Panama Pappers [Απόστολος Θηβαίος].

Panama Pappers.

Στο εσωτερικό του σακακιού του ανακάλυψαν μια δεσμίδα γράμματα. Φαίνεται κάποια υποψία, ένα προαίσθημα από εκείνα που γεννιούνται αδικαιολόγητα και μας προξενούν βαθύτατη αγωνία, τον είχαν αναγκάσει να μεταφέρει αυτές τις σπουδαίες εξομολογήσεις σε ασφαλές μέρος. Παρ΄ όλη την εξέλιξη αυτού του κόσμου, ο άνθρωπος παραμένει ακόμη και μες στη δίνη αυτής της τρίτης χιλιετίας, έρμαιο ενός απρόβλεπτου θυμικού.

Ο θάνατός του δεν αφορούσε κάποια υπόγεια συναλλαγή. Τον εντόπισαν μαχαιρωμένο και όταν έψαξαν είδαν πως είχαν αρπάξει από επάνω του κάθε αντικείμενο αξίας. Όλοι λυπήθηκαν για το άδικο τέλος του. Τα γράμματα διαβάστηκαν σε μια ανοιχτή τελετή πλάι στο κεντρικό λιμάνι. Δεν υπήρξε κανείς που να μείνει ασυγκίνητος απέναντι σε τέτοια λόγια, σε τέτοιες πράξεις. Ήταν κρίμα, αλήθεια ένας τόσο ανώφελος θάνατος, είπαν. Τα προσωπικά του αντικείμενα, όσα παρέμειναν στα αζήτητα δηλαδή, ακολούθησαν τη γνώριμη μοίρα. Δυο μήνες μετά το θάνατο κάποιου ό,τι απομένει απ’ την πολύ, προσωπική του περιουσία μεταφέρεται στις λέμβους και οδηγείται καιόμενο στ’ ανοιχτά του ωκεανού.

«Πάναμα Σίτυ,

Εν μέσω σαρωτικών καταιγίδων

 που συμβαίνουν μονάχα

σε πόλεις μυστηριώδεις όπως η Ασουνσιόν

ετούτος ο κόσμος δεν παύει να οργιάζει.

Όλα οδηγούν στο πορθμείο.»

Μια φωτογραφία της πόλης του Παναμά αρκεί. Πλάι στα μοντέρνα κτίρια που κατοχυρώνουν την ανεξάντλητη, τεχνολογική υπεροχή της εποχής μας, πολλές μικρές, ελεεινές πόλεις σφραγίζουν την απέραντη, λαϊκή ιστορία της χώρας του Παναμά. Διαδοχικές δικτατορίες και υπερπόντιες δεσμεύσεις, το αγαπημένο, γηραιό στέμμα της Ευρώπης που θα σβήσει κάποτε μαζί με τους ελισσαβετιανούς ανθρώπους του , χιλιάδες φόνοι και παράπλευρες απώλειες συνθέτουν την ιστορία της χώρας του Παναμά. Η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του Τζον Λε Καρρέ, «Ο Ράφτης του Παναμά», σκιαγραφεί ένα απόσπασμα εκείνου του κόσμου που συνηθίσαμε να ονομάζουμε τρίτο. Ο Παναμάς κερδίζει την ανεξαρτησία του στις αρχές του περασμένου αιώνα. Ο Ρούζβελτ καταβάλλει κάθε προσπάθεια για τη δημιουργία ενός κράτους που θα ελέγχει τη ναυσιπλοΐα και θα καθορίζει τους όρους και τις συνθήκες διέλευσης από τη διώρυγα. Οι επόμενες δεκαετίες θα βρουν τον Παναμά ανεξάρτητο. Τα ονόματα των δικτατόρων κοσμούν σήμερα την επώδυνη, πολιτική ιστορία της χώρας. Άλλοι αιμοσταγείς, όπως ο Νοριέγκα που θα αποκαθηλωθεί με κάθε τιμή την εκπληκτική εκείνη δεκαετία του 1990. Και άλλοι, προσωπικότητες που στάθηκαν πάντα στο πλευρό του λαού, θεσπίζοντας μεμονωμένα μέτρα που θα μπορούσα να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης σ’ αυτή τη χώρα της Λατινικής Αμερικής. Η αμερικανική παρεμβατικότητα θα οδηγήσει τον Παναμά σε ένα ιδιότυπο καθεστώς νομιμότητας, πάντα ελαστικής σύμφωνα με τις επίκαιρες αλλαγές του παγκόσμιου εμπορίου.

Ο Νόαμ Τσόμσκι, στο βιβλίο του «΅What Uncle Sam Really Wants» του 1992 αποδίδει σε λίγες γραμμές τις σελίδες της νεότερης ιστορίας του Παναμά, εντοπίζοντας στην αμερικανική στάση τα αίτια για την οικονομική και κοινωνική καταστροφή που βιώνει εδώ και δεκαετίες ο Παναμάς.

Το 1968  ο Omar Torrijos ένας δημοκράτης στρατηγός αναλαμβάνει πραξικοπηματικά τη χώρα. Ο θάνατος του σε αεροπορικό δυστύχημα θα φέρει στο προσκήνιο τον Manuel Noriega. Ο τελευταίος θα  διεκδικήσει την εξουσία μέσα από τη συνεργασία του με τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίας στα πλαίσια μιας ανεπίσημης, πολυετούς πρακτικής των Η.Π.Α.

Ο Noriega εντάσσεται στο μυστικό μισθολόγιο της Υπηρεσίας Πληροφοριών. Είναι ο εκλεκτός της αμερικανικής κυβέρνησης ήδη από το 1972. Με τις παράνομες δραστηριότητές του ήδη γνωστές ο Noriega θα παραμείνει σε ασυλία, συνεχίζοντας να ασκεί το έργο του με βία, διαμορφώνοντας πολλαπλά επίπεδα διαφθοράς σε όλα τα κλιμάκια του κράτους. Μόλις το 1983 μια επιτροπή που συστήνεται ακριβώς για να εκτιμήσει τη σοβαρότητα των δραστηριοτήτων του Noriega θα καταθέσει το πόρισμά της, αναγνωρίζοντας στο πρόσωπο του δικτάτορα έναν από τους πρωτεργάτες για τη δημιουργία ενός παγκόσμιου κυκλώματος σιωπής και ανοχής.  

Το 1985 η αμερικανική κυβέρνηση ανέδειξε τις υπηρεσίες του Noriega. Έναν χρόνο μετά ο διευθυντής της υπηρεσίας ναρκωτικών συνεχάρη τον δικτάτορα για τη ζωηρή αντιναρκωτική του πολιτική. Το 1987 η καταδικαστική απόφαση της Γερουσίας για λογαριασμό του Noriega δεν μπορούσε να εκδοθεί λόγω διαφοράς στις ψήφους. Ο Elliot Abrams, γενικός εισαγγελέας και επικεφαλής των αμερικανικών υποθέσεων στην κεντρική Αμερική και τον Παναμά αντιτάχθηκε στην απόφαση.

Ο Νόαμ Τσόμσκι, επισημαίνει.

Είναι αναμενόμενο. Ο τρόπος δηλαδή που δουλεύει το σύστημα προκύπτει αβίαστα, αν είμαστε κάπως παρατηρητικοί. Ένας βίαιος, κτηνώδης δικτάτορας ξεπερνά τα καθορισμένα όρια  και από θαυμάσιος φίλος  μπορεί εύκολα να γίνει βάρος. Ειδικά όταν επιζητά την ανεξαρτησία του, κόντρα στον κανόνα των ελίτ που καθορίζονται σε κάθε περίπτωση από κλειστούς, οικονομικούς κύκλους.

Το 1984 ο Noriega προκηρύσσει εκλογική αναμέτρηση. Ο Arnulfo Arias κερδίζει όμως το αποτέλεσμα διαβάλλεται από τους ανθρώπους του καθεστώτος.

Άλλωστε το κλίμα εθνικισμού που είχε αρχίσει να σχηματοποιείται δεν επέτρεπε καμιά συνεργασία με άλλους, πολιτικούς κύκλους. Οι αμερικανικές κυβερνήσεις παρά τις αποκαλύψεις υποστηρίζουν θερμά τις μεθόδους του Noriega. Ο εγχώριος τύπος αναφέρεται στο ζήτημα μόνο στα ψιλά, ενώ ακόμη και ο πρόεδρος Reagan επικροτεί διά αντιπροσώπου του κάθε σχετικά ενέργεια που προάγει την ασφάλεια και την εύρυθμη λειτουργία της διώρυγας.

Μες σε αυτό το κλίμα οι εκλογές του 1989 θα διεξαχθούν γεμάτες από βία και νοθεία. Η απόφαση έχει ληφθεί. Ένα ολόκληρο δίκτυο φορέων, με κύριο άξονα τις αμερικανικές, μυστικές υπηρεσίες και με μια σειρά εκθέσεις που στιγματίζουν την κοινωνική συνοχή του Παναμά θα ενεργοποιηθεί, οδηγώντας τον άλλοτε, αιμοσταγή δικτάτορα στην πολυετή φυλάκιση, και την έκδοσή του στις Η.Π.Α., την Γαλλία και τον Παναμά.

Μια σειρά από στατιστικές συγκρίσεις και αναλύσεις εμπλουτίζουν το έργο του Τσόμσκι. Η σύγκριση με άλλα κράτη της Λατινικής Αμερικής, όπως η Ονδούρα επιβεβαιώνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις πρακτικές που ακολουθεί η σύγχρονη, πολιτική επιστήμη για να επιτύχει τους σκοπούς της. Ο Τσόμσκι εννοεί περισσότερα από όσα λέει και το βεβαιώνει με το καταληκτικό του σχόλιο.

Γενικά, θα λέγαμε πως ανάλογες καταστάσεις παρουσιάζουν αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά. Ένα από τα πιο ουσιώδη, συνιστά ο βαθμός δουλικότητας του πολιτικού επιτελείου, το οποίο στον Παναμά, αλλά και την Γρανάδα ή την Νικαράγουα, χώρες με υψηλά κέρδη από την εμπορία ναρκωτικών ουσιών, καθορίζουν τις πιο γνώριμες συνθήκες. Βλέπετε, το πατρόν είναι φιξ, όπως και η εγγενής αδυναμία μας να αποτυγχάνουμε σε κάθε απόπειρα αναγνώρισης.

Ο Παναμάς διαθέτει μια όμορφη πόλη, βορεινά δάση που βρέχουν όλο το χρόνο και  πυκνή βλάστηση που κρατά αμείωτο το μυστικό του κόσμου της. Τα τραπεζικά ιδρύματα κοσμούν την παραλία της πρωτεύουσας. Μετά ακολουθούν οι ακριβές επαύλεις, στρυμωγμένες πλάι στους κρατικούς φορείς και τα ξενοδοχεία πολυτελείας που φιλοξενούν όλο το χρόνο Ιταλούς, Γάλλους ή Βρετανούς. Κάθε που περνά ένα πλοίο το πλήθος των επισκεπτών μελετά με εντυπωσιασμό τη διέλευση, φέρνοντας στο νου του ένα σωρό θαύματα της μοντέρνας μηχανικής. Τα ωραιότερα κορίτσια του Παναμά εκδίδονται για λίγα δολάρια, για ένα θαύμα. Τριγυρίζουν τους δρόμους, ντυμένες φτωχικά και προσφέρονται για έρωτα όλο αφέλεια και καταστροφή. Ο Ράφτης της ταινίας δεν υπάρχει φυσικά. Η δημοκρατική νομιμότητα έχει πια επέλθει  σ’ αυτόν τον πολύπαθο τόπο. Όσοι αρέσκονται να μιλούν για την ταραχή στην ψυχή και τη σβελτάδα των σωμάτων δεν έχουν παρά να ρίξουν μια ματιά στη μικρή πολύχρωμη γιορτή που γερνά πάνω στις λάσπες του Παναμά. Μετά από εδώ δεν έχει επιστροφή. Θα πρέπει κανείς να διασχίσει ολόκληρο τον ωκεανό για μερικά αστέρια. Η ταραχή στην καρδιά απ’ τα πολύχρωμα ρούχα των ιθαγενών και τα παζάρια δεν θα σ’ αφήσει να ησυχάσεις. Όσο τίποτε, θα ζητήσεις να δεις ξανά το Πάναμα Σίτυ.

Δεν πρόσθεσε κανείς τίποτε. Μείναμε με αυτήν την ανάμνηση, ενός τόπου που δεν γνωρίσαμε ποτέ και που όμως συνοψίζει όλα όσα εννοούμε όταν μιλούμε για τον Νέο Κόσμο. Η εκδήλωση είχε μεγάλη επιτυχία. Όλα τα γράμματα διαβάστηκαν, μα περισσότερο μας κέντρισαν το ενδιαφέρον εκείνα που κουβαλούν μια ιδέα από την αύρα της χώρας του Παναμά.

Πηγή: 24grammata.com