Ένα απόσπασμα από το "Λύκο της Στέπας" του Hermann Hesse, σε μετάφραση Κώστα Προκοπίου, για τα 35 χρόνια από τη δολοφονία του John Lennon. (οι υπογραμμίσεις του ιστολόγου).
[…]
Είναι φανερό πως αυτό το αδύνατο και αγχώδες πλάσμα (σ.σ αναφέρεται στον αστό) υπάρχει μέσα στο πλήθος˙ μόνο του δε μπορεί να κρατηθεί. Κατά τις ιδιότητες του δεν παίζει κανέναν άλλο ρόλο στον κόσμο παρά μόνο το ρόλο μιας αγέλης μέσα σε περιφερόμενους ελεύθερα λύκους. Εντούτοις βλέπουμε στα χρόνια των συνταγματικών εξουσιών να αναδεικνύονται ισχυρές προσωπικότητες αστών πού δεν αφανίζονται, αλλά κάποτε κυβερνούν τον κόσμο. Πώς είναι αυτό δυνατό; Ούτε το πλήθος της αγέλης ούτε η αρετή ούτε το κοινό μέτρο ούτε η οργάνωση είναι αρκετά για να σώσουν τον αστό από την καταστροφή. Η ένταση της ζωής του είναι τόσο εκφυλισμένη που δε μπορεί να την κρατήσει κανένα φάρμακο του κόσμου. Και όμως ο αστός ζει (και ευδοκιμεί), είναι ισχυρός. Γιατί λοιπόν;
Η απάντηση είναι η έξης˙ εξαιτίας του Λύκου της Στέπας. Στην πραγματικότητα, η ζωική δύναμη της αστικής κοινωνίας δε στηρίζεται στις ιδιότητες των μελών της, αλλά στους αναρίθμητους εκείνους που ζουν έξω από τον αστικό κόσμο και που έχουν ιδεώδη τόσο αδιόρατα και ευέλικτα, ώστε να μπορούν να συνυπάρχουν με τούς αστούς. Ανάμεσα στους αστούς ζουν πολλοί άνθρωποι με δυνατή και άγρια φύση. Ο δικός μας Λύκος της Στέπας είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Αυτός, που ξεπέρασε τα μέτρα της κανονικής ζωής και ανέπτυξε την ατομικότητά του, αυτός που ξέρει την ηδονή της σκέψης, όπως και τη σκοτεινή χαρά του μίσους για τους άλλους και τον εαυτό του, αυτός, που περιφρονεί το νόμο, την αρετή και το κοινό μέτρο, είναι αναγκαστικά ένα μέλος της αστικής κοινωνίας και δε μπορεί να αποκοπεί απ’ αυτήν. Στην κύρια μάζα της γνήσιας αστικής κοινωνίας βρίσκονται πολλά στρώματα της ανθρωπότητας, πολλές χιλιάδες άνθρωποι με ζωική ορμή και νοημοσύνη, που ο καθένας ξεστρατίζει από την αστική κοινωνία κι είναι προορισμένος για τη ζωή του απόλυτου. Αλλά όλοι αυτοί οι προικισμένοι άνθρωποι συνάμα είναι εξαρτημένοι από την αστική κοινωνία, έχουν ακόμα παιδικά αισθήματα και τέτοιες αδυναμίες που τους δένουν στην αστική κοινωνία, τους κάνουν δούλους και υπηρέτες της. Για την αστική κοινωνία ισχύει ο αντίστροφος θεμελιώδης λόγος Εκείνου: όποιος δεν είναι εναντίον μου, είναι μαζί μου (βλ. Ευαγγέλιο Μάρκου 9.40).
Εξετάζοντας την ψυχή του Λύκου της Στέπας, τον βλέπουμε να παρουσιάζεται σαν άνθρωπος, που ανέπτυξε την ατομικότητά του σε μεγάλο βαθμό, βγαίνοντας από την αστική κοινωνία. Γιατί ολόκληρη η αναπτυγμένη αυτή ατομικότητά κατευθύνεται εναντίον του εγώ και κλίνει συνάμα προς την καταστροφή της. Βλέπουμε πως έχει ισχυρές κλίσεις μέσα του για την αγιότητα και για τη βέβηλη ζωή. Ωστόσο από οποιαδήποτε αδυναμία ή οκνηρία δε μπορούσε να ανεχτεί ολότελα την περιφορά στον ελεύθερο κι άγριο χώρο του κόσμου και δέθηκε με το μητρικό άστρο της αστικής κοινωνίας. Αυτή είναι η θέση τον στο χώρο του κόσμου, αυτός ο δεσμός του. Οι περισσότεροι πνευματικοί άνθρωποι και το μεγαλύτερο μέρος των καλλιτεχνών ανήκουν σ’ αυτό τον τύπο. Μόνο οι πιο ισχυροί απ’ αυτούς διατρυπούν την ατμόσφαιρα της γης των αστών και φτάνουν στον κοσμικό χώρο. Οι υπόλοιποι παραιτούνται ή συμβιβάζονται, περιφρονούν την αστική κοινωνία και συνάμα ανήκουν σ’ αυτήν, την ισχυροποιούν και τη λαμπρύνουν και τελικά οφείλουν να τη δέχονται, για να μπορέσουν να ζήσουν. Οι αναρίθμητες αυτές υπάρξεις δε φτάνουν στην τραγικότητα, αλλά σε μια αξιοπρεπή κακοτυχία˙ στην κόλαση αυτή δε γονιμοποιούνται τα ταλέντα τους. Οι λίγοι, που ξεστρατίζουν από τον κόσμο, βρίσκουν το απόλυτο και κει καταστρέφονται˙ είναι οι τραγικοί χαρακτήρες που ο αριθμός τους είναι μικρός. Στους άλλους όμως, τους δεμένους με την αστική κοινωνία, που στα ταλέντα τους αποδίδεται μεγάλη τιμή, υπάρχει ανοιχτό ένα τρίτο βασίλειο, ένας φανταστικός, αλλά κυρίαρχος κόσμος: το χιούμορ. Οι άγριοι Λύκοι της Στέπας, αυτοί οι διαρκώς και φοβερά πονεμένοι, ενώ είναι προορισμένοι για τη ζωή του απόλυτου, δε μπορούν να ζήσουν σ’ αυτήν˙ η μεγάλη τους ορμή για την τραγική σφαίρα και τη διάσπαση του κλοιού για τον αστρικό χώρο δεν ικανοποιείται. Αυτοί λοιπόν, που το πνεύμα τους έγινε ελαστικό και δυνατό στον πόνο, βρίσκουν μια συμφιλίωση και μια διέξοδο στο χιούμορ. Το χιούμορ όμως κατά κάποιο τρόπο παραμένει πάντοτε αστικό, παρόλο που ο γνήσιος άνθρωπος δε μπορεί να το καταλάβει. Στη φανταστική του σφαίρα πραγματώνεται το μπερδεμένο και διασπαρμένο ιδεώδες όλων των Λύκων της Στέπας: με το χιούμορ είναι δυνατό όχι μόνο να συμφιλιωθούν το άγιο και το βέβηλο, αλλά και ο ίδιος ο αστός να ενταχθεί σ’ αυτή την κατάφαση. Αυτός που κατέχεται από το θείο πνεύμα μπορεί εύκολα να κατανοήσει τον εγκληματία και αντίστροφα. Αυτοί οι δυο όμως, όπως και όλοι, που ζουν στο απόλυτο, δε μπορούν ποτέ να καταλάβουν τη μέτρια και χαλαρή μεσότητα και γενικά την αστική ζωή. Μόνο το χιούμορ, η λαμπρή εφεύρεση των προορισμένων στην πιο μεγάλη καταπίεση, των σχεδόν τραγικών τύπων, των δυστυχισμένων ανθρώπων, που η μοίρα ωστόσο τους έχει προικίσει με υψηλά χαρίσματα, μόνο το χιούμορ (ίσως αυτή η πιο χαρακτηριστική και μεγαλοφυής επίδοση της ανθρωπότητας) κατορθώνει το αδύνατο, υπερβαίνει και ενώνει όλες τις περιοχές της ανθρώπινης ζωής με τις λάμψεις όλων των πλευρών της. Για να ζήσει κανείς στον κόσμο, σα να μην ανήκει σ’ αυτόν, να σέβεται το νόμο και συνάμα να τον ξεπερνά, να κατέχει «ως μη κατέχων» (βλ. Α’ Κορινθ 7.30), να παραιτείται, χωρίς να υπάρχει παραίτηση - όλες αυτές τις επιθυμητές και συχνά διατυπωμένες απαιτήσεις για μια υψηλή εμπειρία της ζωής μόνο το χιούμορ μπορεί να τις πραγματώσει.
Και ο δικός μας ο Λύκος της Στέπας, που δεν του λείπουν τα χαρίσματα και τα προτερήματα, θα σωζόταν μόνο αν δοκίμαζε ως το τέλος αυτό το μαγικό ποτό κι αν έφτανε στα έσχατα της πνιγερής του κόλασης. Ακόμα εντούτοις του λείπουν πολλά. Αλλά η δυνατότητα και η ελπίδα υπάρχουν. Όποιος τον αγαπά, οποίος συμμερίζεται τη μοίρα του πρέπει κάτι τέτοιο να εύχεται. Θα μπορούσε να παραμείνει για πάντα στον αστικό κόσμο, αλλά οι πόνοι του θα γίνονταν υποφερτοί και θα έφερναν καρπούς. Η σχέση του προς τον αστικό κόσμο, με αγάπη και μίσος, θα έχανε τη συναισθηματικότητα και το δέσιμο του προς τον κόσμο, θα έπαυε να τον βασανίζει συνέχεια σαν κάτι το επονείδιστο.
Και για να πετύχει έναν τέτοιο σκοπό ή να τολμήσει το πήδημα στη διάσταση του σύμπαντος, έπρεπε να δει καθαρά τον εαυτό του σα λύκο της στέπας, να μπει βαθιά στο χάος της ψυχής του και να συνειδητοποιήσει τον προορισμό του. Θα ανακάλυπτε έτσι τη διφορούμενη ύπαρξή του μέσα στα αμετάβλητα της όρια και θα του ήταν αδύνατο από την κόλαση των όρμων του να αναχθεί στη συναισθηματική και τη φιλοσοφική σφαίρα, σαν την επίτευξη μιας παρηγοριάς, κι από τη σφαίρα αυτή ξανά να γυρίσει στην τυφλή μέθη ενός λύκου της στέπας˙ τον άνθρωπο και το λύκο έπρεπε να τους αντικρίσει κατάματα, χωρίς ψεύτικες μάσκες αισθημάτων, να τους δει με τα μάτια του γυμνούς πέρα για πέρα. Τότε ή θα γινόταν μια τρομερή έκρηξη, που θα τους χώριζε για πάντα, χωρίς πια να υφίσταται λύκος της στέπας ή με το ερχόμενο φως του χιούμορ θα έφτιαχναν ένα λογικό γάμο.
[…]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου