Το Δαφνί [Δημήτρης Γρ. Καμπούρογλου, σε απόδοση στα νέα ελληνικά] - Β’ Η αρχαία οδός.

Β' Η αρχαία οδός.

Η αρχαία λοιπόν Ιερά οδός, επί της όποιας πρώτος, μετά από τόσους αιώνες κατάχωσης και λήθης, ευτύχησα να βαδίσω, από μεν του 8ου μέχρι του 12ου σημερινού σταδίου ανασκάπτοντας, κατόπιν δε μέχρι της λίμνης των Ρειτών ερευνώντας, η οδός αυτή παρουσιάζει στον τρόπον κατασκευής της, στο απαραίτητο πλάτος της και ιδίως στις καμπύλες της θέλγητρο, το οποίο μπορεί να εμπνεύσει ασυνήθιστο ενθουσιασμό σε μια καλλιτεχνική ψυχή.

Θυμάμαι έναν ξένο καλλιτέχνη - αρχιτέκτονα, ο οποίος μπρος στην τελευταία, κοντά στο Ιερό της Αφροδίτης, καμπύλη στάθηκε και κρατώντας χαρτί και μολύβι σχημάτισε τη φορά και την τροπή της καμπυλότητας αναφωνώντας: «Mα αυτό δεν είναι τομή τόξου, είναι καμπυλότητα χαραγμένη από εμπνευσμένο καλλιτέχνη!...» και θυμάμαι πάλι, όταν κατέβηκε μέχρι του Ιερού μια Επιτροπή — η παραδοξότατη αυτή εφεύρεση του νεωτέρου Ελληνισμού, για να παρεμποδίζεται κάθε πρόοδος και να μαραίνεται κάθε ιδιοφυΐα — όταν κατέβηκε λοιπόν και βάδισε η Επιτροπή αυτή επί της αποκαλυφείσας οδού, ένα από τα μέλη της με ρώτησε στο τέλος με ύφος ανθρώπου, που έχει απέναντι του έναν ανόητο:

— Ε! και τι μας έφερες να δούμε εδώ κάτω!;...

Η λιθοστρωσία της οδού, το λιθοψηφίδωμα, το για την επίστρωση του εδάφους υλικό, το πλάτος αυτής, τα εκατέρωθεν κρηπιδώματα, οι διάφοροι ελιγμοί, οι επί του βράχου τροχιές και η τελευταία γλυκύτατη καμπύλη, που έχει στο τέρμα της και αυτόν ακόμα τον Ερμή, που πληροφορεί με επιγραφή την «εξ Άστεως» απόσταση... όλα αυτά δεν ήταν τίποτε για τη σεβαστή Επιτροπή.

Αναφορικά δε με τα έργα επί της Ιεράς Οδού από το διάστημα του λόφου του Προφήτη Ηλία μέχρι το Ιερό της Αφροδίτης, σημειώνουμε τα εξής: Στον περίβολο της Μονής κείτονταν από παλιά, δίγλωσση επιγραφή, ελληνολατινική, από τα χρόνια του Αρκάδιου και του Ονώριου, η οποία σχετιζόταν κατά παράδοξο τρόπο με την ίδρυση της Μονής, ενώ είναι τελείως αθώα από κάθε τέτοια αξίωση, σημειώνοντας απλά, μετά την αναγραφή των αυτοκρατόρων των χρόνων, κατά τους οποίους στήθηκε η στήλη, το δίγαμμα, δηλαδή το στοιχείο έξι, και το «εξ Άστεως». Πρόκειται δηλ. περί Ερμή του 6ου οκταστάδιου (ρωμαϊκού μιλίου) από του Άστεως. Το δυστυχισμένο αυτό 6 εξηγήθηκε ως σημαίνον 6.000 από κτίσεως κόσμου, δηλαδή 492 μ.X. Άλλοτε πάλι η επιγραφή του Δου εξ Άστεως Ερμή είχε θεωρηθεί ως τιμώμενη με το όνομα του Δία!

Μαζί με τον δίγλωσσο Ερμή του 6ου οκταστάδιου, θα υπήρχε και δεύτερος τέτοιος, γιατί δύο αντιμέτωπα βάθρα αποκαλύψαμε αμέσως μετά το δυτικό περίβολο της Μονής, όπου ευτυχήσαμε, αφού η στέρνα των κτημάτων της Μονής δεν μας έκρυβε τίποτε, να βρούμε τουλάχιστον επί τόπου τον 7ο («Ζ’ εξ Άστεως») στο χώρο μεταξύ του Ιερού της Αφροδίτης και του Σταθμού των αρχαίων φυλάκων.

Το φυλάκιο αυτό, περιείχε και δυο τάφους φυλάκων, υποθέτουμε, είναι τετράπλευρο πολυγωνικό οικοδόμημα, το όποιο ο μεν Παυσανίας χαρακτηρίζει ως «θέας άξιον», οι δε μετά από αυτόν το θεωρούσαν ως λοφίσκο λόγω των χωμάτων, τα όποια είχαν πάνω του σωρεύσει οι αιώνες, και των θάμνων, με τους όποιους το είχε καλύψει η μητέρα φύση.

Από το 7ο τούτο οκταστάδιο και μετά οι πλέον βιαστικοί από τους πεζούς έπαιρναν το μονοπάτι, που ανεβαίνει σε λόφο, τον οποίο λαμπρύνουν ακόμα και σήμερα τα ίχνη βωμού, το οποίο κατόπιν μονοπάτι πηγαίνει στους ιερούς Ρειτούς, την ποιητική δηλ. Λίμνη — ακριβώς τις δίδυμες λίμνες της Δήμητρος και της Κόρης — η οποία παρ’ όλη της την ιερότητα κύριο προορισμό είχε να παχαίνει με τους θαυμάσιους κέφαλούς της προνομιακά τις μυστηριώδεις κοιλιές των ιερέων της Ελευσίνας. Οι υπόλοιποι από τους προσκυνητές και οι εποχούμενοι (σ.σ. οι μετακινούμενοι με ζώα ή οχήματα, εν προκειμένω άμαξες / κάρα) ακολουθούσαν την παραλιακή οδό.

Και η παραλία μεν της Σαλαμίνας καθ’ όλους τους αιώνες φαίνεται ότι δεν ήταν πολύ ασφαλής — και αυτός ο Χωνιάτης του 1183 φωνάζει απελπισμένος για τους πειρατές — αλλ’ οι προσκυνητές θα είχαν πάρει τα μέτρα τους, κάθε φορά δε που οι πειρατές ή άλλοι επιδρομείς τολμούσαν να προχωρήσουν προς τα Ιερά της Αφροδίτης και του Απόλλωνα, είχαν να τακτοποιήσουν πρώτα ένα μικρό λογαριασμό με τους φύλακες, οι οποίοι στάθμευαν μέσα στο «θέας άξιον τείχος αργών λίθων».