Lezama Lima. Ο Εμπνευστής του «Paradiso»
Ειδική αναφορά θα πρέπει σε τούτο το σημείο να πραγματοποιηθεί στο πρόσωπο του Lezama Lima, του Κουβανού συγγραφέα, ο οποίος οδήγησε την εγχώρια λογοτεχνία σε νέα, ανεξιχνίαστα εδάφη. Ο συγγραφέας του «Paradiso» κάνει την εμφάνισή του σε μια περίοδο τελμάτωσης του γραπτού λόγου. Ο Lima εμφανίζεται στα κουβανικά γράμματα με το περιοδικό «Revista Origenes». Αντιπροσωπεύοντας εκείνη τη λογοτεχνία που διατηρεί την ταυτότητά της μα παράλληλα παραμένει «ανοιχτή» στη σύγχρονη, διεθνοποιημένη κοινωνία, ο Lima, ως κεντρική φυσιογνωμία, πλαισιωμένος από σπουδαίους λογοτέχνες, όπως Cintio Vitier, Octavio Smith και άλλοι προσπάθησαν να δημιουργήσουν μια διαφορετική ένταση στη λογοτεχνική πραγματικότητα της εποχής με τις ποιητικές τους εργασίες. Πυκνές μεταφορές, αλλόκοτη σύνταξη, τρελή πολλές φορές υπερβατικότερη της λογικής συνέπειας και μια αποικιακή αναφορά, θρησκευτικού, προφητικού τύπου συνιστούν τις ενδείξεις για την καλλιτεχνική αναγέννηση του Νεο- Ρομαντισμού, όπως αυτός διαμορφώθηκε υπό τον καλλιτεχνικό τύπο του «baroque.» Η προφητική αυτή τεχνική του λόγου και της τέχνης γενικότερα δεν θα μπορούσε να μην αποτελέσει αντικείμενο ενδιαφέροντος για τους προφητικούς δημιουργούς, με τη σαφή αναγωγή προς την «Αποκάλυψη» του Ιωάννη.
Παρά το γεγονός πως ο Lima συνιστά έναν Κουβανό ποιητή, έξω και πέρα από τον κανόνα, πέρα ακόμα και από τα ίδια τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της Κούβας, δεν αναιρείται η υποχρέωση έκφρασης θαυμασμού απέναντι σε έναν από τους πιο ιδιόμορφους καλλιτέχνες με κομβική παρουσία, πρωτοποριακή μες στην ήδη, «φιλόξενη», ποιητική παραγωγή της επαναστατικής Κούβας. Η ποικιλία της έντυπης κειμενογραφίας του Lima αλλά και η κοσμική, περισσότερο συμπαντική θεώρηση του κόσμου τον καθιστούν αγαπητό. Στα χνάρια του, καθώς και των άλλων λογοτεχνών όπως του Lorenzo Garcia Vega και του Felix Pita Rodriguez θα στηριχθεί η προσπάθεια για τη μετάβαση στη νέα εποχή και συγκεκριμένα σε αυτή που προβλέπει πια την αναφορά στον αποικιακό, ιστορικό χαρακτήρα του τόπου.
Ο Lezama Lima (1910-1976) γεννήθηκε και έζησε στην Κούβα, ενσωματώνοντας μες στον ψυχισμό του τρεις σαφώς επαναστατικές φύσεις. Η ανδαλουσιανή, η βασική και η κουβανική καταγωγή του οριοθετούν την ύπαρξη του Lima. Ο πατέρας του ήταν στρατιωτικός και πέθανε κατά το 1919, γεγονός το οποίο επηρέασε σε σημαντικό βαθμό τη μεταστροφή του προς την ποίηση. Εμφανίζεται με το ποίημα «Ο θάνατος του Νάρκισσου», το 1937, ενώ ιδιαίτερο είναι το ενδιαφέρον το οποίο επιδεικνύει στον έντυπο, λογοτεχνικό τύπο. Έχοντας λάβει σημαντικές θέσεις στη μετεπαναστατική Κούβα, όπως υποδιευθυντής του Τμήματος Εκδόσεων, με διευθυντή τον έτερο σπουδαίο της κουβανικής λογοτεχνίας, Alejo Carpentier ο Lima συνιστά ένα βασικό άξονα της νέας, εθνικά «πνευματικής» Κούβας του Κάστρο. Ο Lima θα αποκτήσει φήμη μες στα όρια του ισπανόφωνου, ακαδημαϊκού κόσμου, όταν θα προχωρήσει στη δημιουργία του σπουδαιότερου, ίσως περιοδικού του «Origenes.»
Η έκδοση του μνημειώδους μυθιστορήματος «Paradiso» το 1966 αποτελεί και την κορυφαία πτυχή του έργου του, ενώ παράλληλα συνιστά δείγμα του εύρους, στο οποίο ήταν δυνατό να φτάσει η γραφή τύπου «baroque», την οποία ο ίδιος εισήγαγε, υποστήριξε, εξέλιξε και ουσιαστικά κοινώνησε. Η αμηχανία του καθεστώτος απέναντι στο μυθιστόρημά του, η απόσυρσή του από τις προθήκες των βιβλιοπωλείων, αποτέλεσαν την αφορμή για την πνευματική και κοινωνική, ηθελημένη πάντα, απομόνωση του σπουδαίου συγγραφέα, ο οποίος με τούτο τον τρόπο καταδίκασε απερίφραστα ένα σκοταδιστικό καθεστώς, περιφρονώντας τις ίδιες τις αρχές και τις κολακείες του.
Ο Lezama Lima κατέληξε το 1976 στην Αβάνα της Κούβας, έχοντας πληγεί από πνευμονία. Οι μετέπειτα αναφορές στο έργο του, η εξειδικευμένη βιβλιογραφία, ογκοδέστατη πράγματι, σχετικά με το μυθιστόρημα «Paradiso», η πνευματική του θέση, πρωτοποριακή και βαθιά καλλιτεχνική είχε ως αποτέλεσμα ο Lezama Lima να αποτελεί σήμερα ένα πρόσωπο ορόσημο, όχι μόνο για τη λατινο-αμερικάνικη, λογοτεχνική σκηνή, αλλά και για το σύνολο της παγκόσμιας, πνευματικής κοινότητας.
Η συνεισφορά του Lima και των συνεργατών του περιοδικού «Origenes» αποτέλεσε μια συγκλονιστική επιρροή στην πνευματική ζωή της Κούβας. Μέσα από τις παρουσιάσεις και τις αναφορές του περιοδικού τέθηκαν οι βάσεις για την εξέλιξη της κουβανικής λογοτεχνίας, ενώ παράλληλα ερμηνεύθηκαν οι προσεγγίσεις, οι κλίσεις αλλά και οι παρελθούσες, λογοτεχνικές κατακτήσεις ενός τόπου με έντονη, όπως είδαμε, κοινωνική και αγωνιστική ιστορία.
Το «Paradiso», το κορυφαίο έργο του Lima αποτελεί την πιο καίρια, όμως συνεισφορά του Κουβανού λογοτέχνη στη διαμόρφωση μιας ολόκληρης εποχής, όχι μόνο για την πατρίδα του, αλλά και για το σύνολο, όπως αποδείχτηκε του ισπανόφωνου κόσμου. Το έργο, αυτοβιογραφικό σε μεγάλο βαθμό, παρουσιάζει με τον πιο μυθιστορηματικό, μυστικιστικό τρόπο τη μετάβαση ενός νέου στην ενηλικίωση, παράλληλα με τη μεταπήδηση ενός ολόκληρου λαού σε έναν καινούριο αιώνα. Στην αυγή του 20ου αιώνα, ο νεαρός άνδρας του «Paradiso» διαπιστώνει με έναν τρόπο ποιητικό την οδύνη, με την οποία η ζωή εξελίσσεται, αρθρώνεται, δοκιμάζει με τον πιο προσωπικό τρόπο τους φόβους που ελλοχεύουν στην αυγή της «πραγματικής ζωής.»
Οι επισημάνσεις πολλών μελετητών σχετικά με τον υποδηλούμενο, ομοφυλοφιλικό ερωτισμό του μυθιστορήματος δεν επιδέχονται αμφισβήτησης ή επιβεβαίωσης, αποδεικνύοντας πως το «Paradiso» κατορθώνει να λειτουργήσει σε τρεις, απόλυτες διαστάσεις, όπως κάθε μεγάλη τέχνη. Με άλλα λόγια το μυθιστόρημα του Lima καταφέρνει να αγγίξει το απαιτούμενο ύψος, όπως αυτό εκφράζεται μέσα από κάθε κορυφαία, καλλιτεχνική δυνατότητα, στρέφεται προς έναν υπό εμβάθυνση ορίζοντα, καλλιεργώντας και τιμώντας την εσωτερικότητα, ως μέσο μετάδοσης των αισθημάτων, ενώ την ίδια στιγμή διαπιστώνεται η ευρύτητα, το πλάτος δηλαδή, το οποίο κατακτάται διά μέσου των ιδεών και του δικτύου τους. Το «Paradiso» αποτελεί δείγμα της πληθωρικότητας με την οποία η γραφή «μπαρόκ» μπορεί να λειτουργήσει. Το έντονο συγκινησιακό στοιχείο, το «προσωπικό» ως μία διαχέουσα υποκειμενικότητα, η κίνηση των προσώπων και του χρόνου, όλων γενικά των παραμέτρων, οι οποίες συνθέτουν το εξειδικευμένο σύμπαν, που δεν είναι αμιγώς λογοτεχνικό μα αποκτά κάποτε ζωή και ασθμαίνει, λειτουργεί πέρα και πάνω από την ίδια τη δημιουργία του. Η αντίθεση τέλος και η προτεινόμενη υπερβολή, αποτελούν ακόμα μερικά ουσιώδη χαρακτηριστικά της τεχνοτροπίας «baroque.» Ο Lezama Lima συνθέτοντας το «Paradiso» υιοθετεί όλα τούτα τα στοιχεία δημιουργώντας έναν ολόκληρο οργανισμό, ιστορικό, κοινωνικό, διακριτικά προσωπικό, αποτέλεσμα μιας εμπύρετης εποχής σε κάθε επίπεδο για την κουβανική λογοτεχνία.
Ο συμβολισμός αποτελεί μέσο για τη σύνθεση του Lima. Με τούτο ως γνώμονα θα πρέπει να εκτιμηθεί πρώτιστα η διαρκής αναφορά του συγγραφέα σε πληροφορίες, οι οποίες άπτονται στη βιολογία των ειδών. Συγκεκριμένα, οι διάρκειες, ζωολογικές επισημάνσεις του συγγραφέα, πέρα από την πραγμάτωση της επιδίωξης του θαυμασμού για την ευρύτητα και την πολυμάθεια δημιουργού και περσόνων του, κατέχουν για το «Paradiso» μια ειδική, κομβική σημασία, περισσότερο ουσιαστική παρά εννοιολογική. Η αναγωγή των πληροφοριών αυτών σε κοινωνικό επίπεδο και η επίτευξη αντίστοιχων σχολίων, γύρω από τις τάξεις και τις ανθρώπινες συμπεριφορές συνιστά το βαθύτερο σκοπό των εν λόγω αναφορών. Παράδειγμα αποτελεί η παροχή πληροφοριών σχετικά με τα είδη των ιχθύων, τα οποία απαντώνται στην κουβανική, θαλάσσια πανίδα. Η κατάταξη των ειδών, ανάγεται σε σχολιασμό επί του γυναικείου «φέρεσθαι», επί της θέσης του κουβανικού λαού απέναντι στα υπόλοιπα, λατινοαμερικάνικα, εθνολογικά φύλλα, στη σιωπηρή αντιπαράθεσή τους με αφετηρία ιστορικές συγκρούσεις και κοινές, εθνικές «πηγές.»
Σε τούτα τα σχόλια προστίθεται και η διαρκής κριτική για το ζήτημα του ταξικού διαχωρισμού το οποίο βιώνεται με έντονο τρόπο κατά τη διάρκεια της εποχής συγγραφής του «Paradiso», εξαιτίας κυρίως της δουλεμπορικής, πολύχρονης πρακτικής στο νησί αλλά και των συνεπαγόμενων, πολλαπλών προσμίξεων στο έδαφος της Κούβας. Οι αναφορές αυτές προσδίδουν στο έργο του Lima μια κριτική και αντισυμβατική διάσταση ανάγοντας το έργο σε μια ειρωνική πραγματεία απέναντι στις κοινωνικές πραγματικότητες της Κούβας και τις άλλες, όσες κυριαρχούν και επιζούν σε όλο το εύρος του δυτικού, ανεπτυγμένου κόσμου. Κάθε σχετική αναφορά του Lima αποτελεί έναν έμμεσο σχολιασμό γύρω από την ιστορική πραγματικότητα, την ανάδειξή της σε μια αναντίρρητη αλήθεια, διαρκώς επαναλαμβανόμενη, ικανή λοιπόν να συνεισφέρει στη διαμόρφωση κανόνων και συμπεριφορών.
Επιθυμώντας να δηλώσει την κοινωνική σημασία της γραφής του, θέλοντας να καταστήσει σαφή τη στόχευση αυτή, ο συγγραφέας επιστρατεύει συμβολικές σκηνές μιας ιστορικής ακολουθίας, διατρέχοντας ολόκληρη την ανθρώπινη πρακτική με μια κατεύθυνση από την οικεία δύση προς την αυτόνομη ανατολή, με μια καταγραφή της διαχρονικά, εμπόλεμης ανθρωπότητας. Οι ρωμαϊκές ρομφαίες αντικαθιστώνται από τα σπαθιά των ανατολικών, φονταμενταλιστικών θεωρήσεων. Η ακριβής αναφορά του Lima σε τούτα τα ζητήματα και τις καταγραφές είναι τέτοια ώστε μπορεί να σταθεί ικανή να ερεθίσει τον αναγνώστη, προκειμένου ο τελευταίος να εξάγει, ελεύθερος, έχοντας εντρυφήσει στην ευρύτητα του Κουβανού δημιουργού και τις προθέσεις του τα δίκαια κοινωνικά και ιστορικά συμπεράσματα. Η κοινωνική αυτή προοπτική του έργου του Lima, αν και μία ανάμεσα στις πολυπρόσωπες, σημασίες του έργου αναφέρεται πρώτη, εξαιτίας της συνεισφοράς της στην πιο ουσιώδη από τις ανθρώπινες πραγματικότητες.
Η μίξη αρχαιοελληνικών πληροφοριών και άλλων πιο σύγχρονων, θεμελιακών φιλοσοφικών «σταθερών» αποτελεί ένα «μωσαϊκό» θέσεων έτσι ώστε να διαμορφωθούν οι πιο ανθρωποκεντρικές και καθολικές ιδέες, όπως εκείνες της ειρήνης, να εκτιμηθεί παράλληλα και να αναδειχτεί η ιστορική μνήμη και η θετική ή αρνητική συνεισφορά της στη διαμόρφωση μιας παγκόσμιας κοινωνίας. Μόνο ως ένδειξη ανθρώπινης προσέγγισης και δημιουργικού μεγαλείου μπορεί να θεωρηθεί η ερωτική θεώρηση του Lima γύρω από την ερμηνευτική απόπειρα της προσήλωσης του ατόμου στη φωτοχυσία της. Ο ερωτισμός αυτός εντοπίζεται για τον συγγραφέα στην αντίφαση εκείνη, η οποία θέλει τον άνθρωπο, γνώστη ενσυνείδητου της ιστορικής πραγματικότητας, να αγνοεί την τραγικότητα των ίδιων των λαθών του. Ο ερωτισμός του Lima αφορά έναν άνθρωπο, δίχως αξιοπρέπεια, παραδομένο στις εσωτερικές αντιθέσεις του, ανίκανου να απεμπολήσει την ταυτότητα ενός δαιμονικού ζώου, με ένστικτα τρυφερά, πανίσχυρα, που τον θέλουν να προσκολλάται σε ότι τον αρνήθηκε ή τον κλόνισε. Σε τούτη την πτυχή της ανθρώπινης φύσης μπορεί κανείς να διαπιστώσει την αιτία της προόδου, την αφορμή για την ανακοπή της. Ολόκληρη η ανθρωπότητα κινείται με τούτο το σφυγμό, το σφυγμό ατελείωτων παθών, τα οποία έχουν αφήσει σημάδια, όπως στις μεμονωμένες περιπτώσεις των ατελών ερώτων. Τη δαιμονιώδη λατρεία στο παρελθόν και τα ενδεχόμενά του μελετά το «Paradiso», διαπιστώνοντας την ίδια στιγμή μέσω της τεχνικής του Lima, πως μόνο μέσω μιας ανάλογης ερμηνείας μπορεί να ημερέψει το πρόσωπο και τα πάθη του. Έτσι, συνθέτεται ποιητικά το έργο και έτσι γίνεται κατανοητό αυτό που λέει ο καθηγητής Μαρωνίτης στα λαμπρά τομίδιά του. Πως τούτος ο σφυγμός του κόσμου μπορεί να ερμηνευθεί με την ποιητική γραφή, διότι σε εκείνη μπορεί να εντοπισθεί η αφετηρία του, ο δαίμονας συνιστά έναν παράγοντα που επιζεί πάντα πριν το ποίημα, πριν τη γραφή και εξακολουθεί πέρα από την ίδια, καθολικά ξεπερνά δημιουργούς και νοήματα. Για τούτο το «Paradiso» αποτελεί έναν κόσμο αυτόνομο, ένα σύμπαν αυτοτελές και διαχρονικό, μία πραγματικότητα, ιστορικά, δοσμένη ανάγλυφα. Μία αλήθεια, η οποία σαφώς ανταποκρίνεται στη διατύπωση του ίδιου του Lezama Lima, καθώς μιλά για «μια ματαιόδοξη μάχη της ευφυΐας.»
Ο κοινωνικός σχολιασμός του Lima στο κορυφαίο έργο του, το οποίο και αποτελεί την ουσία της παρατήρησής μας, επεκτείνεται σε όλους τους θεσμούς, σε όλες τις εκφάνσεις της αμιγώς και δευτερευόντως, επίσημης άσκησης της εξουσίας, κρατικής και άλλης. Έτσι ερμηνεύεται η αντίθεση του συγγραφέα απέναντι στα εκκλησιαστικά ιδρύματα και τη γενικότερη επίδραση του καθολικισμού στην ευρύτερη περιοχή. Επίδραση, η οποία δοκιμάστηκε από το εντόπιο στοιχείο, ήδη από την εποχή της ανακάλυψης της «νέας γης» και της διοίκησής της από τις δυτικές, αποικιοκρατικές δυνάμεις.
Ξεχωριστή σήμανση στο έργο του Lima αποτελεί η αναφορά στο στοιχείο του ερωτισμού. Η καταγεγραμμένη, ομοφοβική Κούβα της περιόδου μετά την επανάσταση του Κάστρο, η μηδενική ανοχή των αρχών απέναντι στην ερωτική ελευθερία, την οποία διεκδικεί η νεότητα, ο τρόμος για μια καθολική έκκληση των ηθών, δίχως να λαμβάνεται υπόψη ο έρωτας ως πηγή δημιουργίας, σε κάθε του έκφραση, αποτελούν τα αίτια, ίσως τα κυριότερα για τις αναφορές του Lima, τις διακριτικά ερωτικές, με την προέκταση την οποία σχολιάσαμε. Η κατάφαση, η υπεράσπιση θα λέγαμε καλύτερα της ομοφυλοφιλίας εκ μέρους του «Paradiso» θα πραγματοποιηθεί με τις αναφορές του συγγραφέα γύρω από το σχετιζόμενο, ανδρικό πρότυπο της αρχαίας, ελληνικής κοινωνίας, όπως εκφράστηκε από τους Αριστοτέλη και Πλάτωνα. Η παράθεση φιλοσοφικών διατυπώσεων και ιστορικών πληροφοριών γύρω από την τάση της ομοφυλοφιλίας και την επίδρασή της σε όλους τους τομείς, όπου αναπτύσσονται διαπροσωπικές σχέσεις, ανεξάρτητα από την αφετηρία τους, συγκροτεί την πάγια τακτική του Lima για την υπεράσπιση του λόγου του. Η ανδρόγυνη μορφή, εκείνη δηλαδή η φύση που ανέχεται και υπερασπίζεται τις δύο όψεις του ανθρώπου, συνιστά μια καθολικότητα, μια ύπαρξη κοντύτερα σε εκείνο που καλείται πληρότητα και επιδιώκεται με τρόπο διακαή σε κάθε ιστορική περίοδο. Η πραγμάτωση αυτή του ανθρώπου δεν μπορεί παρά να σταθεί σε πείσμα του ορθολογισμού και της θρησκευτικότητας. Για τον ήρωα του «Paradiso», ο έρωτας ξεπερνά τη σαρκική του έννοια, παύει να αποτελεί μία αποκλίνουσα συμπεριφορά και αποκαθίσταται ως μία προγονική μνήμη, η οποία και ξεπερνά τα όρια των σωμάτων και οδηγεί στην τελείωση. Είναι σαφής η πρόθεση του Lima να διαχωρίσει τη σαρκική επιθυμία από την έννοια του έρωτα με την πνευματική του υπόσταση. Ο έρωτας, είτε ως ετεροφυλοφιλία ή πάλι ως μία «σύμπραξη ομωνύμων» ενυπάρχει στη συνείδηση του ατόμου, δεν είναι δυνατόν να περιοριστεί μες στις τεχνητές ανακρίβειες των θεσμών, αλλά εκτείνεται στην έννοια του είδους, την πρωταρχική, οντολογική υπόσταση του ανθρώπου.
Ο Lima κρίνει τη γνώση, αποδεικνύει την ανεπάρκειά της στην ερμηνεία των ανεξήγητων φαινομένων, κρίνει τον ίδιο τον άνθρωπο, οραματίζεται την κάθαρσή του, εκείνη που θα έρθει στο τέλος του έργου, εκείνη που θέλει τον άνθρωπο να έχει βιώσει τη δειλία, τον τρόμο, την ελάχιστη δυναμική του, όπως αυτή προβάλλεται μέσα από το μύθο της Αντιγόνης και επιζεί. Τα πρόσωπα του έργου πιστοποιούν το ατυχές, ανθρώπινο παρόν, διατηρούν όμως την ίδια στιγμή μία υποψία κατάφασης, όπως και κατακτιέται τελικά, για το ενδεχόμενο μιας βεβαιότητας, μιας αλήθειας σύμφωνης με τα μέτρα και τα σταθμά, ανάλογης και διδαγμένης την ιστορική αλήθεια, ως εμπειρία, ως λάθος και ως πραγμάτωση.
Ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται το «Paradiso» προσομοιάζει σε μεγάλο βαθμό με την τεχνική της γραφής του «Χαμένου Χρόνου» του Προυστ. Δεν είναι μόνο η προσήλωση σε δευτερεύουσας σημασίας πληροφορίες, μέσα από τις οποίες αναδεικνύεται το ουσιώδες, ούτε και η ογκωδέστατη αποτύπωση μιας πραγματικότητας. Εκείνο, που ξεπερνά το προσωπικό σε κάθε του έκφραση, δεν είναι άλλο από τη χρήση της μνήμης και τον τρόπο με τον οποίο αυτή καθίσταται εκμεταλλεύσιμη. Με άλλα λόγια το μοντέλο της διασκεπτικής μνήμης, το οποίο προτείνεται από τον Προυστ βρίσκει την εφαρμογή του στο έργο του Lima, όπου και κυριαρχεί μια αδιαμόρφωτη και κλονισμένη μνήμη. Τούτο επεκτείνεται στη σκέψη και τη συμπεριφορά, τούτη η μνήμη δεν είναι εκούσια, διότι τότε δεν θα μπορούσε να διαμορφώσει τον υψηλό βαθμό ευαισθησίας τον οποίο κατορθώνει. Η φιλοσοφία, είτε πραγματεύεται την τέχνη, τον άνθρωπο και την ταυτότητά του, είτε μελετά το παρελθόν ως πραγματικότητα και αλήθεια, μόνο ενσωματωμένη στα ανθρώπινα μέτρα είναι δυνατόν να καταστεί ικανή να μεταδώσει το βαθμό ευαισθησίας, να συμπυκνώσει τη μουσική της σκέψης και του σώματος σε ένα ακλόνητο οργανισμό, σε ένα σύμπαν αυτοτελές, όπως εκείνο του «Paradiso.»
Ο Lezama Lima έχει δημιουργήσει ένα μυθιστόρημα το οποίο με βεβαιότητα μπορεί να αποτελέσει την επιτομή του όρου «Ολικό μυθιστόρημα.» Τούτη η απαράμιλλη συνεισφορά του στην παγκόσμια λογοτεχνία, όσο και η πνευματική του επίδραση στην Κούβα, αλλά και η ταυτόχρονη εναντίωσή του σε οτιδήποτε αμφισβήτησε την ανθρώπινη ελευθερία, τον αναδεικνύουν ως μια κορυφαία προσωπικότητα, εκφραστή ενός ήθους, υπερβατικότερου της φιλοδοξίας, εφάμιλλου της αυταπάρνησης. Ο Lima οδήγησε τη λογοτεχνία σε κλίμακες και μεγέθη υψηλότερα.
Οι Florit, Eliseo Diedo και Virgillio Pinera αποτέλεσαν μαζί με τον Lima ένα καίριο ρεύμα για την κουβανική λογοτεχνία. Η προσήλωσή του στην τεχνοτροπία του «μπαρόκ», αυτή η ισχυρή και ακλόνητη πρόθεσή τους ως προς το συμβολισμό και την αποτύπωση των προσωπικών συναισθημάτων, συνιστά τον κοινό παρονομαστή της εργογραφίας τους. Με μία προσωπική αισθητική, ιδιαίτερα οξυδερκή, μάρτυρες της πρακτικής του επαναστατικού καθεστώτος οι συγγραφείς αυτοί, κυριότεροι εκπρόσωποι μιας ολόκληρης, αποφασιστικής περιόδου για τη μετέπειτα, ως το 1980 περίπου περίοδο, κατάφεραν να θέσουν τις βάσεις για την αναμόρφωση και τελικά την καθιέρωση της ισπανόφωνης λογοτεχνίας. Η ομάδα αυτή των δημιουργών, αποκαλούμενη και ως «γενιά του ‘50» επηρέασε καίρια, ως τελευταία, πνευματική κίνηση τη μετέπειτα πορεία της κουβανικής λογοτεχνίας, ενσωματώνοντας όλες τις ισχυρές μεταβολές από το 1960 και έπειτα.
Οι Luis Rogelio Nogueras, Nancy Morejón, Víctor Casaus, Guillermo Rodríguez Rivera, Jesús Cos Causse, Raúl Rivero, Lina de Feria, Delfín Prats, Magaly Alabau και Félix Luis Viera, συνιστούν τους κυριότερους εκπροσώπους των δημιουργών, οι οποίοι γεννιούνται κατά την πενταετία 1945-1950, δημιουργώντας μέχρι το 1980 και έπειτα. Σε αυτή την ομάδα λογοτεχνών μπορεί κανείς να προσδιορίσει δύο τάσεις ή ρεύματα. Πρόκειται αφενός για εκείνη την κατεύθυνση, η οποία μοιάζει να σέβεται και να υιοθετεί τα μέτρα και τις παραδοσιακές φόρμες και αφετέρου εκείνη η τάση, η οποία θέλει μια μεγαλύτερη ελευθερία, επιδιώκοντας νέες φόρμες, δίχως υιοθέτηση των τεχνικών κανόνων. Εντούτοις εκείνο, το οποίο πρέπει να διαπιστώσει κανείς ως κοινή εκφορά και στις δύο «πτέρυγες» δεν είναι άλλο από μια πλούσια σε πειραματισμούς γλώσσα. Η πρόζα, ζωντανή, απτή, ρεαλιστική και επίκαιρη απαιτεί νέες προσεγγίσεις και η συγκεκριμένη γενιά, προσφέρει το κατάλληλο, δημιουργικό υπόβαθρο.
Η γενιά αυτή αλλά και η επόμενη, αποδέχονται και θέτουν στην κορυφή των εμπνευστών δημιουργών της κουβανικής ποίησης τον Lezama Lima, αποδεικνύοντας τη διάθεσή τους, όχι να στραφούν δημιουργικά προς την παράδοση, αλλά να οριοθετήσουν την ίδια, την εθνική δημιουργία. Δημιουργοί όπως οι Sigfredo Ariel, Chely Lima, Jesús David Curbelo, Antonio José Ponte, Rita Martín,Emilio García Montiel, Carlos Alfonso, Frank Abel Dopico, Damaris Calderón, Teresa Melo, Nelson Simón, Juana García Abas, Ronel González, León Estrada, Reinaldo García Blanco δηλώνουν με το έργο τους τη διακριτική μεταβολή, τη ρήξη με τους κανόνες. Η στάση αυτή, επικυρωμένη με πιο δυναμικό τρόπο, έχοντας καθορίσει επακριβώς τα δημιουργικά της όρια εκφράζεται μες στις σελίδες του περιοδικού «Jacara». Στο έντυπο δημοσιεύονται δημιουργίες, οι οποίες αποδεικνύουν ξεκάθαρα την αποστασιοποίηση των λογοτεχνών από μία πολιτική θεώρηση της πραγματικότητας. Η διαφοροποίηση δηλώνεται με αποφασιστικό τρόπο, ενώ ο νέος στίχος καθίσταται ακόμα πιο διεθνοποιημένος, οικουμενικότερος ως προς τη συμβατότητα με άλλες προβληματικές, αλλά και προσαρμοστικότερος στην απαίτηση της επικαιρότητας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου