Η Κυρίαρχη Ιδέα [Voltairine de Cleyre, μετ. Γιάννης Γ. Μπαζός]

Η ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΙΔΕΑ

1910

ΕΑΝ ΚΑΠΟΙΟΣ ΕΡΕΥΝΗΣΕΙ προσεκτικά τον κόσμο των έμβιων όντων, θα διαπιστώσει ότι κάθε μορφή ζωής βασίζεται στη σκιά μιας ιδέας, ζωντανής ή νεκρής - μερικές φορές είναι πιο δυνατή όταν είναι νεκρή - που με αδρές γραμμές υπογραμμίζει το ζωντανό περίγραμμα και ταυτόχρονα ενσωματώνει τη σκοτεινή ύλη του θανάτου.

Κάθε μέρα κινούμαστε ανάμεσα σε τέτοιες σκιές, αδιαπέραστες σαν τον γρανίτη, που κουβαλούν τη σκοτεινιά τόσων αιώνων και εξουσιάζουν τη ζωή αλλάζοντας διαδοχικά κορμιά, διατηρώντας έτσι τις νεκρές ψυχές τους απαράλλακτες. Επίσης συναντάμε ζωντανές ψυχές να κυριαρχούν πάνω σε σώματα που πεθαίνουν, και ζωντανές ιδέες που κυριαρχούν πάνω στην παρακμή και στον θάνατο. Μη νομίζετε ότι μιλάω μόνον για την ανθρώπινη ζωή. Το αποτύπωμα της επιμονής και της παντοδύναμης θέλησης μπορεί να το δει κανείς σ’ ένα χορτάρι που έχει ριζώσει σε έναν σβώλο χώμα, ή στον ιστό μιας αράχνης που πάλλεται και στροβιλίζεται ανάλαφρα στον αέρα, πάνω από τα κεφάλια μας.

Κυρίαρχες ιδέες, παντού! Έχετε δει ποτέ ένα ξεραμένο φυτό να ανθίζει; Το είδα εγώ. Πέρυσι το καλοκαίρι, είχα φυτέψει μερικά αναρριχητικά φυτά «morning-glory» και τα φρόντιζα και τα καμάρωνα καθώς είχαν ανέβει μέχρι το μπαλκόνι του δεύτερου ορόφου. Κάθε μέρα μεγάλωναν και πάλλονταν με το φύσημα του ανέμου, στρέφοντας τα λευκά τους άνθη με τις μοβ πινελιές προς τον ήλιο. Κάθε μέρα οι πράσινοι βλαστοί τους σκαρφάλωναν όλο και πιο ψηλά, αραδιάζοντας στο διάβα τους μικρά λευκά μπουμπούκια.

Τότε συνέβη κάποιο ατύχημα - μάλλον κάποιο παλιόπαιδο το έκανε - και το πιο θαλερό από τα φυτά κόπηκε χαμηλά από τη ρίζα. Σε λίγες ώρες τα φύλλα του μαράζωσαν και οι βλαστοί του άρχισαν να ζαρώνουν. Σε μια μέρα όλο το φυτό είχε μαραθεί, εκτός από την κορυφή του, που ακόμα κρατιόταν γαντζωμένη στη ζωή. Στενοχωρήθηκα πολύ για τα μπουμπούκια που δεν θα έβλεπαν ποτέ το φως του ήλιου, και για το περήφανο φυτό που ο επίγειος αγώνας του είχε τόσο άδοξα τελειώσει. Την επόμενη νύχτα ξέσπασε καταιγίδα, με πολλή βροχή, βροντές και αστραπές. Ξύπνησα και σηκώθηκα από το κρεβάτι μου και στάθηκα για λίγο στο παράθυρο να δω τις αστραπές και τότε αντίκρισα αυτό το θαύμα της ζωής! Μέσα στο σκοτάδι και την αντάρα, κάτω από την ανελέητη βροχή και τον αέρα, το νεκρό φυτό είχε ανθίσει! Πέντε λευκά μπουμπούκια είχαν ανθίσει στο αποσκελετωμένο κλαδί κι έλαμπαν κάτω από τις αστραπές. Κάθισα στο ανοιχτό παράθυρο και τα κοιτούσα μαγεμένη. Το νεκρό φυτό διέθετε τόσο ισχυρή θέληση να ανθίσει, που έστειλε τις τελευταίες ρανίδες ζωής στα μπουμπούκια του, και μην μπορώντας να περιμένει μέχρι να ξημερώσει, άνθισε μέσα στη νύχτα και τη θύελλα, μέσα στις αστραπές και τις βροντές, δίνοντας αυτά τα εξαίσια «night-glories», που κανονικά θα έπρεπε να ανθίσουν με το χάδι του ήλιου.

Το άλλο πρωί, όλοι τα θαυμάζαμε και ήμασταν σίγουροι ότι αυτά τα λουλούδια ήταν τα τελευταία. Κι όμως για τρεις ολόκληρες μέρες, το απονεκρωμένο φυτό συνέχισε ν’ ανθίζει! Και σαν να μην έφτανε αυτό, μια εβδομάδα αργότερα, όταν όλα τα ξεραμένα φύλλα του είχαν πια τριφτεί και είχαν γίνει σχεδόν διαφανή, ένα τελευταίο μπουμπούκι μικροσκοπικό και λεπτεπίλεπτο - αλλά πλήρες -, λευκό με τις πέντε μοβ πινελιές του, άνθισε κάτω απ’ τα αστέρια και περίμενε τον πρωινό ήλιο. Η Κυρίαρχη Ιδέα είχε επικρατήσει πάνω στη φθορά και τον θάνατο. Η επίγεια αποστολή του φυτού ήταν να αναπτύσσεται και να κάνει λευκά - σαν τρομπέτες - άνθη στολισμένα με μοβ πινελιές. Και το φυτό κατάφερε να επιβάλει τη θέλησή του ακόμα και πέρα από τον θάνατο.

Οι σύγχρονες διδασκαλίες λένε ότι οι ιδέες είναι παράγωγα φαινόμενα, που αδυνατούν να καθορίσουν τις δράσεις και τις σχέσεις της ζωής, όπως η εικόνα στον καθρέφτη δεν μπορεί να καθορίσει το σώμα που καθρεφτίζει. Στην πραγματικότητα μόλις το σώμα φύγει μπρος από τον καθρέφτη, η αντανάκλασή του καταργείται. Το πραγματικό σώμα, όμως, έχει τη δική του οντότητα.

Αυτή είναι η Υλιστική Αντίληψη της Ιστορίας, σύμφωνα με την οποία - όπως υποστηρίζουν οι Σοσιαλιστές και η μεγάλη πλειονότητα των Αναρχικών - οι ιδέες αντιμετωπίζονται σαν μεταβλητές, μη πραγματικές αντανακλάσεις, που δεν έχουν να κάνουν με τον καθορισμό της ζωής του Ανθρώπου, αλλά αποτελούν αντανάκλαση των υλικών σχέσεων, και αδυνατούν να αλλάξουν τη φύση της υλικής πραγματικότητας.

Θεωρούνται λοιπόν ένας «κενός καθρέφτης», αν και στην πραγματικότητα δεν είναι ποτέ εντελώς «κενός», αφού πάντα στέκεται απέναντι στην πραγματικότητα, κι έτσι αντανακλά έστω κάποιες σκιές. Σήμερα είμαι κάποιος, αύριο είμαι κάποιος άλλος, κι όταν οι σκηνές τρέξουν γρήγορα τότε το Εγώ μου εμφανίζεται σαν ένα αλλοπρόσαλλο φάντασμα που χορεύει πάνω στο τζάμι, και μεταμορφώνεται κάθε ώρα μέχρι την αιωνιότητα, λάμποντας στο φωσφορούχο φως μιας απατηλής μη πραγματικότητας, και απλώνεται σαν την ομίχλη πάνω στους λόφους. Οι πέτρες, τα χωράφια, τα δάση, τα ρυάκια, τα σπίτια, τα αγαθά, η σάρκα, το αίμα, τα κόκαλα, τα νεύρα και οι τένοντες είναι πραγματικά και έχουν συγκεκριμένους ρόλους να παίξουν, έχουν αμετάβλητο χαρακτήρα, παρά τις μεταβολές. Όμως το Εγώ μου δεν είναι αμετάβλητο. Το Εγώ μου ανασκευάζεται εκ νέου μέσα από κάθε αλλαγή.

Πιστεύω ότι η υιοθέτηση αυτού του άκριτου υλικού ντετερμινισμού είναι μέγα λάθος για το σύγχρονο προοδευτικό μας κίνημα. Βέβαια δεν παραγνωρίζω ότι ο Υλισμός ήταν ένα ισχυρό αντίδοτο απέναντι στις θεοκρατικές αντιλήψεις του Μεσαίωνα που παρουσίαζαν το «θείο πνεύμα» σαν μια ανεξάρτητη και ανεύθυνη οντότητα που ξεκομμένη από το υπόλοιπο σύμπαν έφτιαχνε και επέβαλλε τους δικούς της νόμους σαν απόλυτος δυνάστης. Επίσης αναγνωρίζω ότι ο Υλισμός επιτέλεσε σπουδαίο έργο σπάζοντας το απόστημα μιας τέτοιας απάτης, και απέδωσε στον Άνθρωπο και στην «ψυχή του» την πραγματική τους θέση μέσα στη Φύση. Πιστεύω όμως ότι υπάρχουν και κάποια όρια. Πιστεύω ότι η απόλυτη επικράτηση της Ύλης είναι το ίδιο μεγάλο λάθος με την απόλυτη επικράτηση του Πνεύματος, και ίσως μάλιστα έχει χειρότερα αποτελέσματα στη διαμόρφωση του ανθρώπου.

Το δόγμα της «ελεύθερης βούλησης» δημιούργησε φανατικούς οπαδούς οι οποίοι θεωρώντας ότι «όλοι οι άνθρωποι μπορούν να είναι καλοί κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, αρκεί να το θελήσουν», εξελίχθηκαν τελικά σε αμείλικτους διώκτες που προσπαθούσαν να επηρεάσουν τη βούληση των άλλων ανθρώπων χρησιμοποιώντας απειλές, πρόστιμα, φυλακίσεις, βασανιστήρια κλπ., προκειμένου να πεισθούν να γίνουν καλοί άνθρωποι, να μπουν στον ίσιο δρόμο και να σωθούν από την αμετανόητη βούληση που διέθεταν. Εάν λοιπόν το δόγμα του Ιδεαλισμού και της «ανωτερότητας της ψυχής» είχε αυτά τα αποτελέσματα, το δόγμα του Υλικού Ντετερμινισμού παράγει μεταβαλλόμενους, άχρηστους, ανεύθυνους, παρασιτικούς χαρακτήρες, που τη μια στιγμή είναι «έτσι» και την άλλη είναι «αλλιώς» και τα «πάντα» και «γενικά γενικώς», δίχως αρχές.

«Οι συνθήκες με έκαναν αυτό που είμαι!» ισχυρίζονται, θεωρώντας ότι δεν φέρουν καμία ευθύνη, κι αυτό είναι όλο. Φτωχά φαντάσματα του καθρέφτη! Δεν μπορούν να αποφύγουν τις καταστάσεις! Αυτοί οι χαρακτήρες δεν φτάνουν βέβαια σε ισχύ και επιρροή τους διώκτες τους, αλλά σε κάθε διώκτη αντιστοιχούν εκατό περίπου τέτοιοι πλαδαροί χαρακτήρες, που μαλακοί σαν ζύμη χωράνε σε κάθε φόρμα, οπότε ανάμεσα στα δύο δόγματα διατηρείται μια κάποια ισορροπία τρόμου.

Αυτό που μας χρειάζεται, είναι η πραγματική αποτίμηση της δύναμης και του ρόλου μιας Ιδέας. Δεν λέω ότι μπορώ, εγώ, να κάνω αυτή την αποτίμηση, ούτε πιστεύω ότι κάποιος άλλος - διανοητικά ανώτερος μου - θα μπορέσει να την κάνει για πολλά χρόνια ακόμα. Μπορώ όμως να την υπαινιχθώ, να δείξω την αναγκαιότητά της και να προσπαθήσω σε γενικές γραμμές να την προσεγγίσω.

Κατ’ αρχάς απέναντι στο δόγμα του μοντέρνου Υλισμού πως: «Οι άνθρωποι είναι όπως οι συνθήκες τους διαμορφώνουν», μπορώ να διατυπώσω και το αντίθετο: «Οι συνθήκες είναι όπως οι άνθρωποι τις διαμορφώνουν», και μάλιστα υποστηρίζω ότι οι δύο αυτές τάσεις είναι υπαρκτές και αντιμάχονται η μία την άλλη, φτάνοντας είτε σε σημείο ισορροπίας είτε στην επικράτηση της μίας εκ των δύο. Με άλλα λόγια, η αντίληψη που έχω για το ανθρώπινο μυαλό και τον ανθρώπινο χαρακτήρα, είναι ότι δεν αποτελούν μια αδύναμη αντανάκλαση των «πραγμάτων» και των «καταστάσεων» που υπάρχουν γύρω τους, αλλά πως είναι ενεργοί παράγοντες που αντιδρούν στο περιβάλλον τους και μεταλλάσσουν τις συνθήκες, άλλοτε λιγότερο, άλλοτε περισσότερο, κι άλλοτε — σπανιότερα πάντως — δραματικά.

Σε ολόκληρο το βασίλειο της ζωής, όπως είπα πριν, μπορεί να παρατηρήσει κανείς τις κυρίαρχες ιδέες να δρουν και να εξελίσσονται. Αρκεί κανείς να ασκήσει την παρατηρητικότητά του, ώστε να αρχίσει να τις βλέπει και να τις αναγνωρίζει. Στον κόσμο του ανθρώπου υπάρχουν πολλές κυρίαρχες ιδέες. Δεν μπορούσα ποτέ να διανοηθώ πως ο αγώνας που δίνει το κορμί πριν από την οριστική του αποσύνθεση, δεν είναι τίποτε άλλο από μια παρατεταμένη αγωνία. Εάν δεχθούμε πως οι αβέβαιες συνθήκες ζωής και η βεβαιότητα των επερχόμενων βασάνων είναι συγκυρίες που σκιάζουν, συρρικνώνουν και ταπεινώνουν την ψυχή του κάθε ανθρώπου, τι εξήγηση μπορείτε να δώσετε για το θριαμβευτικό τραγούδι του γερο-Ράγκναρ Λόντμπρογκ; (Ράγκναρ Λόντμπροκ: Θρυλικός βασιλιάς της Νορβηγίας, την εποχή των Βίκινγκς, που μνημονεύεται στην αρχαία ποιητική παράδοση της Νορβηγίας και στα έπη (sagas) των Βίκινγκς. Πέθανε όταν φυλακίστηκε αλυσοδεμένος σε έναν λάκκο με φίδια.) Ένα τραγούδι που ειπώθηκε όχι για να υμνήσει τον θάνατο στη μάχη, αλλά έναν αργό θάνατο μέσα στη φυλακή και τα βασανιστήρια, όπου κατατρώγεται από τα ερπετά κι αυτός τραγουδά:

«Οι θεές του θανάτου με καλούν μακριά. Τώρα πρέπει να σταματήσω το τραγούδι μου. Οι ώρες μου τελειώνουν. Άραγε θα χαμογελώ την ώρα του θανάτου;»

Δεν πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό, ο γερο-βασιλιάς Λόντμπρογκ έκανε αυτό που οι παππούδες του έκαναν πριν απ’ αυτόν, κι αυτό που θα έκαναν οι γιοι του γενιές αργότερα. Επέβαλαν τη δύναμη μιας κυρίαρχης ιδέας, πάνω και πέρα από τη δύναμη του θανάτου και των βασανιστηρίων, και τέλειωσαν τη ζωή τους όπως αυτοί το επιθυμούσαν, με το χαμόγελο στα χείλη. Ακόμα και πριν από λίγα χρόνια δεν γίναμε μάρτυρες του αφανισμού των Καφίρ (Καφίρ: Ονομασία των ντόπιων πληθυσμών της Νοτίου Αφρικής. Από την παραφθορά του ονόματος αυτού προέρχεται η λέξη «κάφρος») από τους Άγγλους - με αφορμή την εξέγερση των Μπόερς (Μπόερς: Ονομασία των Ολλανδών αποίκων της Νοτίου Αφρικής) -, οι οποίοι μάλιστα τους υποχρέωσαν να σκάψουν τους τάφους τους και στη συνέχεια τους έβαλαν να σταθούν στην άκρη και τους πυροβολούσαν να πέσουν μέσα; Μόλις οι άνθρωποι αυτοί είδαν τον θάνατο καταπρόσωπο, άρχισαν να τραγουδούν ένα βαρβαρικό θριαμβικό τραγούδι. Μπορεί κάποιος να πει ότι τέτοια αδιαφορία προς τον θάνατο οφείλεται σε άγνοια ή σε κάποια θρησκευτική πίστη για τη μεταθανάτια ζωή. Πρέπει όμως να παραδεχτούμε ότι δείχνει επίσης τη δύναμη μιας κυρίαρχης ιδέας.

Παντού στον κόσμο, στο κέλυφος και τα απομεινάρια κάθε νεκρής κοινωνίας μπορούμε να δούμε αυτή την κινητήρια αιτιώδη δύναμη. Μια εσωτερική δύναμη, που αντιστέκεται σε κάθε άψυχο εμπόδιο.

Δεν πιστεύω πως υπάρχει άνθρωπος στον κόσμο που να έχει δει τα μνημεία που άφησε πίσω του ο πολιτισμός των αρχαίων Αιγυπτίων, δεν υπάρχει άνθρωπος που να έχει δει τις μούμιες των Αιγυπτίων και δεν κατάλαβε τι ακριβώς ήθελαν οι άνθρωποι αυτοί να κάνουν. Η κυρίαρχη ιδέα των ανθρώπων αυτών ήταν να εκφράσουν την ιδέα της αντοχής και της μονιμότητας, και κατασκεύασαν μνημεία που θα άντεχαν στον χρόνο, που θα άντεχαν κάτω από τον ανελέητο ήλιο και τον ακίνητο ουρανό, μέσα στην αιώνια αχανή έρημο που τους περιέβαλλε. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι σίγουρα είχαν κι άλλες ιδέες στη ζωή τους, όμως αυτή στάθηκε η κυρίαρχη ιδέα τους. Αποφάσισαν ότι αυτή ήταν η ιδέα που ήθελαν να αφήσουν πίσω τους με κάθε κόστος.

Δεν πιστεύω πως υπάρχει άνθρωπος που να έχει δει τα μαρμάρινα μνημεία που σμίλεψε η ευφυΐα και η ψυχή των Ελλήνων, χωρίς να νιώσει την αίσθηση ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να κάνει ένα άλμα και να πετάξει. Ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να βρεθεί ανάμεσα σε ήρωες που κρατάνε ακόμα δόρατα στα χέρια τους, ότι σε μια στιγμή μπορεί να βρεθεί να παλεύει με ερπετά που θα τυλίγονται στο σώμα του, να παρασυρθεί από ατίθασα άλογα που τρέπονται σε φυγή, να κεραυνοβοληθεί από θεούς, να αιωρηθεί στην άκρη ενός λουλουδένιου πέταλου που ο αέρας το παρασύρει. Καθένας ενστικτωδώς καταλαβαίνει ότι αυτές οι μορφές έχουν σφυρηλατηθεί στο καμίνι της ζωής. Μοιάζουν με φυσαλίδες που αιωρούνται στον αέρα, και από κάτω απ’ αυτές αναβλύζουν κι άλλες, κι άλλες, δίχως τέλος. Βλέπεις ένα σύμπλεγμα μορφών και νομίζεις ότι κάποιος από πίσω σηκώνεται στις μύτες των ποδιών του κι αρπάζει τα βέλη στον αέρα, νομίζεις πως στροβιλίζεσαι καθώς βλέπεις ένα θαύμα να συντελείται, καθώς βλέπεις τις πέτρινες μορφές να ίπτανται.

Καθένας αντιλαμβάνεται την αίγλη που οι αρχαίοι Έλληνες εμφύσησαν στο κάθε τους κατασκεύασμα, όσο μικρό κι αν είναι. Ακόμα και τα κομμένα μέλη των αγαλμάτων τους είναι ζωντανά. Και η κυρίαρχη ιδέα εδώ είναι η δραστηριότητα, η ενεργητικότητα, η ομορφιά και η δύναμή της. Αλλαγή και εναλλαγή. Ένας ατέρμονος κύκλος αλλαγών! Η εφεύρεση των πραγμάτων και η απόρριψή τους! Όπως τα παιδιά που όταν βαρεθούν τα παιχνίδια τους τα πετούν μακριά, χωρίς να τα ενδιαφέρει αν αυτά θα αντέξουν στον χρόνο, αρκεί να βρίσκονται σε ασταμάτητη δραστηριότητα. Γεμάτα από τη δημιουργική δύναμη, κι ας χαθεί το δημιούργημα. Έτσι βίωσαν ατέλειωτες εναλλαγές στη σκέψη τους, στη φιλοσοφία τους, στο δράμα τους, στην ποίησή τους, μέχρι που έφτασαν στο σημείο να φθαρούν, και το θαύμα έσβησε απ’ αυτό τον κόσμο. Μένουν όμως τα μάρμαρά τους, και μας αποκαλύπτουν ποιες σκέψεις τους κυριαρχούσαν.

Αν τώρα κάποιος θέλει να δει ποια σκέψη κυριαρχούσε στη ζωή των ανθρώπων του Μεσαίωνα, δεν έχει παρά να κάνει μια μικρή παράκαμψη και να επισκεφθεί κάποιο τυπικό μικρό χωριό της Αγγλίας, όπου μια πανύψηλη εκκλησία στέκεται ανάμεσα στις αχαμνές καλύβες του χωριού με τις αχυρένιες στέγες, όπως μια κλώσα στέκεται πάνω απ’ τα κλωσόπουλά της. Παντού, τα πάντα γύρω, υπενθυμίζουν το μεγαλείο του Θεού και την ασημαντότητα του Ανθρώπου. Η εκκλησία τεράστια, και τα σπίτια μικρά. Η αναζήτηση του πνεύματος, η αναζήτηση της απαντοχής (που είναι πιο δυνατή κι από την αντοχή του γρανίτη, ο οποίος κάποτε θρυμματίζεται). Η αναζήτηση του αιώνιου, και μια ταυτόχρονη περιφρόνηση του ανθρώπινου σώματος που φθείρεται, μια περιφρόνηση που φτάνει στην ύβρη όταν επικαλούμενη τη «μιαρότητα» του κορμιού αναζητά την αυτοτιμωρία του, λες και το πνεύμα το καταράστηκε.

Αυτή ήταν η κυρίαρχη ιδέα του Μεσαίωνα, μια ιδέα που τόσο μισήθηκε και χτυπήθηκε αργότερα από τους μοντερνιστές. Γιατί οι άνθρωποι που έκτισαν τα κάστρα και τους καθεδρικούς ναούς, θεωρήθηκαν «άνθρωποι που έκαναν μεγάλα έργα», παρόλο που δεν έγραψαν βιβλία, παρόλο που οι ψυχές τους άνοιξαν ατροφικά φτερά αφού οι αναζητήσεις τους ήταν υψηλές και ματαιόδοξες. Γιατί το πνεύμα της εθελούσιας υποδούλωσης για την πραγμάτωση ενός μεγάλου έργου, το οποίο στάθηκε ο προπομπός της συλλογικής ψυχής, το πνεύμα αυτό σφυρηλατήθηκε μέσα στους καθεδρικούς ναούς και δεν πρέπει να καταδικαστεί ολοκληρωτικά.

Σε ένα υπερβατικό όνειρο, όταν οι σκιές των παγκόσμιων ιδεών σχηματίζουν ένα όραμα, βλέπουμε την Ψυχή του Μεσαίωνα σαν μια κακοφτιαγμένη παραμορφωμένη φιγούρα με φτερά δράκου, και ένα σκοτεινό συσπασμένο πρόσωπο, που στρέφει προς τον ήλιο τα τυφλά του μάτια.

Εάν τώρα δούμε γύρω μας και αναλογιστούμε ποια ιδέα είναι κυρίαρχη στις μέρες μας, ποια είναι η κυρίαρχη ιδέα του πολιτισμού μας, πιστεύω ότι είναι το ίδιο απωθητική με το τέρας του Μεσαίωνα. Οι συσχετισμοί των πραγμάτων βέβαια άλλαξαν. Ο Άνθρωπος ανυψώθηκε και ο Θεός υποβιβάστηκε. Τα σύγχρονα χωριά διαθέτουν καλύτερα σπίτια και πιο σεμνές εκκλησίες. Οι αρρώστιες και τα δεινά, που κάποτε ήταν τα μέσα για να κερδίσει κανείς τη συγχώρεση του Θεού, τώρα έδωσαν τη θέση τους στην προώθηση της καθαρότητας.

Τώρα στα δημόσια σχολεία έχουμε νοσοκόμες που προειδοποιούν τους γονείς για την επικινδυνότητα των παιδικών ασθενειών. Έχουμε συλλόγους ενάντια στον καρκίνο, που πλέον καταγράφουν όλες τις μορφές καρκίνου που χτυπούν τους φτωχούς ανθρώπους και πειραματίζονται πώς να τις εξορίσουν από την ανθρώπινη φυλή. Έχουμε συλλόγους για τη φυματίωση που προσπαθούν να καθαρίσουν τα εργοστάσιά μας από τον θανατηφόρο βάκιλο, ένα έργο που μοιάζει με τον άθλο του Ηρακλή όταν καθάρισε τους στάβλους του Αυγεία. Μπορεί η προσπάθειά τους να μην έχει ακόμα ευοδωθεί, πάντως η ύπαρξή τους δείχνει ξεκάθαρα ότι η ανθρωπότητα δεν αναζητά πλέον τη θεία χάρη μέσα από τη δυστυχία. Τώρα γελάμε με τις παλιές προκαταλήψεις και μιλάμε για επιστημονική γνώση.

Επιδιώκουμε να δώσουμε ψυχή στο ελληνικό σώμα υποκρινόμενοι ότι απολαμβάνουμε την παιδεία της φύσης. Αντιγράφουμε πολλά πράγματα, αλλά το χαρακτηριστικό της εποχής μας, η Κυρίαρχη Ιδέα της εποχής μας, είναι η μαζική κατασκευή πραγμάτων. Δεν κατασκευάζουμε όμορφα πράγματα ούτε περνάμε τις ώρες μας σε κάποια δημιουργική εργασία. Αντίθετα σπαταλάμε όλη μας την ενέργεια για να παράγουμε τόνους πραγμάτων, άσχημων πραγμάτων, επικίνδυνων πραγμάτων, άχρηστων πραγμάτων.

Για ποιο σκοπό τα παράγουμε αυτά; Ο παραγωγός συνήθως δεν ξέρει, και ούτε που νοιάζεται. Ο παραγωγός έχει απλώς κυριευτεί απ’ αυτή την ιδέα, και πρέπει να το κάνει, γιατί έτσι κάνουν όλοι. Έτσι κάθε χρόνο η παραγωγή των πραγμάτων γίνεται μεγαλύτερη, κάθε χρόνο η παραγωγή γίνεται ακόμα ταχύτερη, και υπάρχουν τόνοι πραγμάτων που παράχθηκαν και συνεχίζουν να παράγονται, και οι άνθρωποι ψάχνουν κάθε μέρα να βρουν τι άλλο πρέπει να παραγάγουν, ψάχνουν νέες ανάγκες να προστεθούν στις ήδη υπάρχουσες. Με τι αγωνία, κάτω από ποιο στρες, κάτω από τι κινδύνους, με πόσους ακρωτηριασμούς, με πόσες θυσίες προχωρούν μαγεμένοι προς τον πλούτο. Αλήθεια, αν το όραμα του Μεσαίωνα ήταν οδυνηρό, τυφλό και γκροτέσκο, το όραμα της Μοντέρνας εποχής μάς εκπλήσσει με τη συνεχή του αναζήτηση στις άκρες του σύμπαντος, με τη συνεχή του ανώφελη εργασία και δραστηριότητα. Και βέβαια, όλη αυτή η αφθονία πραγμάτων, πραγμάτων άδειων, πραγμάτων χυδαίων, πραγμάτων παράλογων, αλλά και πραγμάτων χρήσιμων και βολικών, δημιούργησε με τη σειρά της την επιθυμία και τον πόθο για κατοχή των πραγμάτων, δημιούργησε την αποθέωση της κατοχής των πραγμάτων.

Κάντε μια βόλτα σε έναν εμπορικό δρόμο κάποιας πόλης, εκεί που τα προϊόντα εκτίθενται στις βιτρίνες των καταστημάτων ή βρίσκονται στοιβαγμένα στα πεζοδρόμια, και παρατηρήστε τα πρόσωπα των ανθρώπων που περνούν, και προσπαθήστε να καταλάβετε ποια ιδέα κυριαρχεί στα πρόσωπά τους. Στα πρόσωπα των γυναικών, από τη γυναίκα των σαλούν μέχρι τη νοικοκυρά και τη νεαρή εργάτρια του εργοστασίου, υπάρχει μια αρρωστημένη ματαιοδοξία, μια ανόητη επιτήδευση στα ρούχα τους, που τις κάνει να μοιάζουν με κουρούνες που έχουν δανειστεί τα πολύχρωμα φτερά ενός παγωνιού. Αναζητήστε την περηφάνια και την αρμονία ενός κορμιού που κινείται ελεύθερο και δυνατό. Δεν πρόκειται να βρείτε ούτε ένα. Θα δείτε μόνον επιτηδευμένο βάδισμα, σώματα περιορισμένα σε ένα στενό ρούχο που σκοπό έχει να αναδείξει το γουστόζικο κόψιμο μιας φούστας, πρόσωπα κενά και αυτάρεσκα, μάτια που απεγνωσμένα αναζητούν τον θαυμασμό και την επιδοκιμασία των άλλων για το χτένισμα που έχουν ή τον υπερμεγέθη φιόγκο που φορούν στα μαλλιά τους. Όπως είπα κάποτε σ’ έναν φίλο μου καθώς περπατούσαμε: «Κοίτα όλη αυτή τη ματαιοδοξία στα πρόσωπα αυτών των γυναικών! Ή μάλλον, κοίτα πόση λίγη θηλυκότητα αποπνέει όλη αυτή η ματαιοδοξία!»

Και στα πρόσωπα των ανδρών; Χυδαιότητα! Χυδαίοι πόθοι, για χυδαία πράγματα, έχουν αποτυπωθεί στα πρόσωπά τους. Ούτε η ανθρώπινη κούραση ούτε η ματαιότητα της κατασκευής όλων αυτών των πραγμάτων δεν είναι τόσο χυδαίες, όσο αυτή η χυδαία έκφραση πόθου για την απόκτηση των πραγμάτων που παρήγαγαν.

Αυτή είναι η Κυρίαρχη Ιδέα του Δυτικού κόσμου στις μέρες μας! Μπορείτε να τη δείτε παντού, όπου κι αν ρίξετε το βλέμμα σας, καθώς έχει βαθιά αποτυπωθεί πάνω στα πράγματα και τα πρόσωπα των ανθρώπων. Κοιτάξτε μέσα από το τζάμι της βιτρίνας, κοιτάξτε μέσα στον καθρέφτη και θα τη δείτε καθαρά. Και όταν έπειτα από χιλιάδες χρόνια κάποιος μελλοντικός αρχαιολόγος ξεθάψει τα ερείπια του πολιτισμού μας, κάτω από τόνους χωμάτων η αξίνα του θα αποκαλύψει αυτή την τρομακτική εικόνα, αποτυπωμένη στους τοίχους του εργοστασίου με τους πάγκους εργασίας στη σειρά, με τους ατέλειωτους διαδρόμους, τους μικρούς φεγγίτες απ’ όπου έμπαινε το φως, τα ατέλειωτα ατσάλινα γρανάζια, τα ατέλειωτα χιλιόμετρα μεταξωτού ή βελούδινου υφάσματος, τα ατέλειωτα τετραγωνικά μέτρα φανταχτερής φτήνιας.

Δεν θα βρει εδώ μαρμάρινα αριστουργήματα ούτε νύμφες και φαύνους, οι εικόνες των οποίων είναι ακόμα τόσο γλυκές και ζωντανές που κάποιος μπορεί να θελήσει ακόμα και να τις φιλήσει. Δεν θα βρει μεγαλοπρεπείς εικόνες φτερωτών αλόγων με ανθρώπινο πρόσωπο και νύχια λιονταριών, που κάποτε έστελναν το συμβολικό τους μήνυμα στα πέρατα του Χρόνου, όπως κάνουν ακόμα οι χίμαιρες της Βαβυλώνας. Το μόνο που θα βρει είναι κάποιες ακατανόητες γιγαντιαίες κατασκευές με οδοντωτούς ατσάλινους τροχούς, που το μυστικό τους θα έχει πια ξεχαστεί, και που δουλειά τους ήταν να αλέθουν τους ανθρώπους και μετά να τους ξερνάνε στους σωρούς των σκουπιδιών, και στα παζάρια των μεταχειρισμένων πραγμάτων. Τα αγάλματα που θα βρει εδώ ο μελλοντικός αρχαιολόγος δεν θα διαθέτουν κανένα ίχνος μυθικού συμβολισμού ούτε κάποιο συστατικό μυθικού ονείρου. Θα είναι τα αγάλματα των εμπόρων, των βιομηχάνων και των στρατιωτικών με τις στολές τους, τα παντελόνια τους και τα καθωσπρέπει παπούτσια και καπέλα τους.

Όμως η κυρίαρχη ιδέα κάθε εποχής και κάθε τόπου δεν συμπίπτει απαραίτητα με την κυρίαρχη ιδέα του κάθε ανθρώπου. Δεν αμφιβάλλω ότι σ’ εκείνη την αρχαία περίοδο στις ήρεμες όχθες του Νείλου κάτω από τον επιβλητικό ίσκιο των πυραμίδων, κάτω από το βάρος της γενικής απάθειας των άλλων, θα υπήρξαν κάποιες ανήσυχες, δραστήριες κι επαναστατημένες ψυχές που μισούσαν αυτά που η αρχαία κοινωνία εκπροσωπούσε, και ότι με κάθε τρόπο θα προσπάθησαν να τα ανατρέψουν. Είμαι σίγουρη ότι μέσα στο περιβάλλον που το ευέλικτο πνεύμα των Ελλήνων δημιούργησε, υπήρξαν και άνθρωποι που συμμετείχαν με βαριά καρδιά, μη νιώθοντας κάτι γι’ αυτό, αναζητώντας μια ανώτερη συνειδητοποίηση, μια ανώτερη αποκάλυψη, έτοιμοι να εγκαταλείψουν τις χαρές της ζωής προκειμένου να έλθουν πιο κοντά σε μια τελειότητα που οι συμπολίτες τους αγνοούσαν.

Είμαι βέβαιη ότι τον Μεσαίωνα, όταν οι περισσότεροι άνθρωποι προσεύχονταν φοβισμένοι και αυτοτιμωρούνταν με τον βούρδουλα, - αναζητώντας τις οδύνες σαν την Αγία Τερέζα που κάποτε είπε: «Ας υποφέρω ή ας πεθάνω» - υπήρξαν και άνθρωποι που αντιλήφθηκαν τον κόσμο σαν ένα πεδίο άπειρων δυνατοτήτων, άνθρωποι που απογοητευμένοι και αηδιασμένοι από τους συντρόφους τους αναζήτησαν να συνταιριάζουν τις απαντήσεις που έδινε το σύμπαν με τα ερωτήματα που τους βασάνιζαν, υπομονετικά, μέσα από μακρόχρονη παρατήρηση και μελέτη που τελικά εξελίχθηκε στη Σύγχρονη Επιστήμη του σήμερα. Είμαι σίγουρη πως υπήρξαν εκατοντάδες χιλιάδες τέτοιοι άνθρωποι, μόνον που δεν μάθαμε ποτέ γι’ αυτούς.

Και τώρα στις μέρες μας, παρόλο που η κοινωνία μας κυριαρχείται από τη λατρεία των Υλικών Αγαθών - και δυστυχώς έτσι θα μείνει στην Ιστορία - δεν σημαίνει ότι οι ψυχές όλων νιώθουν έτσι. Εάν η κύρια φροντίδα του γείτονά μου ή όλων των γειτόνων μου είναι να κυνηγούν τα δολάρια, αυτό δεν είναι λόγος να κυνηγώ κι εγώ δολάρια. Εάν οι γείτονές μου θεωρούν ότι χρειάζονται όλα αυτά τα περσικά χαλιά και τα έπιπλα και τα ασημικά και τις κινέζικες πορσελάνες και τα επιτραπέζια ρολόγια, τους καθρέφτες, τα ρούχα και τα κοσμήματα, τότε σίγουρα θα χρειάζονται επιπλέον και υπηρέτες για να τους φροντίζουν, και αστυνομικούς που θα προσέχουν τους υπηρέτες, και δικαστές για να δικάζουν τους κλέφτες, και πολιτικούς για να διορίζουν τους δικαστές, και φυλακές για να τιμωρούνται οι ένοχοι, και δεσμοφύλακες να προσέχουν τις φυλακές, και εφοριακούς που θα εισπράττουν για να πληρωθούν οι δεσμοφύλακες, και αμοιβές για τους εφοριακούς, και χρηματοκιβώτια για να μπαίνουν οι αμοιβές, και φρούρια για να προστατεύονται τα χρηματοκιβώτια, έτσι ώστε μόνον οι φύλακες να είναι μέσα σ’ αυτά, και για να συντηρηθούν όλα αυτά τα παράσιτα πρέπει βέβαια να δουλεύουν άλλοι άνθρωποι ώστε να παράγουν τις απαραίτητες προσόδους!

Εάν οι γείτονές μου θέλουν όλα αυτά, υπάρχει κανένας λόγος να συμμετέχω κι εγώ σ’ αυτή τη γελοιότητα; Υπάρχει κανένας λόγος να σκύψω το κεφάλι και να συμμετέχω στο μεγάλο αυτό τσίρκο;

Μπορεί ο Μεσαίωνας να ήταν μια σκοτεινή, τυφλή και χυδαία εποχή για τον άνθρωπο, παρ’ όλα αυτά συνεισέφερε στην ανθρώπινη εμπειρία, μια ιδέα που δεν πρέπει να ξεχάσουμε: Ότι το εσωτερικό ενός ανθρώπου έχει μεγαλύτερη αξία από το εξωτερικό του. Ότι για να έχει αξία η ζωή μας, πρέπει να συλλάβουμε έναν ανώτερο σκοπό και να ζήσουμε προσπαθώντας να τον εκπληρώσουμε. Ο σκοπός αυτός θα είναι τελείως διαφορετικός απ’ αυτόν που ώθησε τους φανατικούς του Μεσαίωνα στην περιφρόνηση του ανθρώπινου σώματος και τη συστηματική του τιμωρία με ωριαίες σταυρώσεις. Γιατί μπορεί κάποιος να ικανοποιεί τις ανάγκες και τις λειτουργίες του σώματος, χωρίς να θυσιάζει την αλήθεια, την τιμή, την απλότητα και την πίστη του στον βωμό των χυδαίων σαρκικών απολαύσεων που στην υπερβολή τους καταβαραθρώνουν, αυτό που κανονικά θα έπρεπε να εξυψώνουν.

Είπα και πριν ότι η άποψη πως «οι άνθρωποι δεν είναι τίποτα, ενώ οι συνθήκες είναι το παν», είναι επιβλαβής για τα σύγχρονα κινήματα κοινωνικού μετασχηματισμού.

Η νεολαία, εμπνευσμένη από το πνεύμα των παλιών δασκάλων που πίστευαν στην ανωτερότητα των ιδεών μέχρι τέλους, ατενίζει με αισιοδοξία προς τη σοσιαλιστική Ανατολή, και πιστεύει πως σύντομα θα δει να πραγματώνονται τα επαναστατικά ιδεώδη. Μέσα στον ενθουσιασμό τους διακηρύσσουν το ευαγγέλιο των Συνθηκών, προβλέποντας ότι πολύ σύντομα, υπό την πίεση της υλικής εξέλιξης, το κοινωνικό σύστημα θα καταστραφεί. Για την ακρίβεια, δεν του δίνουν παρά λίγα μόνον χρόνια ζωής. Ύστερα θα γίνουν μάρτυρες αυτού του μετασχηματισμού και θα λάβουν μέρος σ’ αυτόν. Αυτά τα λίγα χρόνια, όμως, πέρασαν και ο ενθουσιασμός πέρασε. Κοιτάξτε αυτούς τους ιδεαλιστές, που τώρα έγιναν επιτυχημένοι επιχειρηματίες, επαγγελματίες, ιδιοκτήτες περιουσιών, χρηματιστές, και ενσωματώθηκαν στις κοινωνικές τάξεις που κάποτε περιφρονούσαν. Κοιτάξτε τους, αξιοθρήνητοι ψεύτες, που συνωστίζονται στο περιβάλλον κάποιου ανθρώπου που τους δάνεισε χρήματα. Κοιτάξτε τους, καθώς πουλιούνται και αγοράζονται χωρίς ουσία.

Η Κυρίαρχη Σοσιαλιστική Ιδέα τους κατέκτησε, κατάπιε τη ζωή τους, κι αν τους ρωτήσεις «πώς έγινε αυτό;» θα σου πουν πως οι «Συνθήκες» τους το υπαγόρευσαν. Αν τους αποδείξεις τα ψέματα που λένε, τότε αυτοί θα δικαιολογηθούν λέγοντας ότι «όταν οι “Συνθήκες” απαιτούν ψέματα, τότε τα ψέματα είναι καλύτερα από την αλήθεια, τα κόλπα είναι μερικές φορές καλύτερα από την έντιμη συναλλαγή, ότι η κολακεία και η εξαπάτηση δεν πειράζουν αν το τελικό αποτέλεσμα είναι το επιθυμητό».

Θα σου πουν ότι όλα αυτά είναι απαραίτητα κάτω από τις υπάρχουσες «Συνθήκες», και πως όλα θα αλλάξουν, όταν οι «Συνθήκες» κάνουν την αλήθεια πιο βολική από το ψέμα. Μέχρι τότε, όμως, κάθε άνθρωπος πρέπει να φροντίζει τον εαυτό του με όλα τα μέσα που διαθέτει. Έτσι διαιωνίζεται το καρκίνωμα που σαπίζει κάθε ηθικό υπόβαθρο κι έτσι ο άνθρωπος μετατρέπεται σε μια άμορφη ασπόνδυλη μάζα που αλλάζει σχήματα, αναλόγως σε ποια τρύπα ή σε ποια γωνιά θέλει να συρθεί και να χωθεί. Έτσι πραγματώνεται η ηθική κατάρρευση, που επιβάλλεται από τη λατρεία των Υλικών Αγαθών.

Αν ο άνθρωπος δεν είχε κυριαρχηθεί από μια τόσο υλιστική αντίληψη της ζωής, αν η θέλησή του δεν είχε εκφυλιστεί από τη συνεχή εκλογίκευση της ύπαρξής του και την αποδοχή της μηδαμινότητάς του, τότε ίσως οι ευγενείς του προηγούμενες αντιλήψεις για τη ζωή θα είχαν ενισχυθεί μέσα από τη συνήθεια και τη διαρκή εξάσκηση, κι έτσι ο αγώνας του μέσα στα χρόνια θα διέθετε σθένος και κάποιον ανώτερο σκοπό.

Πρέπει να ειπωθεί ότι οι Πρωτοπόροι πατεράδες μας, όταν μετανάστευσαν εδώ, δεν ήρθαν να εξορύξουν πάγο και γρανίτη από τη Νέα Αγγλία. Η ιδέα που τους ξεσήκωσε από τα σκοτεινά αγγλικά χωριά τους και τους ώθησε να μπουν στα σαπιοκάραβα και να διασχίσουν τον Ατλαντικό μέσα στο καταχείμωνο για να έρθουν ως εδώ, ήταν να ξεφύγουν από την καταπίεση. Δεν ήταν κι αυτοί απλοί άνθρωποι; Δεν υπόκειντο στη δικαιοδοσία του κοινού νόμου; Μπορεί κανείς να πει ότι οι «Συνθήκες» τους ευνόησαν; Κι όμως όταν ο θάνατος, οι αρρώστιες, το κρύο και η πείνα τους αποδεκάτιζαν, κανείς από τους εναπομείναντες δεν επικαλέστηκε ένα «εύκολο ψέμα» για να γυρίσει πίσω στις υλικές ανέσεις και τη μακροζωία.

Εάν είχαν οι σύγχρονοι κοινωνικοί επαναστάτες τη ζωντάνια και την αποφασιστικότητα που διέθεταν εκείνοι οι πρωτοπόροι, τα κοινωνικά μας κινήματα δεν θα έμοιαζαν με ελεεινά εκτρώματα σάπια μέχρι το κόκαλο.

«Δώστε σ’ έναν συνδικαλιστή ένα πολιτικό πόστο, και σε λίγο θα αρχίσει να υμνεί το σύστημα!» λένε περιγελώντας οι εχθροί μας αναφέροντας περιπαικτικά το παράδειγμα του Τέρενς Πόντερλι (Τέρενς Πόντερλι (1849-1924): Αμερικανός ιρλανδικής καταγωγής, συνδικαλιστής και πρόεδρος του συνδικάτου «Knights of Labor».) και πολλές φορές επαναλαμβάνουν τα λόγια του Τζον Μπερνς (Τζον Μπερνς (1858-1943): Άγγλος συνδικαλιστής και πολιτικός του τέλους του 19ου αιώνα. Σοσιαλιστής που αργότερα ως φιλελεύθερος έγινε μέλος του Κοινοβουλίου και διετέλεσε υπουργός.) που μόλις πάτησε το πόδι του στο κοινοβούλιο δήλωσε: «Η περίοδος του αγκιτάτορα πέρασε, τώρα αρχίζει η περίοδος του νομοθέτη!»

«Αφήστε έναν Αναρχικό να παντρευτεί μια πλούσια κληρονόμο, και η πατρίδα σώθηκε!» λένε κάποιοι χαιρέκακα, και δυστυχώς έχουν δίκιο. Όμως τα πράγματα δεν θα ήταν έτσι, αν οι ζωές μας δεν κυριαρχούνταν από επιθυμίες που πρόθυμα αφήνουμε τους άλλους να καταλάβουν ότι κατά βάθος λαχταράμε.

Είναι όπως έλεγε το παλιό γνωμικό: «Αν σημαδέψεις τ’ αστέρια, τότε ίσως πετύχεις την κορυφή ενός δέντρου. Αν όμως σημαδέψεις το έδαφος, τότε σίγουρα θα πετύχεις το έδαφος».

Σίγουρα κανείς δεν πετυχαίνει όλους τους στόχους του, ακόμα κι όταν δεν εμπλέκονται άλλοι σ’ αυτό. Κάπου θα αστοχήσει. Κάποια στιγμή θα νικηθεί από τον ανταγωνισμό, τη νωθρότητα, τη δύναμη της αδράνειας. Όμως όταν συνεχίσει να σημαδεύει ψηλά, σίγουρα κάτι θα πετύχει.

Τι θα γίνει τότε; Θα έχουμε άντρες που θα επενδύουν στον εαυτό τους, σημαδεύοντας ψηλότερα από το κυνήγι του πλούτου. Διάλεξε λοιπόν κάτι που θες να κάνεις στη ζωή σου, κάτι εκτός από τον βιοπορισμό, και κράτα το στο μυαλό σου όχι για μια μέρα ούτε για έναν χρόνο, αλλά για μια ζωή. Κι έπειτα κράτα γερά την πίστη σου. Μη γίνεις ελαφρόμυαλος και κάνεις σήμερα αυτό και αύριο το άλλο, ανάλογα με το τι είναι βολικό. Μην υποστηρίζεις με πάθος κάτι και μετά φιλάς τα χέρια του εχθρού σου απολογούμενος: «Δεν φταίω εγώ, οι “Συνθήκες” με ανάγκασαν».

Κοίτα καλά μέσα σου, και αν διαπιστώσεις πως αγαπάς τα Υλικά Αγαθά περισσότερο από την αξιοπρέπειά σου, την ανθρώπινη αξιοπρέπειά σου, τότε παραδόξου το! Παραδόξου το, και συμβιβάσου μ’ αυτό! Μη φυσάς πότε ζεστό και πότε κρύο αέρα. Μην προσπαθείς να είσαι κοινωνικός μεταρρυθμιστής και αξιοσέβαστος ιδιοκτήτης την ίδια στιγμή. Μη διδάσκεις τον δύσκολο δρόμο της αρετής, ενώ εσύ προτιμάς τον εύκολο δρόμο της κακίας. Προπαγάνδισε τον εύκολο δρόμο, αλλιώς μη λες τίποτα.

Μην εξευτελίζεσαι λέγοντας ότι επιθυμείς μια ελεύθερη κοινωνία όταν δεν μπορείς να διαθέσεις ούτε μία καρέκλα για τον σκοπό αυτό. Είναι πιο τίμιο να πεις: «Ναι! Προτιμώ τις καρέκλες από την υπόθεση της απελευθέρωσης του ανθρώπου. Και τις διεκδικώ γιατί έτσι επιλέγω, όχι γιατί οι συνθήκες με ανάγκασαν. Μ’ αρέσουν τα καπέλα, τα μεγάλα καπέλα με φιόγκους και φτερά, και προτιμώ να περάσω τη ζωή μου φορώντας καπέλα, παρά να σκοτίζω το μυαλό μου με σοσιαλιστικά όνειρα που δεν πρόκειται να πραγματοποιηθούν όσο ζω. Ο κόσμος λατρεύει τα καπέλα, και μαζί του τα λατρεύω κι εγώ!»

Αν όμως διαλέξεις την ελευθερία, την περηφάνια και τη δύναμη της ανθρώπινης ψυχής, και την ελεύθερη αδελφότητα των ανθρώπων σαν αξίες της ζωής σου, τότε μην τις ξεπουλάς για πενταροδεκάρες! Σκέψου πως η ψυχή σου είναι δυνατή και θα συνεχίσει τον δρόμο της, και μέσα από πολλές ίσως δυσκολίες η δύναμή της θα πολλαπλασιαστεί. Τότε θα δεις ότι η απεμπόληση των υλικών αγαθών -για τα οποία οι άλλοι ξεπουλάνε την ελευθερία τους- δεν είναι τόσο δύσκολη.

Και στο τέλος της ζωής σου, θα μπορείς να κλείσεις τα μάτια λέγοντας: «Εγώ δεν κυριαρχήθηκα από την Κυρίαρχη Ιδέα της εποχής μου. Επέλεξα τη δική μου πίστη και της αφιερώθηκα πιστά. Απέδειξα περίτρανα με τη ζωή μου ότι υπάρχει μέσα στον άνθρωπο κάτι που υπερνικά τις “Συνθήκες” και την τυραννία τους. Απέδειξα ότι υπάρχει κάτι που υπερνικά και αναπροσδιορίζει τις “Συνθήκες”! Υπάρχει η άσβεστη φλόγα της Ατομικής Θέλησης, που είναι η σωτηρία του Μέλλοντος».

Ας αποκτήσουμε Ανθρώπους. Ανθρώπους που θα πουν έναν λόγο στις ψυχές τους και θα τον κρατήσουν, όχι όταν είναι εύκολο, αλλά όταν είναι δύσκολο, όταν τριγύρω μαίνεται η καταιγίδα και ο ουρανός σκίζεται και τραντάζεται από τις αστραπές και τις βροντές. Τότε που άλλος θα χάνει την όραση κι άλλος την ακοή του.

Ανθρώπους που θα κρατήσουν τον λόγο τους κάτω από τον μολυβένιο ουρανό και τη συννεφιά που δεν ξαστερώνει ποτέ. Ανθρώπους που θα κρατήσουν ως το τέλος! Αυτό σημαίνει να έχεις μια Κυρίαρχη Ιδέα! Μια Ιδέα που καμιά «Συνθήκη» δεν μπορεί να τσακίσει! Τέτοιοι άνθρωποι διαμορφώνουν και παραμερίζουν τις «Συνθήκες».

Ένα ΑΠΟΛΑΥΣΤΙΚΟ από κάθε πλευρά κείμενο από το ομότιτλο Βιβλίο, εκδόσεις Σοφίτα, 2014, σήμερα εξαντλημένο.

Έρευνα, μετάφραση κειμένων: Γιάννης Γ. Μπαζός.