Στην οδό Στησικλέους, την περιφερειακή οδό Θησείου - Φιλοπάππου, δυτικά στο λόφο Νυμφών, στο ύψος τού Θόλου τού τηλεσκοπίου "Δωρίδης", υπάρχει μια σπηλιά, των Κακών Αδελφάδων,
για την οποία διαβάζουμε στο φυλλάδιο «Το Μεγαλύτερο κέντρο των Ξωτικών (Λόφοι Πνύκας-Νυμφών-Μουσών)» τού Υπουργείου Πολιτισμού (2009-2010).
Η Σπηλιά των «κακών αδελφάδων»
Στοιχειωμένη και μάλιστα με φοβερά στοιχειά, τις τρεις κακές αδελφάδες, την Πανώλη, την Χολέρα και την Ευλογιά, που σκόρπιζαν το «θανατικό», ήταν, σύμφωνα με την μεσαιωνική παράδοση και η σπηλιά στα δυτικά του λόφου των Νυμφών (Αστεροσκοπείο), δίπλα στο Βάραθρο. Η σπηλιά αυτή, για την οποία ο Breton (1862) πίστευε ότι ήταν τάφος, πρόσφατα ήρθε πάλι στο φως (2001).
Ήταν αλήθεια ότι το «θανατικό» αυτό, με την εξιστόρηση του οποίου ήταν γεμάτα τα παλιότερα χρονικά, ερχόταν από τη μεριά της θάλασσας, όπως ο λοιμός που ξέσπασε στην Αθήνα το 2ο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου και οι δεκάδες επιδημίες πανώλης και χολέρας.
Οι Έλληνες προσωποποίησαν την τρομερή πανώλη με διάφορους τρόπους. Άλλοι ως τυφλή γυναίκα που διατρέχει τις πόλεις και από σπίτι σε σπίτι προξενεί τον όλεθρο σε όποιον την αγγίζει. Επειδή όμως βαδίζει ψηλαφητά από τοίχο σε τοίχο δεν φτάνει καθόλου εκείνους, τους συνετούς, που κρύβονται στα σπίτια τους.
Μια άλλη όμως παράδοση, περισσότερο διαδεδομένη, την συνδέει με τις παραδόσεις των Μοιρών. Είναι έτσι η πανώλη, όχι ένα πρόσωπο αλλά μια τριάδα φοβερών γυναικών, που διατρέχουν συντροφιά τις πόλεις για να τις ερημώσουν από τους κατοίκους. Από αυτές η μια κρατάει χάρτινο κατάλογο, η άλλη είναι οπλισμένη με κοφτερά ψαλίδια και η τρίτη με μια σκούπα.
Μπαίνουν, λοιπών, μέσα στα σπίτια που βρίσκονται τα θύματά τους και η πρώτη γράφει στο βιβλία της το όνομα των θυμάτων τους, η δεύτερη τα πληγώνει με τα ψαλίδια και η τρίτη τα σαρώνει.
Η προσέγγιση του μύθου των τριών Μοιρών στην ιδέα της πανώλης είναι η ζωντανή και ακριβής έκφραση του δεισιδαίμονος τρόμου που προκαλούσε στους ανθρώπους η μάστιγα που εισήλθε στη χώρα μαζί με τους Τούρκους και τον Ισλαμισμό. Γι αυτό ακόμη είναι συγκινητική η ορμή της μητρικής στοργής που υποκατέστησε στη θέση του φόβου των Ευμενίδων το φόβο της προσωποποιημένης μάστιγας των παιδιών, δηλαδή το φόβο της Ευλογιάς. Την παρουσιάζουν ως μια φοβερή γυναίκα για τα παιδιά που στην προσπάθεια να την εξευμενίσουν την αποκαλούσαν συγχωρεμένη, εκείνη δηλαδή που συγχωρεί, που συγκινείται από τις δεήσεις.
Η πανώλη αποκαλούνταν και θανατικό ή πανούκλα ή λοιμική και αλλού σκορδούλα, κατ’ ευφημισμό από την αρχαία λέξη κορδύλη, που σήμαινε απόστημα, όπως και το πανούκλα από το λατινικό panucula για τα αποστήματα που ήταν τα συνηθέστατα συμπτώματα της αρρώστιας. Οι Οθωμανοί την αρρώστια ονόμαζαν Γιουμουρτζάκ ή κατ’ ευφημισμό Μουμπαρέκ (ευλογημένη, ιερή).
Η πανώλη, «βροτολοιγός νόσος», ενέσκυψε στην Αθήνα πολλές φορές και επί Φραγκοκρατίας αλλά κυρίως επί της Τουρκοκρατίας. Μάλιστα από το 1523 μέχρι το 1799 χτύπησε δέκα φορές την πόλη με χιλιάδες θύματα ανάμεσα στο χριστιανικό και τουρκικό πληθυσμό της. Αποτέλεσμα ήταν η δραστική μείωση τον πληθυσμού στα τέλη τον 18ου αιώνα.
Και οι μεν Τούρκοι πιστεύοντας στο κισμέτ, το πεπρωμένο, ακολουθούσαν τη μοίρα τους χωρίς να μετακινούνται από τα σπίτια τους, οι Έλληνες, όμως, πατροπαράδοτα, για να γλιτώσουν, διασκορπίζονταν ζητώντας καταφύγιο στις εξοχές και τα μοναστήρια, όπου βέβαια μόνο οι προύχοντες είχαν δικαίωμα φιλοξενίας. Το τελευταίο αποδεικνύεται και από την αφιερωματική επιγραφή για την ιστόρηση του νάρθηκα της μονής Καισαριανής που έγινε με δαπάνη της οικογένειας των Μπενιζέλων «προσδραμόντων τη Μονή φόβω λοιμού» το 1682.
Μια τελευταία αναφορά στη φοβερή χολέρα γίνεται το 1854, ενώ ο Φιλαδελφέας στις αρχές του 20ου αιώνα γράφει ότι: «τόσες φορές χτυπήθηκε η χώρα από την φοβερή αρρώστια που είναι θαύμα θαυμάτων, πώς το πολυπαθές Ελληνικόν έθνος διεσώθη μετά από τοιαύτας θανατηφόρους καταστροφάς».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου