Το δικαίωμα της Ποίησης στον αυτοσχεδιασμό.
Τα φυσικά φαινόμενα πάντα αυτοσχεδιάζουν. Κι αν ένα τους στοιχείο είναι τόσο σταθερό, που ολόκληρο αυτό συνθέτει την ταυτότητα τους , πάντα το παραλλάσουν ή το πλαισιώνουν ένα σωρό αλλά στοιχεία , που το καθιστούν κάθε φορά διαφορετικό. Για παράδειγμα , η πόλη μας σήμερα περνάει τις ώρες της μέσα στη βροχή. Φυσικά , αυτό έχει συμβεί πολλές φορές και σημαίνει , πως τυλίγεται μέσα σε ένα γκρίζο ομιχλώδες φόντο ,ενώ βάλλεται αθόρυβα σχεδόν και στιγμές στιγμές έως και εκκωφαντικά , από βρόχινες στάλες. Έχει συμβεί όμως να είναι εξίσου βροχερή , ενώ στο βάθος παραμονεύει μισοκρυμμένο το μάτι του ήλιου. Άλλοτε πάλι ένα τόξο σημειώνει με τις αποχρώσεις του τον ουρανό και άλλοτε σφυροκοπείται από τον κατακλυσμό βυθισμένη μέσα στο έρεβος.
Ποιός είπε πως κάπως έτσι δεν είναι και η φύση της τέχνης ; Κατακλυσμιαία και αναπάντεχη , με χίλια πρόσωπα και χίλιες πλευρές ! Κι αν πράγματι συμφωνούμε , στο ότι η τέχνη της Ποίησης , έχει μια οικουμένη χαρακτήρες και πρόσωπα και ύφη , τότε είναι βέβαιο , πως είναι αναφαίρετο της δικαίωμα να τα αποκαλύψει μέσω του αυτοσχεδιασμού.
Τεχνικά , θα πρέπει βέβαια να ακολουθηθεί απλά και μόνο ο δρόμος που χαράζει η ίδια της η φύση. Το αίσθημα της στιγμής και κυρίως το ένστικτο είναι αυτό που θα πρέπει να ορίζει το ύφος και την εξέλιξη του κάθε αυτοσχεδιασμού και τίποτ' άλλο. Οποιοσδήποτε προγραμματισμός θα κατέστρεφε κάθε ενστικτώδη καλλιτεχνική αντίδραση.
Για να κάνω περισσότερο σαφή αυτή την πρόταση , πρέπει να επισημάνω ,ότι είναι γεγονός πως πολλά ποιητικά κομμάτια , συνθέτονται εντελώς αυθόρμητα και κάποια άλλα προκύπτουν μετά από μελέτη , η οποία μάλιστα είναι μεγάλης διάρκειας και εμπεριέχει ένα σωρό διαδικασίες ενδοσκόπησης ,ζύμωσης , αναπροσαρμογής , αναθεώρησης κτλ. Πιστεύω όμως ,ότι όποια διαδικασία και αν ακολουθήθηκε ώστε να προκύψει μια ποιητική σύνθεση, δεν αφαιρεί σε καμία περίπτωση το δικαίωμα στον καλλιτέχνη που το δημιούργησε , καθώς βέβαια και στους αναγνώστες ή σε άλλους καλλιτέχνες , να το "επανεκτελέσουν" αυτοσχεδιάζοντας στα σημεία τα οποία θέλουν. Η αρχική του μορφή δεν παύει φυσικά να υπάρχει , αλλά έχοντας ως βάση , ως θεμέλιο και σκελετό αυτήν , θα μπορούσαν να γεννηθούν ένα σωρό αυτοσχεδιασμοί , που θα έδιναν την ευκαιρία στο ίδιο το έργο να προχωρήσει περισσότερο αποκαλύπτοντας μια πλειάδα προσώπων , στοιχείων και πλευρών που προσεγγίζει καθένας με τη δική του ματιά , δηλώνοντας έτσι και ο ίδιος την προσωπική του αίσθηση.
Βεβαίως δεν είναι δυνατόν να είναι επιτυχημένοι όλοι οι αυτοσχεδιασμοί , αλλά ο σκοπός δεν είναι αυτός. Ο σκοπός είναι η απελευθέρωση της τέχνης από τον αυστηρώς καθορισμένο χαρακτήρα που έχει πάρει και ο οποίος καθιστά το κάθε έργο , το κάθε ποίημα , έναν οργανισμό ολοκληρωμένο πέρα από κάθε αμφιβολία , αλλά παρόλα αυτά καταδικασμένο να μένει αιωνίως δεμένο , με μια μόνο μορφή.
Προσωπικά θεωρώ πως αυτή η διαδικασία του αυτοσχεδιασμού θα είναι πολύ περισσότερο δημιουργική , αν εμπεριέχει περισσότερη αλληλεπίδραση ,αλλά αυτό θα προϋπέθετε συλλογική συνεννόηση ανάμεσα στους καλλιτέχνες , καθώς και την διάθεση να ριψοκινδυνεύσουν να μεταλλαχθεί η ολοκληρωμένη μορφή του έργου τους , το ύφος του , καθώς και το προσωπικό τους στίγμα και μάλιστα χωρίς να υπάρχει καμιά εγγύηση πως τα σημεία στα οποία θα αυτοσχεδιάσουν άλλοι καλλιτέχνες θα είναι ενδιαφέροντα. Όπως και να έχει όμως , είτε πετύχει , είτε δεν πετύχει ο αυτοσχεδιασμός , το βέβαιο είναι πως το αρχικό , το αυθεντικό ποίημα δεν παύει να υπάρχει και φυσικά η αξία του δεν μειώνεται ούτε στο ελάχιστο. Άλλωστε αυτού του είδους ο αυτοσχεδιασμός , δεν θα έχει κανένα νόημα , αν προηγουμένως δεν έχει αναγνωσθεί το αυθεντικό έργο.
Στα σημεία που γίνεται ο αυτοσχεδιασμός είναι δίκαιο ο καλλιτέχνης , είτε αυτοσχεδιάζει πάνω σε ένα δικό του έργο ,είτε στο έργο κάποιου άλλου , να έχει απόλυτη ελευθερία ως προς την δομή του αυτοσχεδιασμού του. Κανένας κανόνας δεν θα πρέπει να περιορίσει την ποιητική έκφραση .Για παράδειγμα ,αν ένα έργο είναι γραμμένο με συγκεκριμένο μέτρο , ρίμα κτλ , δεν σημαίνει πως και ο αυτοσχεδιασμός θα πρέπει να υπακούει σ' αυτά παρά μόνο εάν το θέλει ο καλλιτέχνης. Το ίδιο ισχύει και για τα ελεύθερα έργα. Ο αυτοσχεδιασμός μπορεί να είναι εντελώς κόντρα στην μορφή του αυθεντικού έργου , να συμφωνεί απολύτως ή να συμφωνεί σε ορισμένα σημεία τα οποία έχει επιλέξει ο καλλιτέχνης. Σχετικά τώρα με την έκταση των αυτοσχεδιασμών , υπεύθυνος είναι και πάλι ο καλλιτέχνης και μόνο εκείνος αποφασίζει πότε θέλει να ολοκληρωθεί ο αυτοσχεδιασμός ή αλλιώς το "σόλο" του. Η επιτυχία ή όχι ενός τέτοιου "σόλο" , δεν είναι ποτέ εξαρχής εξασφαλισμένη , αλλά έχω την αίσθηση ότι εξαρτάται από ένα σύνολο πραγμάτων που θα πρέπει να έχει υπόψη του εκείνος που τολμά να αυτοσχεδιάσει καθώς και από την ικανότητα του. Εξάλλου ήδη προϋπάρχει η γνώση του αυθεντικού έργου και βέβαια ο αυτοσχεδιασμός δεν είναι καθόλου άσχετος με αυτό. Ο εκάστοτε καλλιτέχνης αποφασίζει έχοντας πάντα ως θεμέλιο το αυθεντικό έργο , πόση διάρκεια θα έχει ο αυτοσχεδιασμός του καθώς και για όλα τα αλλά στοιχεία ,όπως η φόρμα σύμφωνα με την οποία θα αυτοσχεδιάσει .Λέγοντας φόρμα εννοώ τον τρόπο με τον οποίο θα αποφασίσει να κινηθεί. Για παράδειγμα, μπορεί να αποφασίσει να αυτοσχεδιάσει κρατώντας την ήδη υπάρχουσα φόρμα , διατηρώντας κάποια ρήματα ή ουσιαστικά ή μια- δυο λέξεις ή το γενικότερο νόημα του αυθεντικού έργου ή το πλήθος των νοημάτων του αυθεντικού έργου που εξυπηρετούν τον ίδιο ή τον εμπνέουν . Ο δημιουργός του έργου , πιστεύω πως δεν θα πρέπει να επεμβαίνει καθόλου στην διαδικασία αυτή.
Είναι δίκαιο , μια τέτοια εργασία , να γίνεται μόνο αφού έχει υπάρξει συμφωνία ανάμεσα στους καλλιτέχνες .Ο εκάστοτε δημιουργός θα πρέπει να ερωτάται πρώτα , αν επιτρέπει να γίνει αυτοσχεδιασμός σε κάποιο έργο του και εφόσον δίνει την άδεια του , τότε μόνο να προχωρά η διαδικασία και φυσικά να συμμετέχει σε αυτήν αν το θέλει. Έτσι είναι ασφαλέστερο , να μην αγγίζονται έργα δημιουργών που δεν βρίσκονται πια στην ζωή , κλασικά έργα κτλ. Το ζήτημα όμως αυτό , σίγουρα αντιτάσσεται σε ένα πλήθος προοδευτικών ιδεών , που υποστηρίζουν πως οι δημιουργοί ζουν μέσα απ' τα έργα τους και πως τα κλασικά έργα δεν αλλοιώνονται σε καμία περίπτωση από τον αυτοσχεδιασμό ,μια και είναι αιώνια.
Θα ήταν πραγματικά ενδιαφέρον , η διαδικασία αυτή να γίνεται σε πραγματικό χρόνο και εντελώς αυθόρμητα , ειδικότερα όταν γίνεται με την μορφή συλλογικής προσπάθειας. Λέγοντας "συλλογική προσπάθεια" , εννοώ την προσπάθεια αυτοσχεδιασμών σε ορισμένα σημεία ενός έργου -με τέτοιον τρόπο βέβαια ώστε να μην κατακερματίζεται .Πάντως θα είναι πιο λειτουργικό το να κρατιέται διακριτικά ο αρχικός σκελετός και ο αυτοσχεδιασμός να έχει μια δομή, η οποία να υπακούει στην προσωπική βούληση του εκάστοτε καλλιτέχνη που αυτοσχεδιάζει- από περισσότερους από έναν καλλιτέχνες , οι οποίοι θα μπορούσαν ερχόμενοι προηγουμένως σε συμφωνία, να αυτοσχεδιάζουν σε διαφορετικά σημεία του έργου. Αυτό βέβαια δεν αποκλείει και πολλαπλές "επανεκτελέσεις" , με "εναλλαγή" των προσυμφωνηθέντων σημείων ανάμεσα στους καλλιτέχνες .Το έργο που έχει "επανεκτελεσθεί" παρουσιάζεται γραπτώς πάντα μαζί με το αυθεντικό έργο. Στην περίπτωση , που η διαδικασία έχει γίνει σε πραγματικό χρόνο και ζωντανά , πράγμα που σημαίνει ότι οι αυτοσχεδιασμοί έχουν γίνει ακαριαία προφορικώς , είναι περισσότερο ωφέλιμο να παρουσιάζονται εκ των υστέρων και γραπτώς.
Πραγματικά το ζήτημα του αυτοσχεδιασμού , μπορεί να δώσει ένα πλήθος τρόπων συνεργασίας ανάμεσα στους δημιουργούς ,καθώς και ένα πλήθος ευφάνταστων τρόπων σύμφωνα με τους οποίους μπορεί να επιτευχθούν οι αυτοσχεδιασμοί , όπως επίσης και την ευκαιρία στην ίδια την ποίηση να γίνει πιο συλλογική .Μέσα από αυτή την διαδικασία , το έργο μπορεί πραγματικά να απελευθερωθεί , αλλά πρωτίστως ελευθερώνεται η καλλιτεχνική έκφραση , το ένστικτο εκείνο που μας οδηγεί στο να χτίσουμε , στο να τοποθετηθούμε ή ακόμα και να ξεκληρίσουμε , όπως επίσης και να αποκαλύψουμε , να φωνάξουμε τα χιλιάδες πρόσωπα που κρύβονται πίσω απ' το προφανές. Είναι ακόμα ένας τρόπος , ώστε να επικοινωνήσουν οι δημιουργοί , έχοντας μια βάση αμιγώς καλλιτεχνική. Οι "διάλογοι" τους αυτοί , θα μπορούσα να δώσουν ενδιαφέροντα ποιητικά αποτελέσματα και θα δημιουργούσαν ένα περιβάλλον εξαιρετικά πρόσφορο , ώστε να ευδοκιμήσει μέσα σ’ αυτό η αλληλεπίδραση και η ελεύθερη έκφραση.
Είναι μια διαδικασία , που έχω την αίσθηση πως καθιστά την ποίηση περισσότερο αναπάντεχη και κατοχυρώνει το δικαίωμα της στην απροβλεψιμότητα. Η τέχνη εμπεριέχει στα σίγουρα και την φύση. Μέσω αυτής της πρότασης , αισθάνομαι πως ζωντανεύει ολόκληρη η χλωρίδα και η πανίδα της, η οποία είχε ακινητιστεί , μέσα στο ποιητικό σύμπαν που θεμελιώθηκε επάνω στην λογική , ότι ένα έργο ποιητικό ζει , είναι ολοζώντανο , αλλά δεν μεταλλάσσεται ,ούτε μετεξελίσσεται νοηματικά ή μορφικά απ' την στιγμή που ο δημιουργός του το ολοκληρώνει , δεν αποκαλύπτει τις άλλες του , τις πιο κρυμμένες πλευρές και ότι η ποίηση δεν προκύπτει απ' την συνεργασία αλλά απ' την απομόνωση του καλλιτέχνη στο μέσα του στερέωμα. Και πράγματι έτσι είναι και όλα αυτά σίγουρα ισχύουν και αυτή είναι η απόλυτη και η πιο γνώριμη πλευρά της ποίησης. Αλλά δεν είναι μόνο έτσι και δεν είναι αυτή η μια και μοναδική πλευρά. Διαφορετικά , μιλάμε για μια τέχνη μονοδιάστατη. Ένας τέτοιος χαρακτηρισμός ,ένας τέτοιος περιορισμός, στα σίγουρα δεν της αξίζει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου