Πώς τ΄ αγάπησα
εκείνο το κορίτσι
ενώ λουζόταν
σε χρώματα
και σε φεγγάρια
Στο μέσον της πεδιάδας που έχει μια αχανή ακτίνα, μια περίμετρο ακαθόριστη βρίσκεται τ΄ αρχαίο θέατρο. Το κυκλώνουν τα χρόνια και οι άνεμοι. Οι σημαίες στους πασσάλους που ανεμίζουν μαρτυρούν πως εδώ έζησαν και πέθαναν ένα σωρό μυθικά πρόσωπα. Τις νύχτες ακούγονται οι φοβεροί αγερμοί, ακούγονται οι φωνές των ανέμων και ανασύρονται όλες οι δυναστείες. Οι σπουδαίοι μας πρόγονοι στέκουν εκεί στο μέσον της παλιάς σκηνής. Φορούν τις πολύχρωμες φορεσιές τους, έχουν μια απόσταση απ΄ τα πράγματα και την εποχή. Τίποτε δεν τους συνδέει με την ασφυκτική ζωή της πρωτεύουσας. Η δική τους ζωή γεννήθηκε και χάθηκε ανάμεσα στα συντρίμμια του χρόνου. Αυτό το θέατρο, που κοιμάται για πάντα μες στην ησυχία ενός πεδίου απομακρυσμένου, κάποτε φιλοξένησε ζωγραφικά πολύπτυχα με ιστορίες για ανθρώπους και δαίμονες, για μάχες, για κορίτσια χαρισμένα στις πεταλούδες, γυναίκες που σώθηκαν για πάντα μες στις καθημερινές τους ζωές. Και όλα απόψε ανεμίζουν απ΄ άκρη σ΄ άκρη της χώρας σκορπώντας μεθυστικές αναμνήσεις από παλιούς αυτοκράτορες, ανάσες δράκων και απογευματινούς περιπάτους μες στις πεταλούδες και τα μυστήρια. Εκείνη η εκθαμβωτική ζωή που ακόμη ανάβει μες σε τούτο το θέατρο, μες στις κερασιές και τους ανυπόφορους ρυθμούς της θρυλικής πόλης αντλεί απ΄ την ποίηση που κουβαλά εφόδιο ετούτη η πρόσκαιρη ζωή. Κουβαλά μια ατμόσφαιρα μυστηρίου και μεγαλείου που κόβει την ανάσα, που αφήνει τη δροσιά ενός πρωινού και χίλιων χρωμάτων να μας κατακλύσουν.
Ο ζωγράφος την κοιτά μέσα απ΄ τ΄ ανθισμένα περιβόλια. Την κοιτάζει που χαμηλώνει σαν τη μέρα, που αποκτά το σχήμα της σταγόνας, μόνη μες στις χίλιες και μία νύχτες της ζωής της. Μια ολόκληρη ανατομία από ιστορίες και συνήθειες και ήρωες ξεπηδούν μέσα απ΄ τ΄ ανθισμένο της κιμονό. Είναι ένα δίστιχο, ένας ρυθμός αυστηρός που χάθηκε και πάει. Η τόση της ομορφιά, καθώς την αρθρώνουν οι ζωγράφοι είναι ότι κρατώ απ΄ τ΄ αμήχανό της κοίταγμα, καθώς σκύβει μες στα υφάσματα, εκεί στα μάτια του μπροστά κάτω απ΄ τα φεγγάρια που γεννιούνται και πεθαίνουν στην άκρη των κοσμημάτων που έχει για μάτια. Εκείνη θυμάται τ΄ άνοιγμα του λιμανιού στο Χοντσό και τις γειτονιές της ηδονής μες στη νύχτα της Γιοκοχάμα. Κάθε νύχτα, το βλέπω στα μάτια της, ερωτεύεται απ΄ την αρχή τον μεγάλο Μιγιαμότο Μουσάσι, στα πάθη του υποκλίνεται. Δίχως ψυχή, έτσι για να τον θαυμάσει λίγο ακόμη περισσότερο, κάθε βράδυ πουλιέται στους 53 Παράλληλους δρόμους του Τοκάιντο. Μια σειρά από ζωγραφιές ενός επιπλέοντος κόσμου για πάντα θα κρύβουν τα φύλλα της καρδιάς της. Ηθοποιοί, άνθρωποι των διασκεδάσεων και εργάτες πρωινοί της πόλης, όλοι αναγνωρίζουν στα μάτια της τη χάρη μιας γκέισας καθώς φέγγει κοντά στο φημισμένο Χόνγκο.
Τ΄ Ανοιξιάτικο Χιόνι του Γιοκάι Μισίμα στάθηκε η αφορμή. Μια ολιγοσέλιδη αναφορά στον τίτλο της ξυλογραφίας που κοσμεί το εξώφυλλο του α΄ τόμου του μνημειώδους μυθιστορήματος του Ιάπωνα λογοτέχνη αρκούσε. Μια σειρά από αισθήσεις, προϊόντα του φανταστικού και τίποτε περισσότερο συνόδευσε την πρώτη αυτή επαφή με έναν απ΄ τους πιο σημαντικούς, Ιάπωνες λογοτέχνες και το εμβληματικό του κείμενο. Έπειτα ακολούθησε μια μελέτη γύρω απ΄ τα βιογραφικά στοιχεία του Ουταγκάβα Κουνιγιάσι και τα έργα του που σήμερα διασώζονται. Αποσπάσματα από τρίπτυχα, εκθέματα του μουσείου τέχνης του Σαν Φρανσίσκο, μεμονωμένες παραστάσεις σε υφάσματα και κορυφαία δείγμα της τέχνης του επιπλέοντος κόσμου πρόσθεσαν στο ζωηρό ενδιαφέρον γύρω απ΄ την επίδραση του ζωγράφου στα μελλοντικά ρεύματα της ιαπωνικής τέχνης. Έπειτα προέκυψαν εκείνες οι αυθαίρετες σκέψεις που αναδεικνύουν όχι τυχαία τους δεσμούς της ελληνικής λαογραφίας με τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα της ιαπωνικής τέχνης. Ενός αυτούσιου και αυθύπαρκτου ρεύματος που ήκμασε έξω και πέρα απ΄ τη μονομέρεια της δύσης, αντλώντας τις θεμελιώδεις ιδέες του από τη ζωή, το ρυθμό και τα σύμβολά της. Σημαίες και υφάσματα με θυρεούς και όντα φανταστικά, στα πρότυπα των αναφορών του Μπόρχες όταν διατρέχει τον κόσμο επιστρατεύοντας λίγο απ΄ εκείνο το μαγικό που περιβάλλει τον κόσμο μας και περιέχεται σαν ουσία στην ατμόσφαιρά του. Κοιτάζω εκείνη τη γυναίκα που πλένει τα ρούχα της στην πηγή κάτω απ΄ το φως του φεγγαριού και ευθύς ανοίγονται εμπρός μου όλες οι δυνατές παραμορφώσεις. Όλα τα σχήματα των υφασμάτων ανοίγονται εμπρός μου έτσι που παραδοσιακή, σαν τα κορίτσια του δικού μας Μωριά προβάλλει το αίνιγμα του προσώπου της και το θαύμα των χρωμάτων.
Η ιαπωνική τέχνη διαθέτει έναν άρρηκτο δεσμό με την εντόπια. Έγκειται στην πράξη που προηγείται του λόγου, που καθορίζει μες στην οικονομία της το τραγικό της ζωής, Σ΄ αυτό το είδος του χορού που δίχως εκφορά εκπέμπει τα ανεπανάληπτα, τα βαθιά μας αισθήματα εμπρός στον έρωτα, το θάνατο, τα τοπία της ζωής μας ενώ μετεωρίζονται στο χρόνο. Η ιδέα του ιαπωνικού κόσμου όπως εκτυλίσσεται μες στα πολύπτυχα των ζωγράφων, συνιστά περισσότερο μια ιδέα. Κάτι χαμένο μες στην παλιά ονομασία της πρωτεύουσας. Εκείνο που ανθίζει μες στο θαυμαστό πραγματικό του Κιότο, αφήνοντας το στίγμα του σ΄ όλη την έκταση αυτής της περήφανης χώρας.
Αυτές οι ακαθόριστες μορφές θα γίνουν κτήμα του δυτικού κόσμου μες στις δεκαετίες του απελευθερωτικού 20ου αιώνα. Θα δώσουν το έναυσμα για τη σπουδή του χρώματος, για την ασυδοσία του, φέρνοντας στο φως την πρωτοπορία του Γκωγκέν όταν αφοσιώνεται στις πιο εξωτικές αναπαραστάσεις αυτού του κόσμου.
Περισσότερο απ΄ όλα θυμάμαι το βλέμμα της. Που κάτι κοίταζε μυστικά, που έτσι αμήχανο μες στο ψιμύθιο χύνεται στο θειάφι της νύχτας και ακόμη περισσότερο την ομορφαίνει.
Ο Ουταγκάβα Κουνιγιάσι γεννήθηκε το 1798 και πέθανε το 1861. Συγκαταλέγεται σήμερα στους πιο σημαντικούς ζωγράφους της ιαπωνικής τέχνης. Εκφραστής της καλλιτεχνικής αρτιότητας της ξυλογλυπτικής, μέσω του ρεύματος του Ουκίγιο ε, δεινός παρατηρητής της ιαπωνικής πραγματικότητας, συλλαμβάνοντας με την πένα του τις πιο σημαντικές περιστάσεις, δουλεύοντας πάνω στα πλάνα των σπουδαίων πόλεων που έμελλε να αναδειχτούν σήμερα σε μεγαλουπόλεις του εμπορίου, του τουρισμού και της πρωτοπορίας. Ο Ο.Κ. Θήτευσε κοντά στις πιο εμβληματικές μορφές της ιαπωνικής τέχνης. Το ταλέντο του τον ανέδειξε γρήγορα σε ηγετική μορφή της τέχνης και τον κατέταξε ανάμεσα σ΄ εκείνους τους λίγους που φιλοξενούνται στα μητροπολιτικά μουσεία της Ευρώπης. Στη δύση της καριέρας του θα φιλοτεχνήσει μερικά από τα πιο σημαντικά έργα του, αποτυπώνοντας τα υπό διαμόρφωση αστικά, ιαπωνικά τοπία που καθώς διαμορφώνονται θάβουν κάτω από το μέγεθός τους το Έντο και τους παλιούς αυτοκράτορες. Οι 52 δρόμοι του Τοκάιντο, οι 6 Κρυστάλλινοι Ποταμοί, οι δρόμοι της ηδονής της Γιοκοχάμα και άλλα επιβεβαιώνουν την ιστορική και καλλιτεχνική σημασία που κατέχει σήμερα για την παγκόσμια τέχνη ο Ουταγκάβα Κονιγιάσι, ζωγράφος του κοριτσιού κάτω απ΄ το φεγγαρόφωτο που στάθηκε απόψε η αιτία γι΄ αυτήν την αταξίδευτη περιήγηση στα πρότυπα όσων μας δίδαξε κάποτε ο δικός μας Κ. Παλαμάς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου