Η βιογραφία τού Guillaume Apollinaire (από την Encyclopédie Encarta (c) Microsoft) και δυο του ποιήματα σε μετάφραση ΦΚ

Guillaume Apollinaire (1880-1918)
Poète français dont l’œuvre incarne l’« esprit nouveau » du début du siècle.

Son oeuvre:

- Alcools
- Poèmes à Lou
- Calligrammes
- Le Bestiaire ou cortège d'Orphée
- l'Enchanteur pourrissant (1908)
- l'Hérésiarque et Cie(1910)
- le Poète assassiné (1916)
- le Guetteur mélancolique

Les débuts

Né à Rome, fils naturel d’un officier italien et d’une aristocrate polonaise, Apollinaire, de son vrai nom Wilhelm Albert Włodzimierz Apolinary Kostrowicki, passe le plus clair de son enfance en Italie, puis sur la Côte d’Azur où il fréquente les lycées de Monaco, de Cannes et de Nice. Arrivé à Paris en 1899, il occupe divers emplois gagne-pain avant d’être engagé comme précepteur en Rhénanie. Ce séjour d’un an en Allemagne (1901-1902) lui fournira les thèmes d’inspiration et le titre de ses neuf poésies «!Rhénanes!», rassemblées dans le recueil Alcools en 1913. C’est aussi en Allemagne qu’il fera la rencontre d’une jeune Anglaise, Annie Playden - profondément épris, il sera éconduit -, expérience qui lui inspirera «!la Chanson du mal-aimé!», qui paraîtra pour la première fois en revue en 1909.

 De retour à Paris (1903), il se lie d’amitié avec Alfred Jarry et André Salmon et collabore à plusieurs journaux littéraires, avant de fonder sa propre revue, le Festin d’Ésope (1903-1904), dans laquelle il donne une première version de l’Enchanteur pourrissant, œuvre poétique en prose. Pour subvenir à ses besoins et par goût pour la littérature «!libre!», il entreprend bientôt la rédaction de romans érotiques, publiés sous le manteau (les Onze Mille Verges, 1906!; les Exploits d’un jeune don Juan, 1911), édite des ouvrages «!libertins!» pour la collection «!les Maîtres de l’amour!», et établit des anthologies de l’Arétin, de Sade, de Nerciat et de Mirabeau.

Apollinaire et l'avant-garde picturale

À la même époque, il fait la rencontre du peintre Marie Laurencin (1908), qui l’introduit dans les milieux artistiques d’avant-garde et aura sur lui une influence durable. Devenu l’ami de Vlaminck, de Derain, de Picasso, de Braque et de Matisse, il se fait le défenseur de l’«!art nouveau!», sujet de la conférence remarquée qu’il fera au Salon des indépendants en 1908.

L’année suivante, l’Enchanteur pourrissant paraît en volume, illustré par Derain de gravures sur bois. Peuplée de personnages mythiques empruntés aux romans de la Table ronde (Merlin, Viviane, Morgane), cette œuvre de jeunesse, dont les surréalistes feront plus tard l’éloge, se veut une célébration des légendes de l’Occident (voir Arthurien, cycle). Toutefois, y sont sous-jacents des thèmes très personnels, comme le mystère de l’origine et le secret des pouvoirs de l’enchanteur-poète, à la fois menacé et inspiré par les forces vives de l’amour.

En 1910, Apollinaire publie l’Hérésiarque et Cie (recueil de seize contes merveilleux), puis, en 1911, les courts poèmes du Bestiaire ou Cortège d’Orphée, illustrés par Raoul Dufy de gravures sur bois. Alors que prend fin sa liaison avec Marie Laurencin, il fait paraître un essai théorique consacré à l’art contemporain, les Peintres cubistes, méditations esthétiques (1913) et Alcools, recueil de ses meilleurs poèmes écrits entre 1898 et 1912.

Composée à la manière d’une toile cubiste (juxtaposant des évocations et des sensations relevant de registres temporels et culturels différents), écrite en vers libres (où sont toutefois préservées la rime et l’assonance), sans aucune ponctuation (que le poète a supprimée lors des corrections d’épreuves), cette œuvre renouvelle en profondeur la poésie française, conduite pour la première fois «!aux frontières de l’illimité et de l’ avenir!».

Alcools et la modernité poétique

Par la diversité de son inspiration, qui associe strophes bouffonnes et pathétiques, pages épiques exhumant de vieilles légendes rhénanes et chansons issues de la tradition populaire, portant l’empreinte de François Villon ou des romantiques, Alcools inaugure une perception nouvelle du monde et annonce par certains de ses accents le proche avènement du surréalisme. Cette fascination pour la modernité amène d’ailleurs Apollinaire à soutenir le futurisme de Marinetti et à défendre bientôt la peinture « métaphysique » de De Chirico.

Les «!Poèmes de la paix et de la guerre!»: Calligrammes

Quand il s’engage en décembre 1914 pour la durée de la guerre, le poète vient de vivre avec Louise de Coligny-Châtillon, surnommée «!Lou!», une idylle amoureuse, qu’il exorcise par l’envoi de lettres du front à la bien-aimée. Il en publiera un petit nombre dans Calligrammes (1918), accompagnées de «!poèmes conversations!» et d’«!idéogrammes lyriques!» (les autres lettres feront l’objet, en 1947, d’une publication posthume sous le titre de Poèmes à Lou).

D’abord artilleur, il est ensuite affecté dans le 96e régiment d’infanterie avec le grade de sous-lieutenant. Mais, blessé à la temple par un éclat d’obus, il doit subir une trépanation (1916). Pendant sa convalescence paraît le Poète assassiné (1916), recueil de nouvelles et de contes à la fois mythiques et autobiographiques.

Dès sa guérison, Apollinaire se remet à l’écriture. Il fait mettre en scène un «!drame surréaliste!» un brin provocateur (les Mamelles de Tirésias, 1917) qui, sur le ton de la farce, traite de questions sérieuses (la «!repopulation!»), et participe à une conférence très remarquée sur l’«!esprit nouveau!», où il exalte l’esthétique de la surprise tout en se réclamant des valeurs de l’humanisme. Après son mariage en 1918 avec Jacqueline Kolb, la «!jolie rousse!» du dernier poème de Calligrammes, il rédige plusieurs articles de critique journalistique, publie encore un recueil de chroniques (le Flâneur des deux rives, 1918) avant de succomber le 9 novembre 1918, frappé par l’épidémie de grippe espagnole qui sévit en Europe.

Issu de la génération symboliste, mais admiré de son vivant par les jeunes et bruyants poètes qui constitueront le ferment du groupe surréaliste (Breton, Aragon, Soupault), Apollinaire préfigure, par l’originalité et la modernité de son œuvre poétique, les grands bouleversements littéraires et poétiques qui naîtront dans l’entre-deux-guerres.

           

Encyclopédie Encarta (c) Microsoft

Γκυγιώμ Απολλιναίρ (1880-1918)
Γάλλος ποιητής, του οποίου το έργο ενσαρκώνει το «νέο πνεύμα» των απαρχών του 20ου αιώνα.

 
Έργα του:

- Αλκοόλ
- Ποιήματα στη Λου
- Καλλιγράμματα
- Το θηριοτροφείο ή η πομπή του Ορφέα
- Ο σιτεμένος γόης (1908)
- Ο Αιρεσιάρχης και Σια (1910)
- Ο δολοφονημένος Ποιητής (1916)
- Ο μελαγχολικός Παρατηρητής

Οι απαρχές

Γεννημένος στη Ρώμη, γνήσιο τέκνο ενός Ιταλού αξιωματικού και  μιάς Πολωνής ευγενούς, ο Απολλιναίρ, του οποίου το πραγματικό όνομα είναι Βίλχελμ Άλμπερτ Βουοντζιμιέρζ (Βλαδίμηρος) Απολινάρυ Κοστροβίτσκι [Wilhelm Albert Włodzimierz Apolinary Kostrowicki], πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής του ηλικίας στην Ιταλία και στη συνέχεια στην Κυανή Ακτή, όπου φοίτησε στα λύκεια του Μονακό, των Καννών και της Νίκαιας. Φτάνοντας στο Παρίσι το 1899, καταπιάστηκε με διάφορες βιοποριστικές εργασίες, πριν προσληφθεί σαν δάσκαλος στη Ρηνανία. Αυτή η μονοετής διαμονή στη Γερμανία (1901-1902) του έδωσε τα εμπνευσμένα θέματα και τον τίτλο των εννέα ποιημάτων του «!Ρηνανοί!» [!Rhénanes!], συγκεντρωμένα στη συλλογή Alcools το 1913. Ήταν επίσης στη Γερμανία όταν θα συναντήσει μια νεαρή Αγγλίδα, την Άννυ Πλαίϋντεν [Annie Playden] – την οποία βαθιά θα ερωτευθεί, αλλά αυτή θα τον απορρίψει - μια εμπειρία, η οποία θα τον εμπνεύσει να γράψει «!το Άσμα του Πικραγαπημένου!» [«!la Chanson du mal-aimé!»], το οποίο θα εμφανιστεί σε περιοδικό για πρώτη φορά το 1909.
Όταν επέστρεψε στο Παρίσι (1903), συνδέθηκε με φιλία με τον Αλφρέ  Ζαρρύ (Alfred Jarry) και τον Αντρέ Σαλμόν (André Salmon) και εργάστηκε σε διάφορα λογοτεχνικά έντυπα (περιοδικά και εφημερίδες), πριν δημιουργήσει τη δική του επιθεώρηση τέχνης, Το γλέντι του Αισώπου [Le Festin d'Ésope (1903-1904)], στην οποία δίδει μια πρώτη εκδοχή του Σιτεμένου Γόη - l'Enchanteur pourrissant- , ένα ποιητικό έργο γραμμένο  σε πεζό λόγο. Για να καλύψει τις ανάγκες του και να κορέσει την όρεξη που είχε για την «ελεύθερη!» λογοτεχνία, άρχισε σύντομα να συντάσσει ερωτικά μυθιστορήματα, τα οποία εκδόθηκαν παράνομα (Οι Ένδεκα Χιλιάδες Υάρδες - Onze Mille Verges, 1906! · Τα κατορθώματα ενός νεαρού Δον Ζουάν - les Exploits d’un jeune don Juan, 1911), δημοσιεύει "!ελευθεριακά!" έργα για τη συλλογή «!οι αφεντάδες του Έρωτα!» [«!les Maîtres de l’amour!»], και δημιουργεί ανθολογίες των Αρετέν [Aretin], Σαντ [Sade], Νερσιά [Nerciat] και Μιραμπώ [Mirabeau].

Ο  Απολλιναίρ και η εικαστική πρωτοπορεία

Την ίδια εποχή, συνάντησε τη ζωγράφο Μαρί Λωρανσέν [Marie Laurencin] (1908), η οποία τον σύστησε στους πρωτοποριακούς καλλιτεχνικούς κύκλους του καιρού του και είχε μόνιμη επιρροή πάνω του. Έχοντας γίνει φίλος των Φλαμένκ [Vlaminck],  Ντεραίν [Derain], Πικάσσο [Picasso], Μπρακ [Braque] και Ματίς [Matisse], υπερασπίστηκε τη «Νέα τέχνη» "!Art nouveau!", θέμα του περίφημου συνέδριου, το οποίο ο Απολλιναίρ πραγματοποίησε στην Αίθουσα των Ανεξαρτήτων [Salon des Indépendants] το 1908.

Το επόμενο έτος, Ο σιτεμένος γόης εμφανίστηκε σε τόμο, με εικονογράφηση του Ντεραίν [Derain] σε ξυλογραφίες. Γεμάτο μυθικούς χαρακτήρες, τους οποίους δανείστηκε από τα μυθιστορήματα της Στρογγυλής Τραπέζης (Μέρλιν, Βίβιαν, Μοργκάνα), το νεανικό αυτό έργο, του οποίου οι υπερρεαλιστές θα πλέξουν αργότερα το εγκώμιο, προορίζεται να είναι μια γιορτή των θρύλων της Δύσης (βλ. Αρθουριανός Κύκλος - μύθοι που σχετίζονται με την κελτική ιστορία και τους θρύλους των Βρετανικών Νήσων, ιδιαίτερα σε  ότι αφορά το Βασιλιά Αρθούρο και τους Ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης). Ωστόσο, αυτοί οι θρύλοι υπερκαλύπτονται από άλλα θέματα, πολύ προσωπικά, όπως το μυστήριο της προέλευσης και το μυστικό των εξουσιών του γόητα - ποιητή, ο οποίος απειλείται και ταυτόχρονα εμπνέεται από τις ζωντανές δυνάμεις του έρωτα.

Το 1910, ο Απολλιναίρ δημοσίευσε τον Αιρεσιάρχη και Σια - l’Hérésiarque et Cie  (συλλογή δεκαέξι θαυμάσιων ιστοριών), και στη συνέχεια, το 1911, τα σύντομα ποιήματα του Θηριοτροφείου ή της Πομπής του Ορφέα - Bestiaire ou Cortège d’Orphée, το οποίο εικονογραφήθηκε από τον Ραούλ Ντουφύ [Raoul Dufy] με ξυλογραφίες. Καθώς έλαβε τέλος ο  δεσμός του με τη Μαρί Λωρανσέν, δημοσίευσε ένα θεωρητικό δοκίμιο αφιερωμένο στη σύγχρονη τέχνη, τους Κυβιστές ζωγράφους, τους  Στοχασμούς πάνω στην Αισθητική (1913) και τα Αλκοόλ, μια συλλογή από τα καλύτερα ποιήματά του, τα οποία γράφτηκαν μεταξύ 1898 και 1912.

Η ποιητική αυτή συλλογή συντίθεται με τον τρόπο ενός κυβιστικού καμβά (αντιπαραθέτοντας εκκλήσεις και αισθήσεις, οι οποίες προέρχονται από διαφορετικά χρονικά και πολιτιστικά μητρώα), γραμμένη σε ελεύθερο στίχο (όπου εντούτοις διατηρείται πάντοτε η ρίμα και η παρήχηση-δηλ. επανάληψη των φωνηέντων και όχι των συμφώνων-συνήχηση), χωρίς σημεία στίξης (τα οποία έχει ο ποιητής διαγράψει κατά τη διάρκεια της διόρθωσης των δοκιμών), αυτό το έργο ανανεώνει εις βάθος τη γαλλική ποίηση, αφού διεξάγεται για πρώτη φορά "!στα σύνορα του ατελεύτητου και του μέλλοντα χρόνου!".

Αλκοόλ και ποιητική νεωτερικότητα

Μέσα από την ποικιλομορφία της έμπνευσής του, που συνδυάζει μπουφφονικές (λόγια παλιάτσων) και παθητικές (αξιολύπητες σε περιεχόμενο και αισθήματα) στροφές, επικές σελίδες, που ξεθάβουν παλιούς θρύλους του Ρήνου και τραγούδια από τη λαϊκή παράδοση, φέροντας το αποτύπωμα του Φρανσουά Βιγιόν [François Villon] ή των ρομαντικών, τα Αλκοόλ [Alcools] εγκαινιάζουν μια νέα αντίληψη για τον κόσμο και προαναγγέλλουν με μερικούς από τους τόνους τους τη γρήγορη έλευση του υπερρεαλισμού. Αυτή η γοητεία, την οποία ασκούσε επάνω του η νεωτερικότητα, οδήγησε εξάλλου τον Απολλιναίρ να υποστηρίξει τον φουτουρισμό του Μαρινέττι [Marinetti] και σύντομα να υπερασπιστεί τη «μεταφυσική» ζωγραφική του Ντε Κήρυκο [De Chirico].

Τα "!Ποιήματα της Ειρήνης και του Πολέμου!" : Καλλιγράμματα

Όταν στρατολογήθηκε τον Δεκέμβριο του 1914 κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο ποιητής είχε μόλις ζήσει με τη Λουίζ  ντε Κολινύ-Σατιγιόν [Louise de Coligny-Châtillon], την αποκαλούμενη «!Λου!». Επρόκειτο για ένα ερωτικό ειδύλλιο, το οποίο προσπάθησε  να εξορκίσει στέλλοντας από το μέτωπο γράμματα στην πολυαγαπημένη. Θα δημοσιεύσει έναν μικρό αριθμό από αυτά στα Καλλιγράμματα [Calligrammes] (1918), συνοδευόμενα από «!ποιήματα διαλόγους!» και «!λυρικά ιδεογράμματα!» (οι άλλες επιστολές θα αποτελέσουν το αντικείμενο μεταθανάτιας δημοσίευσης το 1947, υπό τον τίτλο «Ποιήματα στη Λου - [Poèmes à Lou]»).

Αρχικά στρατιώτης του πυροβολικού, στη συνέχεια τοποθετήθηκε στο 96ο  Σύνταγμα Πεζικού με το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Όμως, τραυματισμένος στον κρόταφο από θραύσμα οβίδας, έπρεπε να υποβληθεί σε εγχείρηση με τρυπάνι  [άνοιγμα του κρανίου και αφαίρεση του βλήματος] (1916). Κατά τη διάρκεια της ανάρρωσής του, παρουσίασε τον δολοφονημένο ποιητή [Le Poète assassiné] (1916), μια συλλογή από διηγήματα και ιστορίες, που ήταν και μυθικές αλλά και αυτοβιογραφικές ταυτόχρονα.

Μόλις θεραπεύτηκε, ο Απολλιναίρ επέστρεψε στο γράψιμο. Ανέβασε στο θέατρο ένα "!υπερρεαλιστικό δράμα!" ένα προκλητικό έργο με λεπτό πνεύμα (οι μαστοί του Τειρεσία - les Mamelles de Tirésias, 1917) στο οποίο, με τον τόνο της φάρσας, ασχολείται με σοβαρά ερωτήματα (όπως το «!αυξάνεσθαι και πληθύνεσθαι!»), και συμμετέχει σε ένα πολύ αξιοσημείωτο συνέδριο με θέμα «!το νέο πνεύμα!», όπου εξαίρει την αισθητική της έκπληξης, ενώ διεκδικεί τις αξίες του ανθρωπισμού. Μετά το γάμο του το 1918 με τη Ζακλίν Κολμπ, τη «!χαριτωμένη κοκκινομάλλα!»  από το τελευταίο ποίημα των Καλλιγραμμάτων [Calligrammes], συνέταξε διάφορα άρθρα δημοσιογραφικής κριτικής, δημοσίευσε μια άλλη συλλογή χρονικών (Ο περιπλανώμενος στις δύο όχθες -Le Flâneur des deux rives, 1918) πριν υποκύψει στις 9 Νοεμβρίου 1918, χτυπημένος από την επιδημία της ισπανικής γρίπης, που μαινόταν στην Ευρώπη.

Προερχόμενος από τη γενιά των συμβολιστών, αλλά θαυμαζόμενος κατά τη διάρκεια της ζωής του από τους νέους και θορυβώδεις ποιητές, οι οποίοι θα αποτελέσουν το προζύμι της υπερρεαλιστικής ομάδας (Αντρέ Μπρετόν-Breton, Λουί Αραγκόν-Aragon, Φιλίπ Σουπώ-Soupault), ο Απολλιναίρ, με την πρωτοτυπία και τη νεωτερικότητα του ποιητικού του έργου, προεικονίζει τις μεγάλες ανατροπές στην ποίηση και τη λογοτεχνία, οι οποίες θα συμβούν κατά τον μεσοπόλεμο.

Εγκυκλοπαίδεια Encarta (c) της Microsoft



(Guillaume Apollinaire, Alcools, 1913)

Clotilde

L’anémone et l’ancolie
Ont poussé dans le jardin
Où dort la mélancolie
Entre l’amour et le dédain

Il y vient aussi nos ombres
Que la nuit dissipera
Le soleil qui les rend sombres
Avec elles disparaîtra

Les déités des eaux vives
Laissent couler leurs cheveux
Passe il faut que tu poursuives
Cette belle ombre que tu veux

Κλοτίλδη

Η κολομπίνα κι η ανεμώνη
μες στον κήπο πάλι ανθίζουν,
που μι' αγάπη ή καταφρόνια
τη μελαγχολία κοιμίζουν.

Εκεί στέκουν οι σκιές μας
που η νύχτα θα σκορπίσει
όταν, φεύγοντας κι ο ήλιος,
το σκοτάδι θα τις σβήσει.

Των πηγών οι νηρηΐδες
λύνουν τις μακριές κοτσίδες.
Κάν' το, βγες να κυνηγήσεις
τη σκιά που θ' αγαπήσεις.


La Chanson du Mal-Aimé

Voie lactée ô soeur lumineuse
Des blancs ruisseaux de Chanaan
Et des corps blancs des amoureuses
Nageurs morts suivrons nous d'ahan
Ton cours vers d'autres nébuleuses

Regret des yeux de la putain
Et belle comme une panthère
Amour vos baisers florentins
Avaient une saveur amère
Qui a rebuté nos destins

Ses regards laissaient une traîne
D'étoiles dans les soirs tremblants
Dans ses yeux nageaient les sirènes
Et nos baisers mordus sanglants
Faisaient pleurer nos fées marraines

Mais en vérité je l'attends
Avec mon coeur avec mon âme
Et sur le pont des Reviens-t'en
Si jamais reviens cette femme
Je lui dirai Je suis content

Mon coeur et ma tête se vident
Tout le ciel s'écoule par eux
O mes tonneaux des Danaïdes
Comment faire pour être heureux
Comme un petit enfant candide

Je ne veux jamais l'oublier
Ma colombe ma blanche rade
O marguerite exfoliée
Mon île au loin ma Désirade
Ma rose mon giroflier


Το Άσμα του Πικραγαπημένου

Ω γαλαξία, της Ήρας νάμα,
λευκέ ποταμέ της γης Χαναάν,
ομοαίματη λάμψη, της μάνας το τάμα,
λευκές οπτασίες των εραστών που αγρυπνάν.
Ας κινήσουμε πίσω σου, κυνηγώντας το θάμα,
νεκροί βουτηχτές στων νεφελών τις τροχιές,
με κόπο κι οδύνη απ' των ψυχών το τραύμα.

Καημός των ματιών μιας εταίρας
κι ωραίος σαν πάνθηρας παρθένων δασών,
ω αγάπη, στο φως της ημέρας,
τα φιλιά σου από χείλη αειθαλών παθών
είχαν γεύση πίκρας, φοβέρας,
σαν η μοίρα μας, μοίρα τόσων λυγμών
μ' ένα άγγιγμα αισθάνθη των ερώτων το πέρας.

Το βλέμμα της άφηνε πίσω έν' αυλάκι
από άστρα στης εσπέρας το τρεμάμενο φως.
Οι σειρήνες βουτούσαν στο μικρό ποταμάκι 
των γλυκών της ματιών, τι γαλήνιος βυθός!

Και τα χείλη φιλούσαν, τα χείλη ματώναν
μ' ένα δάγκωμα που άφηνε σημάδι βαθύ,
κι οι νεράϊδες νονές μας ξανά βαλαντώναν.

Μα στ' αλήθεια, προσμένοντας συνέχεια δακρύζω
μες στο φως της δοσμένος, στη θεία της μορφή,
κι αν μονάχος εκεί τριγυρίζω
με την καρδιά μου όλη, μαζί και την ψυχή,
στο γεφύρι που έλεγε "Νάμαι! γυρίζω",
αν αυτή η γυναίκα γυρίσει ποτέ,
θα της πω πως για κείνη τον κόσμο χαρίζω.

Το μυαλό μου αδειάζει, μαζί κι η καρδιά
κι από μέσα διαβαίνει ο ουράνιος θόλος.
Τ' άστρα φέγγουν στο νου μου, η εξαίσια βραδιά
λάμπει, ο σπόρος των φώτων μου χαρίζεται όλος.
Στων Δαναΐδων και πάλι την αδέξια ριξιά,
σαν αθώο παιδάκι που του φτάνει ένας βώλος,
ω, στο αέναο παιγνίδι, πού να βρεις τη χαρά!

Δεν το θέλω ποτέ να σε βρει η λησμονιά,
περιστέρι μου αγνό και λευκό περιγιάλι.
Ω μαδημένη μαργαρίτα στ' ουρανού τη γειτονιά,
των πόθων μου ελπίδα, της πίστης μου η ζάλη.
Κι αν εγώ, εραστής του φωτός, μένω στα σκοτεινά
και διψώ ν' αντικρύσω τη μορφή σου και πάλι,
ρόδο,  ανθέ τροπικέ, μείνε πάντα στο θείο ανθογυάλι.