Μάταιες οι θυσίες [Γιώργος Σεφέρης]

ΜΑΤΑΙΕΣ ΟΙ ΘΥΣΙΕΣ

Ακόμη ένα πηγάδι μέσα σε μια σπηλιά (1).

Άλλοτε μας ήταν εύκολο ν’ αντλήσουμε τίτλους και

περγαμηνές (από την αρχαία κληρονομιά)

για να μας βοηθήσουν οι φίλοι που μας έμεναν ακόμη πιστοί.

Τώρα οι δεσμοί έσπασαν· μονάχα οι πληγές

μας θυμίζουν την περασμένη μας ευτυχία:

τα δάχτυλα στο φιλιατρό (του πηγαδιού) καθώς έλεγε ο ποιητής (2) 

τα δάχτυλα ‘γγίζοντας τις πληγές μας νιώθουν κάποια δροσιά, 

όπως νιώθουν τη δροσιά της πέτρας λίγο.

Κάποια φωνή για το δίκιο μας, γεννά την ελπίδα

Μα πόσοι είναι οι Δίκαιοι κατά τη Θεία Γραφή; (2)

Μάταιες οι θυσίες, η ψυχή δοκιμάζεται κάθε στιγμή

και χάνει την πίστη της, γεμάτη σιωπή, χωρίς ελπίδα.

(1) Ακόμα ένα τραύμα πάνω στην πληγή μας. Η σπηλιά είναι συνηθισμένο σύμβολο στην ποίηση του Σεφέρη. Σαν αντικείμενο είναι μια έλλειψη. Ένα κομμάτι υλικού που λείπει από τη γης. Μεταφορικά, στην ηθική έννοια, μια σπηλιά μέσα στην ψυχή υποδηλώνει κάτι από την ουσία της ψυχής, που λείπει: πίστη, αγάπη, αρετή. Φυσικά, «ένα πηγάδι μέσα σε μια σπηλιά» είναι ένα τραύμα πάνω σε μια πληγωμένη ψυχή.

—  «Η σπηλιά παίζει την ψυχή της και τη χάνει». Έχει και η πληγή την ψυχή της. Ευεργετήσαμε και μας πλήγωσαν. Θυσιαστήκαμε και μας πλήγωσαν. Η συναίσθηση ότι μας αποδώσανε αντί του μάνα χολή, μας γεμίζει πικρία, αλλά μπορεί και περηφάνεια. Στην περίπτωση εδώ, η ψυχή αμφιβάλλει, αν άξιζε να γίνει η θυσία. Και στην αχαριστία, ή αδικία κλπ. αντιτάσσει τη σιωπή, χωρίς καμμιά διαμαρτυρία.

(2) Ο Σολωμός στη «Γυναίκα τής Ζάκυνθος». Βλ. το Γλωσσάρι στα Ποιήματα.

Το ποίημα τού Σεφέρη με τα σχόλια τού Πάνου Γραικού από το 2ο μέρος τού δοκίμιού του για τη συλλογή «Ποιήματα», του Γιώργου Σεφέρη, Δ’ έκδοση, 1964, όπως δημοσιεύθηκε στο λογοτεχνικό περιοδικό «Ηπειρώτικη Εστία», τευχ. 161-162-163, Νοέμβρης 1965.