Έχοντας διαβάσει έργα τού Friedrich Wilhelm Nietzsche, αυτό που καταλάβαινα ήτανε πως η ένταξή του, από ερμηνευτές του, στη (ναζιστική) ακροδεξιά – παρασυρμένους ίσως και από τη θιασώτρια των ναζί αδελφή του, τη Therese Elisabeth Alexandra Nietzsche, η οποία πολύ μετά το θάνατό του, «είδε» στον υπεράνθρωπο, στο «Τάδε έφη Ζαρατούστρας», το γερμανό άριο ναζιστή, προσφέροντας έτσι στους ναζιστές ένα ιδεολογικό όπλο –, δεν έστεκε. Το παρακάτω κείμενο του Daniel Colson, αλιευμένο από το theanarchistlibrary.org/library, το οποίο συνοδεύεται από μια απόδοσή του στα ελληνικά, προσφέρει μιαν άλλη οπτική για το έργο τού μεγάλου αυτού φιλοσόφου, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα.
Nietzsche’s work has been the object of a large number of interpretations: an extreme right-wing interpretation, for example, but also a Christian interpretation, or even, very early on, an anarchist interpretation and, more recently, a reading that could be called libertarian, linked to the revival of this current of thought over the last thirty years. The Nietzsche that anarchists first discovered (from Fernand Pelloutier to Libertad, via Georges Palante) was above all an individualist Nietzsche. And it is only much later, with authors not specifically anarchists (Deleuze and Foucault for example), and as this text would like to show, that this individualist interpretation could be widened to a consideration of the collective and social dimension of the libertarian project, in particular in its workers’ dimensions. It is true that this enlargement was not at first self-evident. The vocabulary, the figures and more generally the historical and scientific references used by Nietzsche had nothing that could make immediately readable a proximity between his thought and the political and social dimension of the workers’ libertarian movements. How could anarchists or revolutionary syndicalists have recognized themselves in formulations where, in contrast to the dominant moral and populist interpretations, Nietzsche constantly takes the side of the “strong” and the “masters” against the “weak” and the “slaves” who, according to him and against all evidence, have prevailed over the “masters”?
Το έργο τού Νίτσε έχει αποτελέσει το αντικείμενο μεγάλου αριθμού ερμηνειών: από ακροδεξιά ερμηνεία, για παράδειγμα, αλλά και χριστιανική ερμηνεία, ή ακόμη, σε πρώιμα στάδια, από αναρχική ερμηνεία και, πιο πρόσφατα, μια ανάγνωση που θα μπορούσε να ονομαστεί ελευθεριακή ερμηνεία, συνδεδεμένη με την αναβίωση αυτού του ρεύματος σκέψης, τα τελευταία τριάντα χρόνια (σ.σ. το κείμενο είναι του 2002). Ο Νίτσε, τον οποίο ανακαλύψανε για πρώτη φορά οι αναρχικοί (από τον Fernand Pelloutier έως τον Libertad, μέσω του Georges Palante) ήτανε πάνω από όλα ένας ατομικιστής Νίτσε. Και μόνο πολύ αργότερα, με συγγραφείς όχι αποκλειστικά αναρχικούς (για παράδειγμα οι Deleuze και Foucault), και όπως θα ήθελε να δείξει αυτό το κείμενο, αυτή η ατομικιστική ερμηνεία θα μπορούσε να διευρυνθεί σε μια θεώρηση τής συλλογικής και κοινωνικής διάστασης τού ελευθεριακού έργου, ιδίως στις εργατικές του διαστάσεις. Είναι αλήθεια ότι αυτή η διεύρυνση δεν ήτανε στην αρχή αυτονόητη. Το λεξιλόγιο, οι φιγούρες και γενικότερα οι ιστορικές και επιστημονικές αναφορές, τις οποίες χρησιμοποιούσε ο Νίτσε, δεν είχανε τίποτα που θα μπορούσε να κάνει αμέσως ευανάγνωστη μια εγγύτητα μεταξύ της σκέψης του και της πολιτικής και κοινωνικής διάστασης των εργατικών ελευθεριακών κινημάτων. Πώς θα μπορούσαν οι αναρχικοί ή οι επαναστάτες συνδικαλιστές να έχουν αναγνωρίσει τους εαυτούς τους σε διατυπώσεις όπου, σε αντίθεση με τις κυρίαρχες ηθικές και λαϊκίστικες ερμηνείες, ο Νίτσε παίρνει συνεχώς το μέρος των «ισχυρών» και των «κυρίων» ενάντια στους «αδύναμους» και τους «σκλάβους», που σύμφωνα με τον ίδιο και ενάντια σε όλα τα στοιχεία, έχουν επικρατήσει των «αφεντικών»;
“The strong must be protected against the weak”, says Nietzsche. A paradoxical formula that only a philosophical interpretation could make intelligible. Today, we can better perceive how, for Nietzsche, masters and slaves constitute types, applicable to a great number of situations, each time requiring a great finesse of evaluation and interpretation. Masters and slaves are not always where we think we find them; and these modes of being owe nothing to the signs and representations that claim to fix and express them. It is true however that for Nietzsche the people, the democracy, the egalitarianism of the ballot boxes, the crowd and the masses always ready to submit to the first platform speaker who promises them the moon, are a particularly bright manifestation of the negative figure of the slave, of a reactive and envious force, subjected to the hatred and the resentment. But as even the most superficial knowledge of the libertarian movement suggests, there is nothing about this judgment that would shock anarchists. And it is precisely here that Nietzsche’s analysis justifies being confronted with what we can know, historically, of the different forms of the libertarian workers’ movement and, behind them (or after them) of what any libertarian movement can be.
«Οι δυνατοί πρέπει να προστατεύονται από τους αδύναμους», λέει ο Νίτσε. Ένας παράδοξος ισχυρισμός που μόνο μέσω μιας φιλοσοφικής ερμηνείας θα μπορούσε να γίνει κατανοητός. Σήμερα, μπορούμε να αντιληφθούμε καλύτερα πως, για τον Νίτσε, οι αφέντες και οι σκλάβοι αποτελούνε τύπους, που είναι δυνατόν να εφαρμοστούνε σε μεγάλο αριθμό καταστάσεων, οι οποίες κάθε φορά απαιτούνε μεγάλη λεπτομέρεια αξιολόγησης και ερμηνείας. Οι αφέντες και οι σκλάβοι δεν είναι πάντα εκεί που νομίζουμε ότι τους βρίσκουμε• και αυτοί οι «τρόποι να είσαι» δεν οφείλουνε τίποτα στα σημεία και τις αναπαραστάσεις που ισχυρίζονται ότι διορθώνουνε και εκφράζουν. Είναι αλήθεια όμως πως για τον Νίτσε ο λαός, η δημοκρατία, ο εξισωτισμός μπρος στην κάλπη, το πλήθος και οι μάζες πάντοτε έτοιμες να υποταχθούνε στον πρώτο από βήματος ομιλητή, ο οποίος τους υπόσχεται το φεγγάρι, είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικές εκδηλώσεις τής αρνητικής μορφής τού σκλάβου, μιας αντιδραστικής και φθονερής δύναμης, που υποβάλλεται στο μίσος και την αγανάκτηση. Αλλά όπως υπονοεί και η πιο επιφανειακή ακόμα γνώση τού ελευθεριακού κινήματος, δεν υπάρχει τίποτα σε αυτή την κρίση που θα συγκλόνιζε τους αναρχικούς. Και είναι ακριβώς εδώ που η ανάλυση του Νίτσε δικαιολογεί την αντιμετώπισή μας με όσα μπορούμε να γνωρίζουμε, ιστορικά, για τις διαφορετικές μορφές τού ελευθεριακού εργατικού κινήματος και, πίσω από αυτές (ή μετά από αυτές) για το τι μπορεί να είναι το κάθε ελευθεριακό κίνημα.
Anarcho-syndicalism and revolutionary syndicalism have only very little theorized their practices and, a fortiori, called upon philosophical references from which their militants were very distant. The “intellectuals” — Sorel, Berth, etc. — who claimed to speak for them, referred to Bergson, much more rarely to Nietzsche. This is therefore a retrospective interpretation. It could be formulated as follows. Contrary to appearances, if the masses submitted to politicians or fascinated by charismatic leaders (from Mussolini to Mao Tse Toung) unquestionably belong to what Nietzsche calls “slaves”, the so-called anarcho-syndicalist or revolutionary syndicalist workers’ movements, as well as what sociology and history show about the values and the kind of life of the classes or the professional circles that made them possible, are just as indisputably of the type of “masters” and “aristocrats” as Nietzsche conceives them. To support this thesis, one could multiply the points of convergence; on the side of Proudhonism and Proudhon of course, in the way the latter thinks of the strength and weaknesses of the “people”; but also through the historical and sociological approach of a certain number of working-class professional sectors of the nineteenth and twentieth centuries, of the systems of values that they develop, of their relationship to the world and to others; or again about the so-called anarcho-syndicalist labor movement, from the so decried “agitating minorities” to the mixture of individualism and collective action that characterizes them, through its equally misunderstood conception of the “strike” as an affirmation of workers’ strength and will. Here we will consider only three main aspects: separatism, federalism and direct action.
Ο αναρχοσυνδικαλισμός και ο επαναστατικός συνδικαλισμός ελάχιστα θεωρητικοποιήσανε τις πρακτικές τους και, κατά κύριο λόγο, επικαλεστήκανε φιλοσοφικές αναφορές, από τις οποίες οι αγωνιστές τους απείχανε πολύ. Οι «διανοούμενοι» — Sorel, Berth, κ.λπ. — οι οποίοι ισχυρίστηκαν ότι μιλούσανε για αυτούς, αναφερόντουσαν στον Bergson, πολύ πιο σπάνια στον Nietzsche. Αυτή είναι λοιπόν μια αναδρομική ερμηνεία. Θα μπορούσε να διατυπωθεί ως εξής: «Σε αντίθεση με ό,τι φαίνεται, αν οι μάζες υποτάσσονται στους πολιτικούς ή γοητεύονται από χαρισματικούς ηγέτες (από τον Mussolini μέχρι τον Mao Tse Toung) ανήκουν αναμφισβήτητα σε αυτό που ο Νίτσε αποκαλεί «σκλάβους»• τα λεγόμενα πάλι αναρχοσυνδικαλιστικά ή επαναστατικά συνδικαλιστικά εργατικά κινήματα, καθώς και ό,τι δείχνουν η κοινωνιολογία και η ιστορία για τις αξίες και τα είδη τής ζωής των τάξεων ή των επαγγελματικών κυκλωμάτων που τα καταστήσανε δυνατά, είναι εξίσου αδιαμφισβήτητα οι τύποι των «αφεντικών» και «αριστοκρατών» όπως τους αντιλαμβάνεται ο Νίτσε.» Για να υποστηρίξει κάποιος αυτή τη θέση, θα μπορούσε να πολλαπλασιάσει τα σημεία σύγκλισης• από την πλευρά τού Προυντονισμού και του Προυντόν φυσικά, με τον τρόπο που ο τελευταίος σκέφτεται τη δύναμη και τις αδυναμίες του «λαού», αλλά και μέσω της ιστορικής και κοινωνιολογικής προσέγγισης ορισμένων επαγγελματικών τομέων τής εργατικής τάξης τού δέκατου ένατου και εικοστού αιώνα, των συστημάτων αξιών που αναπτύσσουν, των σχέσεων τους με τον κόσμο και τους άλλους• ή πάλι για το λεγόμενο αναρχοσυνδικαλιστικό εργατικό κίνημα, από τις τόσο στηλιτευμένες «αναταραγμένες μειονότητες» στο μείγμα ατομικισμού και συλλογικής δράσης που το χαρακτηρίζει, μέσω της εξίσου παρεξηγημένης αντίληψής για την «απεργία» ως επιβεβαίωση τής εργατικής δύναμης και θέλησης. Εδώ θα εξετάσουμε μόνο τρεις κύριες πτυχές: τον αυτονομισμό, τον φεντεραλισμό και την άμεση δράση.
συνεχίζεται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου