Το κάστρο τού Καράμπαμπα βρίσκεται στο ψηλότερο μέρος τού λόφου τής συνοικίας τής Χαλκίδας: Κάνηθος, και δεσπόζει, από την δυτική πλευρά του Πορθμού τού Ευρίπου, στο στενό αυτό Πορθμό με την ασυνήθη και παγκόσμια μοναδική εναλλαγή τής κατεύθυνσης τής ροής τού θαλασσινού νερού.
Προτού παραθέσουμε το κείμενο από το φυλλάδιο που μας έδωσε ο φύλακας και ξεναγός τού εκθεσιακού χώρου, ο οποίος στεγάζεται στον Ανατολικό Προμαχώνα, και φωτογραφίες που ληφθήκανε την 30.06.2019 (εδώ ολόκληρο το αφιέρωμα σε μορφή pdf και περισσότερες φωτογραφίες), να σημειώσουμε ότι:
1. Στο λόφο αυτό βρίσκεται ο τάφος τού μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη Γιάννη Σκαρίμπα, που γεννήθηκε στην πόλη που επίσης γνώρισαν το φως και οι: Δημήτρης Μυταράς (ζωγράφος - καθηγητής τής Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών), Ορέστης Μακρής (ηθοποιός - τενόρος), Σωτηρία Μπέλλου (τραγουδίστρια λαϊκών και ρεμπέτικων τραγουδιών), Νίκος Σκαλκώττας (παγκόσμια αναγνωρισμένης αξίας συνθέτης μουσικής), Γεώργιος Παπανικολάου (γιατρός, βιολόγος, γνωστός ως εφευρέτης τού τεστ ΠΑΠ) κ.α.,
2. Την εποχή που συντάχθηκε το φυλλάδιο δεν λειτουργούσε ο εκθεσιακός χώρος (λειτουργεί τα επτά τελευταία χρόνια), στον οποίο σήμερα φυλάσσονται και εκτίθενται μεγάλης αρχαιολογικής αξίας ευρήματα από την ευρύτερη περιοχή, από τις περιόδους τής βυζαντινής και της οθωμανικής κυριαρχίας καθώς και εβραϊκά από την εβραϊκή κοινότητα τής Χαλκίδας, η πανάρχαια παρουσία τής οποίας ανάγεται στις αρχές του 6ου π.Χ. αι. (φωτογραφίες, αν και δεν απαγορεύεται, δεν λήφθηκαν από το εσωτερικό τού εκθεσιακού χώρου) και
3. Τα τρία πιθάρια, που βρίσκονται μπροστά στην είσοδο τού Δυτικού Προμαχώνα, είναι εβραϊκά. Χρησιμοποιούνταν για αποθήκευση κρασιού και λαδιού. Βρεθήκανε πρόσφατα κατά τη διάρκεια ανασκαφών στην πόλη τής Χαλκίδας, από όπου και μεταφέρθηκαν, αλλά υπέστησαν φθορές κατά τις ανασκαφικές εργασίες και τη μεταφορά τους στο χώρο τού κάστρου, λόγω του ευαίσθητου υλικού τους.
Η Εύβοια, το δεύτερο σε μέγεθος νησί του Αιγαίου μετά την Κρήτη, διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι και τους τελευταίους αιώνες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Η σπουδαιότητά της οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη γεωγραφική θέση και τη μορφολογία του νησιού.
Η πόλη της Χαλκίδας - «Negroponte» στα χρόνια τη: Βενετοκρατίας (1204 - 1470), «Έγριμποζ - Καλεσί» στα χρόνια της Τουρκοκρατίας (1470 - 1833)· όπως διαπιστώνεται από τα μέχρι σήμερα ανασκαφικά δεδομένα διαθέτει από τη βυζαντινή περίοδο ισχυρή οχύρωση, η οποία ενισχύεται και επεκτείνεται κατά την Ενετοκρατία και Τουρκοκρατία. Από τα οχυρωματικά έργα, σήμερα σώζονται τα ακρόβαθρα του επιθαλάσσιου οχυρού του πορθμού των αρχών του 13ου αιώνα, ο πύργος της Σειρήνας και το φρούριο Καράμπαμπα που οικοδομείται στα χρόνια της τουρκοκρατίας, στο φυσικά οχυρό λόφο της Βοιωτικής ακτής, στη θέση του αρχαίου Κανήθου. Ο λόφος ονομαζόταν παλαιότερα «των Αγχονών ή της Φούρκας». Αυτό μαρτυρείται σε δύο βενετσιάνικα χρονικά για την Άλωση της Χαλκίδας το 1470 από το Μωάμεθ το Πορθητή, ο οποίος είχε εγκαταστήσει στη θέση αυτή όλμους για τον έλεγχο του πορθμού. Η σημερινή ονομασία του λόφου οφείλεται στον πασά Καρά Μπαμπά Σουλτάν, που κατά τον τούρκο περιηγητή Εβλιά Τσελεμπή (1670) είχε ταφεί εκεί.
Η θέση του φρουρίου είναι ιδιαίτερα στρατηγική καθώς έλεγχε το πέρασμα από το βόρειο στο νότιο Ευβοϊκό κόλπο και τη χερσαία επικοινωνία της Εύβοιας με τη Στερεά Ελλάδα. Το φρούριο αναφέρεται ας Forte Carababa και σχεδιάζεται από τον Vincenzo Coronelli στο βιβλίο του «Historia del regno di Negroponte» (1688).
Το φρούριο ενίσχυσε το αμυντικό σύστημα της Χαλκίδας για την αντιμετώπιση της επικείμενης πολιορκίας από τον Ενετό Δόγη Francesco Morosini, που πραγματοποιήθηκε το 1688 χωρίς επιτυχία. Η μορφή του οφείλεται στον στρατιωτικό μηχανικό Girolammo Galoppo από την Mantua, που είχε αυτομολήσει στους Τούρκους. Στον παρακείμενο λόφο με την εκκλησία της Ευαγγελίστριας είχε εγκατασταθεί συγχρόνως πολυβολείο για τον έλεγχο
του βόρειου Ευβοϊκού, όπως δηλώνεται σε χάρτη συλλογής Fr. Griraani (1699-1701), που φυλάσσεται στη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη.
Το φρούριο (έκτασης 5 στρ.) έχει σχήμα ακανόνιστο επίμηκες, μεγίστου μήκους 240μ. και μεγίστου πλάτους 54 μ. με άξονα ανατολικά – δυτικά. Αποτελείται από περίβολο, τέσσερις προμαχώνες και προστατεύεται με ανάχωμα στα βόρεια. Η είσοδος στο φρούριο γίνεται από δύο πύλες, την νοτιοανατολική και τη βόρεια, η οποία διανοίχτηκε πρόσφατα.
Οι δύο ισχυροί πολυγωνικοί προμαχώνες βρίσκονται στο ανατολικό και δυτικό άκρο του και δύο μικρότεροι και νότια. Στους προμαχώνες, πλην του δυτικού, οδηγούν κεκλιμένα επίπεδα (ράμπες) για την μεταφορά πολεμικού υλικού. Ο μεγαλύτερος σε διαστάσεις δυτικός προμαχώνας έχει κάτοψη ακανόνιστου επταγώνου. Σε κάθε μια από τις έξι πλευρές ανοίγεται μια κανονιοθυρίδα σε χαμηλό επίπεδο, η οποία διευρύνεται προς το εσωτερικό, ενώ στην έβδομη ανατολική πλευρά βρίσκεται η προμαχώνα. Στο κέντρο διαμορφώνεται ένας μη επτάπλευρος μη συμπαγής πυρήνας, ο οποίος αποτελεί τη μεγάλη δεξαμενή νερού, που τροφοδοτείται από στόμιο στο δώμα του προμαχώνα.
Μεταξύ της δεξαμενής και του εξωτερικού τοίχου παρεμβάλλεται ένας ισχυρός τοίχος με τοξωτά ανοίγματα στον άξονα των κανονιοθυρίδων.
Έτσι δημιουργούνται δύο επταγωνικοί ομόκεντροι διάδρομοι, που επικοινωνούν μέσω των τοξωτών ανοιγμάτων και στεγάζονται με ημικυλινδρικούς θόλους. Ο ανατολικός προμαχώνας, εξαγωνικής κάτοψης, είναι σπουδαιότερης αμυντικής σημασίας καθώς είναι αυτός που ελέγχει το στενό του Ευρίπου. Περιλαμβάνει έναν επιμήκη υπόγειο θολοσκεπή χώρο και ο υπόλοιπος όγκος του είναι συμπαγής. Στις επάλξεις του παραμένουν δύο ρώσικα καγόνια του 19ου αιώνα.
Οι μικρότερα σε μέγεθος προμαχώνες στα βόρεια και νότια, πολυγωνικής κάτοψης, είναι συμπαγείς με δευτερεύουσα σημασία στην άμυνα του φρουρίου.
Τα τείχη του περιβόλου, κατακόρυφα, σχετικά ισχνά (1,5 μ. πάχος) και χαμηλά (6 μ. ύψος), στέφονται από ημικυκλικές επάλξεις, στις οποίες η κίνηση των οπλιτών διευκολύνονταν από περίδρομο.
Βόρεια, στην πλέον προσπελάσιμη πλευρά, το φρούριο προστατεύεται από ανάχωμα και τάφρο σκαμμένη στο μαλακό ημίβραχο. Η νότια πλευρά δεν είχε ανάγκη αναχώματος λόγω της απότομης κλίσης του φυσικού εδάφους.
Η τοιχοποιία του φρουρίου, τυπική των χρόνων της Τουρκοκρατίας, είναι ομοιογενής από ημιεπεξεργασμένους ασβεστόλιθους, επιμελώς λαξεμένους πωρόλιθους και πλίνθους, τοποθετημένους περιμετρικά των λίθων ή σε σειρές.
Στο κέντρο του φρουρίου σώζεται ο ναός του Προφήτη Ηλία, κτισμένος το 1895, στη θέση παλαιότερου. Στον ανατολικό τοίχο του περιβόλου, μεταξύ της πύλης και του ανατολικού προμαχώνα, νεότερο κωδωνοστάσιο έχει κτιστεί στη θέση όπου βρισκόταν παλαιότερα η καμπάνα συναγερμού του φρουρίου.
Η οργάνωση και κατασκευή του σημαντικού αυτού φρουρίου είναι εξαιρετική. Συμμετείχε στο περίπλοκο αμυντικό σύστημα της Χαλκίδας, προσαρμοσμένο απόλυτα στις γεωγραφικές ιδιομορφίες της περιοχής. Η άμυνα του φρουρίου στηρίζονταν κατά κύριο λόγο στα πυροβόλα όπλα, που βρίσκονταν στα δώματα των προμαχώνων, με εξαίρεση το δυτικό που διέθετε και δεύτερη χαμηλή κανονιοστοιχία. Τα πυροβόλα του νότιου αμυντικού μετώπου κάλυπταν την είσοδο του λιμανιού της Χαλκίδας, το «Βούρκο», ενώ αντίθετα το βόρειο και δυτικό μέτωπο έλεγχε τη χερσαία επικοινωνία. Το ανατολικό μέτωπο, αποτελούμενο κυρίως από τον αντίστοιχο ισχυρό προμαχώνα, εμπόδιζε τη διέλευση από το βόρειο Ευβοϊκό.
Το φρούριο έχει αποκατασταθεί πλέον σε ικανοποιητικό βαθμό μετά από πολλά έτη συστηματικών προσπαθειών της 1ης ΕΒΑ(αρχιτέκτων Ν. Δεληνικόλας) και του Δήμου Χαλκιδέων (αρχιτέκτων Κ. Δημητούλης). Ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις διοργανώνονται από το Δήμο κάθε χρόνο, ενώ μελετάται από το ΥΠΠΟ η έκθεση αρχαιολογικού και εποπτικού υλικού στους χώρους των προμαχώνων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου