόμενου ο συνειρμός των συνεπειών και η απόλυτη πραγματικότης θα είναι αρκετές για να συμβιβάσουν όλα...). Ένας τρόπος ενότητας, μια οποιαδήποτε μορφή «μονισμού»: Και κατ’ ακολουθίαν της πίστης αυτής ο άνθρωπος βρίσκεται κυριευμένος από αίσθημα βαθειάς προσάρτησης και βαθειάς εξάρτησης από κάποιο όλον, που είναι απείρως ανώτερό του, ένα είδος θεότητας... «Το καλό του συνόλου απαιτεί την εγκατάλειψη του ατόμου»... Όμως δεν υφίσταται τέτοιο σύνολο! Κατά βάθος ο άνθρωπος έχασε την πίστη στην αξία του αφ’ όταν δεν υπάρχει ένα σύνολον απείρως πολύτιμο, που ενεργεί δια μέσου αυτού του ανθρώπου: μ’ άλλα λόγια ο άνθρωπος επενόησε αυτό το σύνολον για να μπορεί να δίνει σημασία στην ίδια του αξία.
Ο μηδενισμός σαν ψυχολογική κατάσταση έχει ακόμη μια τρίτη και τελευταία μορφή. Κατόπιν από τα δύο αυτά κριτικά συμπεράσματα: δηλαδή ότι με το ολοένα γίγνεσθαι τίποτα δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί και ότι το γίγνεσθαι δεν διέπεται από κάποιο μέγα σύνολον που μέσα του μπορεί το άτομο να χαθεί ολοκληρωτικά σα σ’ ένα στοιχείο ανώτερης αξίας, απολείπεται η υπεκφυγή με το καταδικαστεί ολάκερος αυτός ο κόσμος που βρίσκεται πέραν του κόσμου τούτου, ένας κόσμος που θα ‘ναι ο κόσμος - αλήθεια. Αλλ’ αφ’ ότου ο άνθρωπος αρχίσει να ξεκρίνει πως ο κόσμος αυτός δεν επλάσθηκε παρά για ν’ ανταποκριθεί σ’ ανάγκες ψυχολογικές και πως σ’ αυτόν κανέν’ απολύτως δεν υπάρχει δικαίωμα, μια υπέρτατη μορφή του μηδενισμού αρχίζει να γεννιέται, μια μορφή που περιλαμβάνει την άρνηση ενός μεταφυσικού, -μορφή μηδενισμού που απαγορεύει στον εαυτό του να πιστεύει σ’ έναν κόσμο-αλήθεια. Απ’ αυτή την άποψη κρίνοντας παραδέχονται την πραγματικότητα του γ΄θγνεσθαι σαν μόνη πραγατικότητα, απαγορεύουν στον εαυτό τους κάθε πλάγιο δρόμο, που οδηγά στο υπερπέραν και σε ψεύτικες θεότητες, -αλλά δεν ανέχονται αυτόν εδώ τον κόσμο, αν και δεν θέλουν να τον αρνηθούν...
-Τι συνέβη εν συνόλω. Το αίσθημα του ότι λείπει κάθε αξία έλαβε πραγματική υπόσταση, κατάλαβαν πως δεν ήταν δυνατό να ερμηνεύσουνε το γενικό χαρακτήρα της ζωής ούτε με την ιδέα του «σκοπού», ούτε με την ιδέα του συνόλου ούτε με την ιδέα της «αλήθειας». Τίποτε δεν φτάνεται και δεν κατορθώνεται μ’ αυτά˙ η ενότης που επεμβαίνει στα πολλαπλά συμβάντα εκλείπει˙ ο χαρακτήρας της ύπαρξης δεν είναι «αληθινός», είναι ψεύτικος..., δεν υπάρχει πια λόγος να πείθουμε ον εαυτό μας πως υφίσταται ένας κόσμος-αλύθεια... Κοντολογίς τα κατηγορήματα «τελικόν αίτιο», «εν σύνολο», «ον» που μ’ αυτά είχαμε δώσει μιαν αξία στον κόσμο, καταργήθηκαν από εμάς - και απ΄οτότε ο κόσμος μοιάζει σα να είναι χωρίς αξία...
Δεχόμενοι ότι ξεδιαλύναμε πως ο κόσμος δεν μπορεί πια να εξηγηθεί μ’ αυτά τα τρία κατηγορήματα, και ότι μετά την εξέταση μας αυτή ο κόσμος αρχίζει να ‘ναι δίχως αξία για μας, αναγκαζόμαστε να ρωτήσουμε από πού προέρχεται η πίστη αυτή στα τρία κατηγορήματα. –Ας το προσπαθήσουμε τούτο αν αλλιώς μας φαίνεται αδύνατο ν’ αρνηθούμε αρχήθε τη σημασία τους. όταν μπορέσουμε να τα εξευτελίσουμε, τότε η απόδειξη του ότι είναι αδύνατο να εφαρμοσθούνε στον κόσμο δεν είναι πια λόγος απορχών να εξαφανίσουμε την αξία του κόσμου.
-Εξαγόμενο: η πίστη στα κατηγορήματα [τα προδημιουργημένα] από το λογικό είναι η αιτία του μηδενισμού, -είχαμε μετρήσει την αξία του κόσμου με κατηγορήματα που αναφερόντανε σ’ ένα κόσμο καθαρώς υποθετικό.
-Συμπέρασμα: όλες οι αξίες μ’ όσες προσπαθήσαμε ως τώρα να κάμουμε τον κόσμο αξιοεκτίμητο για μας και που μ’ αυτές ακριβώς τον ξευτελίσαμε όταν δείχθηκαν ανεφάρμοστες –όλες αυτές οι αξίες είναι, από ψυχολογική άποψη, τ’ αποτελέσματα κάποιων σκιογραφιών ωφελιμιστικών, που φτιάχτηκαν για να διατηρήσουν και για ν’ αυξήσουν τις έκτασες της ανθρώπινης κυριαρχίας: είναι τες όμως ψεύτικα απλωμένες πάνω στην ουσία των πραγμάτων. Κ’ αιτία είναι πάντα η υπερβολική απλότης του ανθρώπου, αυτή που τον κάνει να θεωρεί τον εαυτό του σαν το νόημα και την ουσία των πραγμάτων...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου