Γιώργος Πρίμπας (Στιγμές): Σ’ έναν απ’ τούς πολλούς [Μήτσος Λυγίζος]

23 Σεπτεμβρίου 2021

Σ’ έναν απ’ τούς πολλούς [Μήτσος Λυγίζος]

Σ’ ΕΝΑΝ ΑΠ’ ΤΟΥΣ ΠΟΛΛΟΥΣ

Κάθε πρωί σε τουφέκιζαν
κι εσύ ξαναζούσες.
Ανίκανοι να βρουν την καρδιά σου
μάτωναν την ελευθερία σου.

Ένα κυνηγημένο λευκό περιστέρι
ήτανε τ’ όραμά σου
φίλε ακριβέ
με το φτωχό βαλάντιο
και το πλούσιο χέρι.

Έγραφες ένα πρωϊνό
τ’ όνομά σου στην άμμο
κι έφυγες όπως ήρθες
απέριττος και γυμνός.

Πηγή: Λογοτεχνικό Περιοδικό Ενδοχώρα, Τεύχος (διπλό) 13-14 (1961).

Για το πολύπλευρο και σημαντικότατο έργο τού Μήτσου Λυγίζου, μεταφέρω το εργοβιογραφικό κείμενο από τη wikipedia.org.

Ο Μήτσος Λυγίζος (1 Σεπτεμβρίου 1912 - 18 Σεπτεμβρίου 1993) ήταν Έλληνας συγγραφέας λογοτεχνικών και θεατρικών έργων ποιητής, σκηνοθέτης, ηθοποιός και διευθυντής Δραματικών Σχολών.

Βιογραφία

Αρχικά σπούδασε στην Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου όπου έγινε βοηθός του Δημήτρη Ροντήρη, και συνέχισε τις σπουδές του στο Central School of Dramatic Arts στο Λονδίνο. Ως ηθοποιός πρωτοεμφανίστηκε το 1940 συμμετέχοντας στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή που παρουσίασε το Εθνικό Θέατρο με πρωταγωνίστρια την Ελένη Παπαδάκη.

Το 1948 έφυγε από την Ελλάδα για να σπουδάσει σκηνοθεσία στο Παρίσι, στο Λονδίνο και στην Νέα Υόρκη. Το 1954, όταν γύρισε στην Ελλάδα, δημιούργησε το «Κυκλικό Θέατρο» στον Παρνασσό σκηνοθετώντας πολλές παραστάσεις με γνωστούς πρωταγωνιστές όπως την Κυβέλη, την Κατερίνα, την Άννα Συνοδινού κ.ά. Το 1956 καινοτόμησε με το «Θέατρο στο πράσινο» ανεβάζοντας στον Εθνικό Κήπο το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», όπου αντί των σκηνικών κυριαρχούσε το φυσικό τοπίο. Τα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε με τους θιάσους Κατράκη, Έλσας Βεργή, Βουγιουκλάκη, Τζένης Καρέζη, Δημήτρη Παπαμιχαήλ, Δέσπως Διαμαντίδου, Νίκου Χατζίσκου κ.ά. ανεβάζοντας έργα κλασσικού ρεπερτορίου έως επιθεώρηση. Έγραψε το σενάριο της κινηματογραφικής ταινίας «Το σταυροδρόμι του πεπρωμένου» που σκηνοθέτησε ο Τζιάννι Βερνούτσιο.

Θέατρο

Πολύμορφη και ουσιαστική ήταν η συμβολή του τη διαμόρφωση του ραδιοφωνικού και τηλεοπτικού θεάτρου στη χώρα μας. Εργάστηκε στο ραδιόφωνο μέχρι το 1970 σκηνοθετώντας πολλά έργα. Υπήρξε ο πρώτος Έλληνας σκηνοθέτης θεατρικών έργων στο χώρο της ελληνικής ραδιοφωνίας (π.χ. «Ηχώ και Νάρκισσος» με Δημήτρη Χορν και Έλλη Λαμπέτη, «Ρινόκερος» του Ευγένιου Ιονέσκο, «Το Πάσχα του Ανδρόνικου» του Προκοπίου, κ.ά.). Στην τηλεόραση επίσης είχε μεγάλη θητεία καθώς σκηνοθέτησε εκτός από μονόπρακτα έργα στις τηλεοπτικές εκπομπές «Το μικρό Θέατρο» και το «Θέατρο της Δευτέρας» και τα σήριαλ «Ο άνθρωπος δίχως πρόσωπο», «Τα αγρίμια», «Ο εφιάλτης», «Τα δύσκολα χρόνια», «Η Θέμις έχει νεύρα», «Η Θέμις έχει κέφια», «Μαντάμ Σουσού», «Μία υπέροχη γλωσσού» κ.ά.

Σκηνοθεσία

Ο Μήτσος Λυγίζος ως σκηνοθέτης είχε πρωτοποριακές ιδέες ανανεώνοντας τον τρόπο μεταφοράς / μετάγγισης της παράστασης ενός έργου στο κοινό. Παραδείγματα υπήρξαν πολλά, όπως το Κυκλικό θέατρο και το Θέατρο στο Πράσινο ή η παράσταση του έργου «Θεοφανώ» του Άγγελου Τερζάκη στον παλιό χριστιανικό ναό της Ροτόντας στην Θεσσαλονίκη. Ο σκοπός ήταν προφανής, με την αφαίρεση του φόρτου των σκηνικών από τις παραστάσεις και την προβολή στο κοινό αφενός της δύναμης του θεατρικού έργου και αφετέρου της ικανότητας των ηθοποιών να ενσαρκώσουν τους ήρωες. Οι ιδέες του και οι πρωτότυπες σκηνοθετικές του αντιλήψεις είχαν ανταπόκριση στο κοινό και έτσι η δραστηριότητά του μπόρεσε να επεκταθεί σε μία σειρά σκηνοθεσιών σε κρατικά και ελεύθερα θέατρα.

Ποίηση

Ως ποιητής είχε στο κέντρο της δημιουργίας του τον άνθρωπο. Αυτόν που δοκιμάζεται από κοινωνικές και εθνικές αντιξοότητες. Από την ποίησή του περνούν όλα εκείνα που απασχολούν τις αισθήσεις και την νόηση από τον περιβάλλοντα χώρο. Η ποιητική του γραφή ήταν ελλειπτική χωρίς φανατισμούς και προσήλωση σε κάποιο αισθητικό ρεύμα. Η πρώτη του ποιητική συλλογή εκδόθηκε το 1940 («Τοπία του ημίφωτος»). Ακολούθησαν, μεταξύ άλλων, οι «Θαλασσινές καμπάνες», «Δίοδος», «Κατάδυση» για την οποία κέρδισε το α κρατικό βραβείο Ποίησης το 1981, «Μαρτυρολόγιο», «Λάμπα καταγραφής». Πολλά από τα ποιήματά του μεταφράστηκαν στα Ιταλικά, στα Γερμανικά, στα Αγγλικά και σε άλλες γλώσσες. Το 1978 του απονεμήθηκε το πρώτο κρατικό βραβείο δοκιμίου για το έργο του «Θέματα και Ποιητές».

Συγγραφή

Έγραψε πολλά και σημαντικά δοκίμια και μελέτες για το θέατρο και όχι μόνο. Μεταξύ αυτών το «Τομή στο σύγχρονο θέατρο», «Το Νεοελληνικό πλάι στο παγκόσμιο θέατρο (β’έκδοση)» για το οποίο του απονεμήθηκε το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών το 1982, «Νεοελληνική δραματουργία», κ. ά. Έγραψε μονόπρακτα, ασχολήθηκε με τη μετάφραση ξένων συγγραφέων «Επτά φημισμένα μονόπρακτα» με μεταφράσεις έργων συγγραφέων όπως οΤζων Μίλινγκτον Σιντζ (John Millington Synge), ο Ουίλιαμ Σάρογιαν (William Saroyan), ο Ρούπερτ Μπρούκ (Rupert Brooke) κ.ά.), την «Κοιμισμένη τρέλα» του Πωλ Βίνσεντ Κάρολ (Paul Vincent Carroll) καθώς και με ταξιδιωτικές περιγραφές.

Με το δίτομο ογκώδες βιβλίο του «Το Νεοελληνικό πλάι στο Παγκόσμιο θέατρο» προσπάθησε να δώσει μια καθοριστική εξήγηση στην έννοια Θέατρο. Θεωρούσε ότι Θέατρο σημαίνει για κάθε χώρα τα σκηνικά έργα που έγραψαν οι συγγραφείς της στη γλώσσα της. Όταν, λ.χ., αναφέρεται η αρχαία ελληνική τραγωδία εννοούνται τα έργα του Αισχύλου, του Σοφοκλή, του Ευριπίδη και όχι οι υποκριτές ή ο τρόπος που ερμήνευαν τα έργα αυτά στις σκηνές των αρχαίων Θεάτρων. Οι τελευταίοι καθώς και οι υπόλοιποι παράγοντες που συμβάλλουν στο ανέβασμα μιας παράστασης θεωρούσε ότι είναι οι δημιουργοί της σκηνικής τέχνης που αποτελεί ξεχωριστό τομέα του Θεάτρου.

Διευθυντικές θέσεις

Για μία σειρά ετών διετέλεσε Γενικός Διευθυντής των Δραματικών Σχολών του Εθνικού Θεάτρου και του Ωδείου Αθηνών, όπου δίδασκε κιόλας. Μαθητές του υπήρξαν πολλοί γνωστοί σημερινοί πρωταγωνιστές του Θεάτρου και της Τηλεόρασης.

Διετέλεσε μέλος του διοικητικού συμβουλίου στην Εταιρία Ελλήνων Λογοτεχνών από το 1982 έως το 1984 και αντιπρόεδρος το 1980.

Χαρακτήρας

Ο Μήτσος Λυγίζος ήταν ένας άνθρωπος γενικότερα του πνεύματος. Με μεγάλη ευρυμάθεια, υπήρξε επί σειρά ετών Γενικός Διευθυντής των Δραματικών Σχολών του Ωδείου Αθηνών και του Εθνικού Θεάτρου. Ήταν πολυγραφότατος με σημαντικό συγγραφικό έργο. Ασχολήθηκε επιτυχώς με την λογοτεχνία και το θέατρο.

Ήταν παντρεμένος με τη γνωστή συγγραφέα Έλενα Πανταζώνη και απέκτησαν έναν γιο. Ο γνωστός ηθοποιός Ντάνος Λυγίζος ήταν ανιψιός του. Πέθανε από οξύ πνευμονικό οίδημα.

Φιλμογραφία

1960

Ποτέ την Κυριακή

1962

Το ταξίδι

Ο Λουστράκος

1963

Ο Αδελφός Άννα

Συντρίμμια της Ζωής

1967

Ο εμποράκος

Άδικη Κατάρα

1968

Ο Τσαχπίνης

Ωραία Αιγιώτισσα

Αυτή που δεν λύγισε

Ορκίζομαι, Είμαι Αθώα

Ένας ιππότης με... τσαρούχια

Πήρε ο άνεμος τα όνειρά μου

1969

Κουρέλι της Ζωής

Η λεωφόρος της προδοσίας

Η Οδύσσεια ενός ξεριζωμένου

Αλτ! και σ'έφαγα. Εδώ Προκόπης

1970

Ο Μεγάλος Ένοχος

Μία Ζωή χωρίς Αγάπη

1971

Ο Δρόμος των Ηρώων

Αυτοί που ξέχασαν τον Όρκο τους

Θεατρικές παραστάσεις που σκηνοθέτησε

1971

Ο αντρειωμένος

Ε, εσείς οι απ’ έξω

1972

Το παιδί

Η νεράιδα

Ο τυχερός

Δείπνο για δύο

Όνειρο για δύο

Κατ' αντιπαράστασιν

Ένας ευτυχής θνητός

Ο άνθρωπος της Ραγκούν

1973

Κοράν

Δίπλωμα

Ο τενόρος

Η μέγγενη

Τα ποντίκια

Το διαμάντι

Το ραντεβού

Ο Μπελαβίτα

Ο γερο-ζηλιάρης

Αυτός που έφυγε

Νυχτερινή ιστορία

Πέντε πέσος πρόστιμο

Βασίλισσες της Γαλλίας

Τα κύματα ήταν μεγάλα

Ποτέ μην πεις μεγάλο λόγο

Αυτεπάγγελτος υπεράσπισις

Ένας σύζυγος με κατανόηση

Αγάπη και πως να τη θεραπεύσεις

Ένα γκαρσόνι με τρυφερή καρδιά

Η ιστορία ενός πουκαμίσου κι ενός βιολιού

1981

Η κοιμισμένη τρέλα

(σ.σ. όλα τα θεατρικά του έργα παρουσιαστήκανε στην ΥΕΝΕΔ, στα πλαίσια τής εκπομπής «Το Μικρό Θέατρο», πλην του «Η κοιμισμένη τρέλα», το οποίο παρουσιάστηκε στην ΕΡΤ, στα πλαίσια τής εκπομπής «Το Θέατρο τής Δευτέρας»)

Τηλεοπτικές σειρές που σκηνοθέτησε

1972

Μαντάμ Σουσού (ΥΕΝΕΔ)

Ο άνθρωπος δίχως πρόσωπο (ΕΙΡΤ)

1973

Αγρίμια (ΥΕΝΕΔ)

Εφιάλτης (ΕΙΡΤ)

1975

Δύσκολα χρόνια (ΥΕΝΕΔ)

Η Θέμις έχει κέφια (ΕΙΡΤ)

1976

Η Θέμις έχει νεύρα (ΕΡΤ)

Χωρίς φόβο και πάθος (ΕΡΤ)

Ορκίζομαι να είπω την αλήθεια (ΥΕΝΕΔ)

1977

Μια υπέροχη γλωσσού (ΥΕΝΕΔ)

1982

Ορκιστείτε παρακαλώ (ΥΕΝΕΔ)

(σ.σ. εκτός από τα πρώτο (δείτε το εδώ) και τελευταίο επεισόδια τής σειράς «Μια υπέροχη γλωσσού» και τα επεισόδια τής σειράς «Ορκιστείτε παρακαλώ» κανένα άλλο επεισόδιο από τις τηλεοπτικές σειρές δεν έχει σωθεί στο Αρχείο τής ΕΡΤ)

Ποιητικές συλλογές

1940

Τοπία του ημίφωτος (εκδ. Α. Μαυρίδης)

1943

Θαλασσινές καμπάνες(εκδ. Α. Μαυρίδης)

1947

Η αλλαγή (εκδ. Α. Μαυρίδης)

1956

Μουσική (εκδ. Μ. Σαλιβέρου)

Οι τελευταίοι (εκδ. Μ. Σαλιβέρου)

1965

Δίοδος (εκδ. Δίφρος)