Το Δαφνί [Δημήτρης Γρ. Καμπούρογλου, σε απόδοση στα νέα ελληνικά] - ΙΔ’ Γιατί ονομάστηκε Δαφνί.

ΙΔ’ Γιατί ονομάστηκε Δαφνί.

Οι επιπόλαιοι το όνομα του Δαφνιού το παράγουν από τις δάφνες, οι οποίες δήθεν φύονταν εκεί σε αφθονία. Και για να υποστηριχτεί η γνώμη τους, μπερδεύουν τις δάφνες με τις πικροδάφνες της ελληνικής ρεματαριάς και με τις ροδοδάφνες (δηλαδή τις διπλές πικροδάφνες) της πόλης.

Αλλά είναι φανερό, ότι ούτε πικροδάφνες εξαιρετικά πολλές μπορούσαν να βρίσκονται στο ξερότατο Δαφνί ούτε δάφνες (δηλαδή βάγιες) περισσότερες της μιας ή δύο, όπως συνήθως παρατηρείται στα μοναστήρια.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Για να χρησιμοποιηθούν τα ανθισμένα κλωνάρια τους στη γιορτή των Βαΐων ή για την αποτρεπτική των δαιμόνων ιδιότητα της δάφνης; Αυτό είναι άλλο ζήτημα.

Οι επιπόλαιοι αυτοί κύριοι τόλμησαν να ονομάσουν το Δαφνί και Μονή τού Δαφνώνα.

Ζητώντας συγγνώμη από «τη ρόδινη αρμονία της δάφνης» κάποιου φίλου μου, που έγραψε για το Δαφνί, προχωράμε.

Άλλοι πάλι άκριτα θεώρησαν ως φραγκική την προέλευση του ονόματος συνδέοντας το με τους Dauphins της Γαλλίας και με την Abbay de Delfine του μεσαίωνα, η οποία πάλι γράφεται ποικιλότροπα: Dalfinet, Dalphinete, Dalphino, Delphino κ.λπ. Αλλά κάποιο επίσημο κείμενο, το όποιο ένας ιστοριοδίφης το ανάγνωσε Delfine, ένας άλλος το ανάγνωσε Dafnae.

Παρ’ όλα αυτά σε επιγραφικό χάραγμα του έτους 1400, η Μονή ονομάζεται  Dalphini.

Αλλά κανείς σήμερα δεν πιστεύει, ότι από αυτά τα φραγκικά ονόματα του 13ου αιώνα κ. ε. προήλθε το όνομα της Μονής του Δαφνιού, καθόσον είναι βέβαιο, ότι το ελληνικό Δαφνί παρερμήνευσαν οι Φράγκοι, καθώς και όλα τα ονόματα του τόπου μας. Το όνομα του Δαφνιού εξάλλου είναι ήδη γνωστό από τον 10ο αιώνα, αν όχι και από προηγουμένους ακόμα, γιατί προτού την ίδρυση του Ναού, στον αιώνα αυτό υπήρχε, όπως είπαμε και προγενέστερος, αναγόμενος στον 7ο ίσως αιώνα, δεν έχουμε μάλιστα το δικαίωμα ν’ αρνηθούμε το όνομα αυτό και για την παλιότερη αυτή πρώτη Μονή, όπως το βρίσκουμε επίσημα στην από τον 10ο αιώνα ανακαίνισή της, γνωρίζουμε μάλιστα βάσιμα και καλόγερο του Δαφνιού, που μετέβηκε στον Όσιο Μελέτιο και έκλεψε πράγματα του Οσίου και συγχωρέθηκε, στα χρόνια του Αλέξιου Κομνηνού.

Οι περισσότεροι όμως πηγαίνουν πιο ψηλά και ανάγουν την αρχή του ονόματος του Δαφνιού στο Ιερό του Απόλλωνα, του οποίον θεού σχετικό φυτό ήταν, όπως είναι γνωστό, η δάφνη.

Αλλά τότε γιατί να μην ονομαστεί η εκκλησία Προφήτης Ηλίας και γιατί να δεχθούμε ότι ο Δαφναίος ή ο Δαφνηφόρος Απόλλωνας ονομάτισε και τη Μονή και να μη δεχθούμε και το πλησιέστερο προς την φραγκική παρανόηση Δελφίνιος;

Λέγεται ότι ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ’ το 1208 εννοούσε το Δαφνί όταν έγραφε περί της Μονής της Παναγίας των Βλαχερνών στην Αθήνα, χωρίς να υπάρχει καμιά περί αυτού βεβαιότητα.

Επίσης λέγεται ότι το γνωστό μολυβδόβουλο του 11ου, όπως δέχονται, αιώνα, το όποιο στη μια του όψη έχει την επιγραφή «η Θεοτόκος το Δαφνίν», στην άλλη φέρει την Παναγία των Βλαχερνών.

Τη «Θεοτόκο το Δαφνίν» την εξελληνίζουν σε Θεοτόκο στη Δάφνη πλησιάζοντας έτσι αυτήν προς τον Απόλλωνα πάλι.

Αλλά άραγε από την Αθηναϊκή Μονή προέρχεται το μολυβδόβουλο τούτο;

Μήπως δεν έχουμε Παναγίες με το προσδιοριστικό της Δάφνης και στην Κωνσταντινούπολη και αλλού;

Το Αθηναϊκό Βυζαντινό καύχημα πάντοτε ως Χρυσοδαφνιώτισσα και ουδέποτε ως Βλαχερνιώτισσα τιμήθηκε.

Αυτό αποδεικνύεται και από μολυβδόβουλο του 9ου ή 10ου,  όπως δέχονται, αιώνα του Μουσείου μας, που φέρει την επιγραφή «σφραγίς προέδρου Παύλου ποίμνης Δαφνίου» όχι μάλιστα της Δάφνης ούτε στη Δάφνη ούτε στο Δαφνίν. Η σφραγίδα αυτή, ότι είναι της Μονής της Αθήνας πρέπει ως εκ τούτου να θεωρηθεί βέβαιο.

Για μας το όνομα του Δαφνιού ήρθε με πολλά άλλα από το Βυζάντιο και δόθηκε στην Αθηναϊκή Μονή προς τιμή τής στη Δάφνη του Βυζαντίου Παναγία.

Για το λόγο που προτιμήθηκε όμως το όνομα αυτό για την στην Ιερά Οδό Μονή σίγουρα λήφθηκε υπόψη, από τους επιτήδεια συνδυάζοντας τα πράγματα, ότι στη θέση αυτή λατρευόταν ο Απόλλωνας όταν ιδρύθηκε ο πρώτος, δίπλα στη Ρωμαϊκή στοά του Δαφνιού, δρομικός χριστιανικός ναός, του οποίου τα ερείπια βρήκαμε.

Δεν πρέπει δε να παραλείψουμε ότι και η στη Δάφνη Παναγία της Κωνσταντινούπολης και τα λοιπά εκεί καθιδρύματα (παλάτι της Δάφνης κλπ.}, όπως και η θέση Δάφνη ονομάστηκαν έτσι μιας και στεκόταν στον τόπο εκείνο στήλη, η οποία θεωρούνταν ως η πιο αξιόπιστη ποτέ, για τις μαντείες, Δάφνη του Απόλλωνα.

Με βάση λοιπόν αυτά δεν ονομάστηκε η Αθηναϊκή Μονή «δια τον εκεί ναόν του Δαφναίου Απόλλωνος», αλλά για την Παναγία της Δάφνης, που ονομάστηκε έτσι στα χρόνια του Βυζαντίου λόγω της εκεί στήλης του Απόλλωνα.

Έμμεση δηλαδή η πορεία και άφιξη του ονόματος στην πρέπουσα θέση του.

Αλλά εγώ είμαι διατεθειμένος να σας παρακαλέσω να μην πιστέψετε τίποτε από αυτά και να δεχθείτε ότι εδώ κυριάρχησε η βασίλισσα Δάφνη της παράδοσης, η οποία όταν ναυάγησε στη θάλασσα του Σκαραμαγκά διασώθηκε στην παραλία μαζί με δώδεκα βαρέλια φλουριά — το διηγούταν μέχρι τα τελευταία χρόνια και η υπέργηρη καλόγρια Μάρθα — και ότι μάλιστα στο Δαφνί μας έχει κρυμμένους και τους θησαυρούς της — επτά πιθάρια γεμάτα βενετικά φλουριά — ευχόμενος στους μεταγενεστέρους παλαιοδίφες να είναι ευτυχέστεροι εμένα κατά τη διάρκεια των ανασκαφών τους.

Σημειώστε δε ότι αυτοί οι θησαυροί της Δάφνης είναι άλλοι από τους αποδιδόμενους στο επιφανές ερωτικό ζευγάρι, που κατόπιν καλογέρεψε στο Δαφνί, τον Ιμπέριο δηλαδή και τη Μαργαρώνα

οπ’ έλαμπε σ’ ευγενικές ωσάν χρυσή κορόνα,

όπως και ο Ιμπέριος, ο όποιος είχε, κατά την αυτήν φραγκομίμητη ριμάδα, την παραλλαγή της αθηναϊκής λαογραφίας,

το πρόσωπόν του έκλαμπρον, τα φρύδια πλουμισμένα 

τα χείλη του ολοκόκκινα σαν με βερτζίν βαμμένα.

Και ότι έχει δίκιο τέλος ο των Νοητών Ανθέων παλιός συγγραφέας Δαπόντες να λέγει, ότι από τα τρία Μοναστήρια της Αθήνας — αυτά γνώριζε — 

το τρίτο λέγεται Δαφνί, τις οίδε την αιτίαν.