Θάνος Γκαραγκούνης - Η Κινηματογραφική Πόλη

Διαβάστε ή κατεβάστε (σε μορφή pdf), ακολουθώντας το σύνδεσμο εδώ, το εκατοστό ογδοηκοστό τέταρτο βιβλίο της σειράς "εν καινώ" των 24Γραμμάτων, τη μελέτη με τίτλο: "Η Κινηματογραφική Πόλη" του Θάνου Γκαραγκούνη.

----------------------------------------------------------

            Αντί Προλόγου

Στην σχετικά γνωστή, αλλά πιθανόν υποτιμημένη ‘B movie’ Under Suspicion (2000) με τους Gene Hackman, Monica Bellucci και Morgan Freeman, ο κύριος ύποπτος για το φόνο μιας νεαρής ανήλικης, πλούσιος δικηγόρος που δεν περνά την πρώτη (ούτε καν τη δεύτερη) νιότη του (Hackman), παγιδεύεται ηθικώς μιλώντας, πολλαπλώς, αλλά επί της ουσίας, διττώς, (οφείλει να επιλέξει μεταξύ Σκύλας και Χάρυβδης), ήτοι μεταξύ αφενός της δικής του εμμονής σε ένα είδος αγοραίου έρωτα, υλοποιούμενος σε κακόφημα και απροκάλυπτα βδελυρά μέρη και αφετέρου της πανέμορφης αλλά απόμακρης και ανεξήγητα θυμωμένης ή θλιμμένης γυναίκας του (Bellucci), η κρεβατοκάμαρα της οποίας, στο σπίτι που μοιράζονται, παραμένει μερικά μέτρα μακρύτερα από τη δική του.

Χωρίς να διακρίνουμε σχέσεις αιτίου-αιτιατού μεταξύ των δύο συμπεριφορών –και μόνο η υποψία του ακαταπόνητου και δίκαιου επιθεωρητή που ανέλαβε την υπόθεση, και παλιού φίλου του υπόπτου (Freeman), είναι αρκετή για να καταβάλλει, τον ύποπτο –το ερώτημα τίθεται πιο απλά, εν τούτοις ∙ της εξόντωσης ή κούρασης συμπεριλαμβανομένου: Μπορεί η άρνηση της συζύγου να μοιραστεί την συζυγική κλίνη, να δικαιολογήσει, τις παρασπονδίες και τον όντως παρακμιακό, και στα όρια του ηθικού, βίο του υπόπτου; Αυστηρά, ηθικώς μιλώντας, ασφαλώς όχι. Μπορεί όμως να τις βγάλει από την λήθη (α-λήθεια-λήθη), ήτοι μπορεί να τις επαναεπινοήσει και να τις αναδημιουργήσει υπό όρους που δεν διακρίνονται ευκρινώς εξ αρχής.  

Στην εξίσου υποτιμημένη κινηματογραφική εκδοχή του ομώνυμου βιβλίου του Alexander Dumas The Count of Monte Christo (2002), του Kevin Reynolds, όταν ο ομώνυμος ήρωας εισέρχεται στη φυλακή όπου και είθισται να υπόκειται στη τελετουργία που εγκαινιάζει και συμβολίζει την έναρξη της εγκάθειρξης δια του εξοντωτικού μαστιγώματος από τον επικεφαλή της φυλακής, ψελλίζει επαναλαμβάνοντας ένα ρητό που υπάρχει χαραγμένο ήδη στο τοίχο του κελιού: ‘God will give me justice’. Λαμβάνει εν τούτοις, τη σκωπτική, απογοητευτική, αλλά ξεκάθαρη απάντηση του επικεφαλή της φυλακής: ‘God has nothing to do with this’.  

 Συνειρμικά, εκ των άνωθι, και για να θυμηθούμε μια λογοτεχνική παράθεση, αν για τον Dostoyevsky –ιδιαίτερα, όταν λέει ότι ‘Όταν δεν υπάρχει Θεός τότε όλα επιτρέπονται’ –το σημείο ‘\Θεός/’ υπόκειται και στέκεται ή αναπαριστά, γενικά μιλώντας την ηθική, και μετά την προτροπή και διευκρίνιση ‘God has nothing to do with this’, τότε αυτό που απομένει είναι να αναγνωρίσουμε την ανάγκη για μια φιλοσοφία χωρίς ηθική, ήτοι μια αληθινή φιλοσοφία που θα ρίξει φως τόσο σε αυτό που δεν βλέπει αρχικά ο θεατής στο Under Suspicion (την τραγική εκδίωξη του Hackman από τη συζυγική κλίνη και τις ανήθικες επιλογές του) όσο και στο ανεπιτήδευτο, άγνωστο, άλογο αλλά εν τούτοις βιωμένο πραγματικό βασανιστήριο του Κόμητα στη φυλακή –παρόλο που ‘God has nothing to do with this’.

Ζητούμενο, το οποίο προφανώς ενισχύεται, αν δεν δικαιώνεται απόλυτα, και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις (στις δύο ταινίες), από την εξέλιξη τους. Για να περιορίσουμε μια μακρύτερη ιστορία, αρκεί να πούμε ότι ο λόγος περί ηθικής και η εδραίωση της σε θεμέλια, εν πάση περιπτώσει, που αναγκαστικά δεν είναι κραταιά και κανονιστικά σε επίπεδο νόμων, ρυθμίσεων ή μεγάλων αφηγήσεων, τίθεται πιο επιτακτικά από ποτέ.  

Ως απάντηση στην τραυματική, ευτυχώς ή δυστυχώς, απώλεια ενός κώδικα Ηθικής προσφέρουμε, παρόλα αυτά τις παρακάτω σελίδες, στις οποίες τη θέση της Ηθικής, έρχεται να λάβει η αλήθεια μιας τραγωδίας που παλεύει με τη δυνατότητα ‘να είναι κανείς ηθικός’ και το ερώτημα που ενορχηστρώνει μια τέτοια τραγωδία, πάντα αδύνατο και αδιανόητο να απαντηθεί μια για πάντα: ‘Υπήρξα αρκετά ηθικός;’

Αυτό δεν κάνει τη φιλοσοφία ανήθικη, με τη φιλοσοφική έννοια του όρου, τουλάχιστον, ούτε την ηθική αδύνατη. Οίκοθεν, χρησιμοποιώντας ένα αδόκιμο νεολογισμό, η φιλοσοφία εν τούτοις, μπορεί να την α-ληθέψει επί τω βελτίω. Παρακάτω επιχειρούμε με ανάλογο τρόπο, της αλήθεψης, δηλαδή, ή επαλήθευσης, να δούμε τις σχέσεις μεταξύ φιλμογραφίας του χώρου, γεωγραφίας του σινεμά, και της τριλογίας, δομή, τελολογία και συμβάν ως υποκατάστατα μια ανήθικης ηθικής, μιας ηθικής χωρίς νόμους, θεμέλια και κανονισμούς, αλλά εν τούτοις, αληθινής, ευαίσθητης  και εύληπτης σε εμπειρικούς, πραγματιστικούς όρους επαλήθευσης.

Η γεωγραφία συμβάλλει σε αυτήν την διαδικασία διεκπεραίωσης μιας αλήθειας, όχι ως δικαιολόγηση, ούτε ως αιτιολογημένη εδραίωση μιας καταρρέουσας ηθικής, αλλά περισσότερο αναδεικνύοντας, μια θεολογική σχέση αγάπης, που επιβιώνει τόσο των διαφορετικών γλωσσών και σωμάτων όσο και τελικά των διαφορετικών κόσμων. Πιο κρίσιμα, αν φαίνεται ότι στις κάτωθι τεχνολογήσεις εξοβελίζουμε την ηθική, τούτο είναι κυρίως γιατί μας φαίνεται ότι στις μέρες μας, η ηθική είναι εξαρτημένη από συμφέροντα, υποχρεώσεις, περιορισμούς και ανελευθερίες. Αν αυτή δεν είναι η περίπτωση, ρισκάρουμε απλά την έκδοση ενός ακόμη ανήθικου συγγράμματος.