15 Φεβρουαρίου 2021

Για το fight / flight / freeze [Βίκυ Ντάλη]

Το εξαιρετικό κείμενο τής κας Ντάλη, το βρήκα στο διαδίκτυο αλλά χωρίς link (υποθέτω είναι από το fb, στο οποίο δεν έχω λογαριασμό).

Ως ειδικός ψυχικής υγείας παίρνω το θάρρος να γράψω μερικά πράγματα σχετικά με απόψεις ευτυχώς μιας μικρής μειοψηφίας) που είδα να γράφονται εδώ και με στεναχώρησαν ιδιαιτέρως. Με αφορμή τη σεξουαλική κακοποίηση του 19χρονου από γνωστό σκηνοθέτη, κάποιοι κατηγόρησαν εμμέσως πλην σαφώς τον ίδιο που δεν έφυγε ή δεν αρνήθηκε να προβεί σε πράξεις που τον προσέβαλαν αλλά και την οικογένεια του που δεν του εμφύσησε τις κατάλληλες αξίες, δεν του έμαθε να αντιστέκεται και να λέει όχι. 
Θα ήθελα λοιπόν να εξηγήσω ότι σε καταστάσεις αφόρητου τρόμου και στρες, ενεργοποιείται αυτόματα και ασυνείδητα στον ανθρώπινο οργανισμό ο μηχανισμός "μάχη / φυγή / πάγωμα" (fight / flight / freeze). Οι άνθρωποι εκείνη τη στιγμή, προσπαθούμε να βρούμε έναν τρόπο που θα μας εξασφαλίσει την επιβίωση. Σε τόσο ακραίες καταστάσεις, το αν ο οργανισμός επιλέξει το πάγωμα, δεν είναι στο χέρι του ατόμου να το ελέγξει. Κατά το πάγωμα οι άνθρωποι είναι δυνατόν να αποσυνδεθούν από τον εαυτό τους και τις πράξεις τους, ώστε να επιβιώσουν. Βιώνουν εκείνη τη στιγμή τα γεγονότα σαν ταινία που εκτυλίσσεται μπροστά τους. Οι ενδορφίνες καταστέλλουν τον φόβο και τον πόνο και βοηθούν στη νοητική και ψυχική αποστασιοποίηση από τον κίνδυνο. Η νοραδρεναλίνη μειώνει την ικανότητα αντίληψης. Οι παραπάνω νευροδιαβιβαστές «παγώνουν» τα άτομα και δρουν προστατευτικά. Η εμπειρία συχνά αποστέλλεται κατευθείαν στην αμυγδαλή, το κέντρο ελέγχου του φόβου στον μεταιχμιακό τομέα του εγκεφάλου που επεξεργάζεται συναισθήματα και αισθήσεις, αλλά όχι τη γλώσσα και τον λόγο. Γι’ αυτό και συχνά οι εμπειρίες επιστρέφουν στη μνήμη κατακερματισμένες. 
Τα γράφω όλα αυτά γιατί κάποιοι θεωρούν ότι σε αυτή την κατάσταση ένα άτομο λειτουργεί λογικά, με βάση τις αρχές του, τις αξίες του αλλά και τις πραγματικές του δυνάμεις. Ένα άτομο παραλυμένο από το φόβο όμως, βρίσκεται σε μία ειδική κατάσταση. Συχνά τα θύματα κακοποίησης, όταν πλέον ο φόβος έχει περάσει, ενοχοποιούν τα ίδια τον εαυτό τους που δεν έδρασαν διαφορετικά. Το έργο των ειδικών ψυχικής υγείας αλλά και ευρύτερα της κοινωνίας είναι η απενοχοποίηση των ατόμων αυτών. Έδρασε ο φυσιολογικός μηχανισμός επιβίωσης και έκαναν το καλύτερο που μπορούσαν. Και ίσα ίσα, άτομα που δεν μεγάλωσαν με χειρισμούς και κακοποίηση μέσα στις οικογένειες τους, μπορεί να βρέθηκαν και σε μεγαλύτερο σοκ μέσα σε τέτοιες καταστάσεις και να μην έχουν δημιουργήσει αυτό το «μονοπάτι» στον εγκέφαλο το οποίο θα τους είχε έτοιμο κάποιο αστραπιαίο πλάνο φυγής. Νομίζω είναι άδικο και περιττό να περιγράφουμε αυτή τη στιγμή δικές μας δύσκολες εμπειρίες με στόμφο επειδή καταφέραμε να μην αντιδράσουμε με πάγωμα αλλά με πάλη ή φυγή. 
Δεν είναι όλες οι καταστάσεις ίδιες, και κανένας δεν οφείλει να είναι εκπαιδευμένος στα 19 του (αλλά και αργότερα) για να αντιμετωπίσει ιδανικά κακοποιητικές συμπεριφορές. Και καλύτερα ας ρίξουμε τα φώτα στους θύτες, που φέρονται με τρόπους χειριστικούς, εκβιαστικούς, σαδιστικούς, την ίδια στιγμή που υπάρχει μεγάλη διαφορά εξουσίας που γιγαντώνει τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Είναι τουλάχιστον άδικο να ενοχοποιούμε αυτή τη στιγμή ανθρώπους που κουβαλάνε τόσα χρόνια ανυπόφορα τραύματα και βρίσκουν το κουράγιο να καταγγείλουν τους θύτες τους.

Δεν υπάρχουν σχόλια: