Το Δαφνί [Δημήτρης Γρ. Καμπούρογλου, σε απόδοση στα νέα ελληνικά] - Ε’ Η στοά των προσκυνητών.

Ε’ Η στοά των προσκυνητών.

Την προς την Ελευσίνα ιερά πορεία τους, οι μυημένοι στα Μικρά Μυστήρια, τα προς Άγραν, του Ιλισού, δεν την κάνανε μονορούφι από το Ιακχείο, δίπλα στο Δίπυλο, μέχρι τη λίμνη των Ρειτών, όπου τους υποδεχόντουσαν οι πιστοί από την Ελευσίνα, και κατόπιν μέχρι το Ναό της Ελευσίνας. Ήταν ένα πλήθος ιερών και βωμών δεξιά και αριστερά της Ιεράς Οδού και όλοι μεν, αλλά κάποιοι από τους μύστες, για ειδικούς λόγους, παραμένανε για λίγο και προσευχόντουσαν και ενίοτε έκαναν και θυσίες• γι αυτό, ενώ ξεκινούσαν από το Ιακχείον πολύ πρωί της 19ης Σεπτέμβρη, έφθαναν στην Ελευσίνα βαθιά στη νύκτα, ίσως λίγο μετά το μεσονύχτι.

Υπήρχαν λοιπόν πολλοί σταθμοί, αλλά και από αυτούς μερικοί πολύ επίσημοι.

Βέβαια πρώτος τέτοιος επίσημος σταθμός ήταν το Δαφνί.

Εννοείται ότι οι βραδυπορούντες και οπωσδήποτε καθυστερημένοι — αν και στην αρχαιότητα δεν υπήρχαν σακάτηδες — μπορούσαν να σταθούν, όπου ήθελαν• το Δαφνί όμως είχε κυρίως νερό, που επαρκούσε για τόσο πλήθος, νερό που υμνήθηκε και στους μεταγενεστέρους αιώνες από τη δημώδη Μούσα.

Αλλά γιατί να μη γίνεται άραγε η πρώτη στάθμευση στον Άγιο Σάββα, όπου και σκιά βέβαια θα υπήρχε όπως, από το γόνιμο έδαφος, και νερό. Σίγουρα θα κοντοστέκονταν και κει για να προσευχηθούν κυρίως — βρέθηκε μάλιστα εκεί και πελώριος κορμός Δήμητρας — αλλά δεν πρέπει να λησμονούμε ότι λίγο παρακάτω, κοντά στον σημερινό, όπως φαίνεται, Άγιο Γεώργιο τον Διασορίτη, τους περίμεναν τα σκώμματα (σ.σ. πειράγματα) των Γεφυρέων και αλίμονο σε κείνους, που θα απομακρύνονταν λίγο από το κύριο σώμα της Ιεράς πορείας.

Για χάρη των προσκυνητών αυτών φαίνεται ότι είχε ιδρυθεί, στους Ρωμαϊκούς χρόνους, η στοά του Δαφνιού, που χρησιμοποιήθηκε κατόπιν και επεκτάθηκε σε όλες τις πλευρές της Μονής, ώστε να την προασπίζει φρουριακά. Από τη στοά αυτή σώζονται κάποια τόξα, που επιβαρύνθηκαν κατόπιν με τις φράγκικες επάλξεις. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών όμως ανακαλύφθηκε και επίμηκες εσωτερικό κρηπίδωμα, επίσης αναβρέθηκαν βάθρα στύλων ή παραστάδων σε σειρά και σε ίσα διαστήματα τοποθετημένα στο χώρο, όπως και βωμός, στο κέντρο της περίφημης αυτής στοάς.

Άλλα αντικείμενα που αναβρέθηκαν: Εντός μεν του περίβολου της Μονής το πάνω μέρος κορμού νεαρής γυναίκας, ίσως της Κόρης, άριστης τέχνης, χωρίς ατυχώς χέρια και κεφάλι — είχαν μάλιστα μεταχειρισθεί, σε μεταγενέστερους χρόνους, τον κορμό αυτό ως κοινό λίθο του μαντρότοιχου. Στην είσοδο του αποκαλυφθέντα δυτικού περίβολου της Μονής αναβρέθηκε πολύστιχη επιγραφή όπου αναγράφονταν διάφοροι άρχοντες, άσχετοι με τον τόπο, που χρησιμοποιήθηκε για την ευπρεπή εμφάνιση του πυλώνα. Έξω δε από τον περίβολο δυο βάθρα Ερμών - παρακάτω μία κεφαλή Ερμή — με τη βοήθεια των οποίων οδηγηθήκαμε στον προσδιορισμό της συνέχειας της Ιεράς Οδού. Επίσης αναβρέθηκαν κάποιοι τάφοι, των οποίων προηγούταν επιγραφή που ανάγγελλε την ύπαρξη τους: «Όρος μνημάτων».

Μεταξύ των άγνωστων ευλαβών νεκρών ήταν κάποιος Αρχέφρων, ένας Σωσίπατρις και μια Ασκληπιάδα.

Και μετά από όλα αυτά τι άλλο σας φαίνεται ότι βρέθηκε; Στα ερείπια ενός αρχαίου οικίσκου μια επιγραφή που ανέφερε ότι η οικία αυτή ήταν υποθηκευμένη σε ομάδα τοκογλύφων, επικεφαλής της οποίας ήταν κάποιος ονόματι Φίλων — «τοις μετά Φίλωνος ερανισταίς» λέγει η επιγραφή — και μάλιστα είχε εφαρμοστεί το και σήμερα επικρατούν σύστημα, όταν παρέχεται επί ακινήτου δάνειο λίγο περισσότερο του συνηθισμένου να δίνεται. Είχε δηλαδή πουληθεί στους δανειστές ο οικίσκος με το δικαίωμα να τον εξαγοράσει ο οφειλέτης, βέβαια εντός προθεσμίας: «δικαίωμα εξωνήσεως» είναι ο σημερινός χρησιμοποιούμενος όρος, ο δε αρχαίος «επί λύσει».

Φαίνεται λοιπόν, ότι οι Αθηναίοι διακρινόντουσαν ανέκαθεν και για τέτοιες εξασφαλιστικές πρόνοιες των χρημάτων τους. Μια ακόμα απόδειξη της συνέχειας της φυλής.