«Δεκαεπτά συλλαβές» και «αναφορά στις εποχές» είναι τα δύο βασικά στοιχεία στο χαϊκού. Όσον αφορά το γιατί οι εποχές είναι ένας τόσο σημαντικός παράγοντας στο χαϊκού, μπορούνε να δοθούνε δύο ή τρεις λόγοι. Ο πρώτος λόγος είναι παραδοσιακός, καθώς το πρώτο ημιστίχιο των συνδεδεμένων ή αλληλένδετων ποιημάτων (σ.σ. εννοεί τα ποιήματα renga) είναι που αργότερα εξελίχθηκε στο haz-ku, όπως θα δούμε στο επόμενο κεφάλαιο, και περιείχε πάντα μια λέξη εποχής ως το βασικό στοιχείο. Ο δεύτερος έχει να κάνει με το ό,τι η εισαγωγή μιας λέξης για την εποχή καθιστά τον μικροσκοπικό στίχο ιδιαίτερα υποδηλωτικό. Μια ζωντανή ιδέα τής εποχής στο χαϊκού δίνει στον αναγνώστη μια πιο καθαρή εντύπωση για το θέμα που πραγματεύεται από ό,τι διαφορετικά. Ο τρίτος λόγος είναι ο εξής: Οι Ιάπωνες είναι παθιασμένοι λάτρεις της Φύσης. Κάθε χαρακτηριστικό, κάθε φάση, κάθε αλλαγή τής Φύσης, στις τέσσερις εποχές, διεγείρει έντονα την λεπτεπίλεπτη αίσθηση τής αισθητική τους. Για να μην μιλήσουμε για τα πικνίκ με θέα τις κερασιές, τα οποία είναι συνήθεια όλων των ανθρώπων, ανεξάρτητα τάξης και ηλικίας. Οι Ιάπωνες συχνά κωπηλατούνε με σκάφη αναψυχής στη θάλασσα ή σε μια λίμνη για να απολαύσουνε την Αυγουστιάτικη Πανσέληνο. Συχνά σκαρφαλώνουνε σε λόφους για να δούνε τον «ασημένιο κόσμο» του χιονιού. Συχνά επισκέπτονται ποτάμια στο σκοτάδι για να περιεργαστούνε τις πυγολαμπίδες. Συχνά σκαρφαλώνουνε σε δασώδη βουνά για να απολαύσουνε το πλούσιο μπροκάρ από τα παγωμένα φύλλα σφενδάμου. Συχνά ακούνε με έκσταση τα τραγούδια των βατράχων, για τα οποία ο αρχαίος ποιητής Ki no Tsurayuki, λέει: «ο βάτραχος που κατοικεί στο νερό – όλα τα ζωντανά όντα τραγουδούνε τραγούδια». Τα φθινοπωρινά βράδια, έντομα που τραγουδούν, κρατούνται σε κλουβιά και πωλούνται σε πάγκους τού δρόμου και οι κάτοικοι τής πόλης τα ακούνε για να ακούσουνε «τις φωνές τού φθινοπώρου». Και φυσικά, οι άνθρωποι με γούστο, ιδιαίτερα οι ποιητές, ενώ απολαμβάνουν αυτές τις σκηνές, συνθέτουνε στίχους αυθόρμητα. Οι ποιητές χαϊκού, συχνά κάνουνε μια βόλτα στην εξοχή αναζητώντας ποιητική έμπνευση από τα μεταβαλλόμενα χαρακτηριστικά της Φύσης. Παίρνουνε μαζί τους στυλό και χαρτί και όταν περνούν από το μυαλό τους χαρούμενες ιδέες για στιχουργία, τις σημειώνουνε και στη συνέχεια τις ολοκληρώνουνε σε στίχους. Τέτοιοι περίπατοι ονομάζονται «ποιητικές εκδρομές». Οι ακόλουθες είναι μερικές από τις πιο σημαντικές λέξεις που δηλώνουν την εποχή και τα πιο συνηθισμένα θέματα για τους ποιητές χαϊκού:
ΑΝΟΙΞΗ (Φλεβάρης, Μάρτης και Απρίλης): Άνοιξη, Ομίχλη, Χιόνι που δεν έχει λιώσει, Ανοιξιάτικη βροχή, το ανοιξιάτικο φεγγάρι, το Ιαπωνικό αηδόνι, που είναι το πιο γλυκό αποδημητικό πουλί, Κορυδαλλοί, Χελιδόνια, Πεταλούδες, Βάτραχοι των οποίων τα τραγούδια (όχι τα κρωξίματα) εκτιμώνται από τους Ιάπωνες ποιητές, Άνθη κερασιάς που είναι τα πιο όμορφα ιαπωνικά Λουλούδια και εκτιμώνται τόσο πολύ που όταν ο ποιητής χαϊκού αναφέρει απλώς «το λουλούδι», εννοεί το Λουλούδι της Κερασιάς, Άνθη Δαμασκηνιάς που θεωρούνται τα επόμενα καλύτερα Λουλούδια, Βιολέτες, Ιτιές, Καμέλιες, Άνθη Ροδακινιάς, Βιστέριες, Παιώνιες, Αζαλέες.
ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ (Μάης, Ιούνης και Ιούλης):Καλοκαίρι, Koromogae [ή «Αλλαγή ρούχων» - Στην παλιά Ιαπωνία την 1η Απριλίου τού σεληνιακού ημερολογίου, δηλαδή περίπου τον Μάιο τού ηλιακού ημερολογίου, αλλάζανε τα ανοιξιάτικα ρούχα με καλοκαιρινά), οι βροχές τού Μαΐου (Τον Μάιο τού σεληνιακού ημερολογίου, δηλαδή τον Ιούνιο τού ηλιακού ημερολογίου, βρέχει για περίπου τρεις εβδομάδες συνεχόμενα), Yusuzumi [ή «Απολαμβάνοντας το δροσερό βραδινό αεράκι»], Κούκοι, Πυγολαμπίδες, Τζιτζίκια, Χρυσόψαρα, Λιβελούλες, Ιπομέες, Λουλούδια Λωτού, Λουλούδια Παπαρούνας, Καλοκαιρινά Χρυσάνθεμα, Κρίνοι.
ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ (Αύγουστος, Σεπτέμβρης και Οκτώβρης): Φθινοπωρινά βράδια, ο Γαλαξίας, η Πανσέληνος τού Αυγούστου (η καλύτερη Πανσέληνος τής 15ης Αυγούστου τού σεληνιακού ημερολογίου ή της 22ας ή 23ης Σεπτέμβρη τού ηλιακού ημερολογίου• η Πανσέληνος εκτιμάται τόσο πολύ που όταν ο ποιητής χαϊκού λέει απλώς «η σελήνη», «η σελήνη τής νύχτας», «το φωτεινό φεγγάρι», εννοεί την Πανσέληνο), αγριόχηνες, κοράκια, δρυοκολάπτες, ορτύκια, έντομα (αρκετά έντομα των οποίων οι γλυκές νότες εκτιμώνται ιδιαίτερα), Χρυσάνθεμα, φύλλα Σφενδάμου και όλα τα άλλα δέντρα των οποίων τα φύλλα γίνονται κατακόκκινα: Παυλόνιες, Κισσοί, κ.α.
ΧΕΙΜΩΝΑΣ (Νοέμβρης, Δεκέμβρης και Γενάρης): Χειμώνας, φύλλα που πέφτουν, παγετός, πάγος, χαλάζι, χιόνι, το χειμερινό φεγγάρι, μαραμένα χωράφια, το τέλος τού έτους, παραμονή Πρωτοχρονιάς, μουσικές εκδηλώσεις για την Πρωτοχρονιά, Πάπιες Μανδαρίνοι.
Μερικοί Βρετανοί και Αμερικανοί συγγραφείς αποκαλούνε το χαϊκού «ιαπωνικό επίγραμμα», με το σκεπτικό ότι σε μήκος μοιάζει με τα συντομότερα ευρωπαϊκά ποιήματα – τα ελληνικά, τα ρωμαϊκά και τα σύγχρονα επιγράμματα. Αλλά αυτό το επίθετο είναι εντελώς ακατάλληλο, στο βαθμό που, κατά μέσο όρο, το χαϊκού είναι πολύ μικρότερο από το επίγραμμα, το οποίο μερικές φορές έχει είκοσι ή τριάντα γραμμές και διαφέρει αρκετά σε περιεχόμενο, σε θέμα, από τα άλλα. Το επίγραμμα, ως επί το πλείστον, πραγματεύεται ανθρώπινα ζητήματα και στοχεύει κυρίως στο χιούμορ, τον κυνισμό και τη σάτιρα. Από την άλλη πλευρά, το χαϊκού πραγματεύεται κυρίως τη Φύση – τις φυσικές ομορφιές και τα φυσικά φαινόμενα και κάνει πάντα κάποια αναφορά στις εποχές. Το χιούμορ θεωρείται κακόγουστο στο χαϊκού.
“Seventeen syllables” and “reference to the seasons” are the two essential elements in haiku. As to why the seasons are such an important factor in haiku, two or three reasons may be given. The first reason is traditional, in that the first hemistich of linked poems which later developed into the haz-ku, as will be seen in the next chapter, always contained a season-word as the essential element. Next, the insertion of a season-word makes the tiny verse highly suggestive. A vivid idea of the season of the particular case gives the reader a clearer impression of the theme treated of than otherwise. The third reason is this. The Japanese are passionate lovers of Nature. Every feature, every phase, every change of Nature in the four seasons powerfully excites their delicate zesthetic sense. Not to speak of cherry-blossom viewing picnics which are the custom among all people, high and low, young and old, the Japanese often row out in pleasure-boats on the sea or on a lake to enjoy the harvest moon; they often climb hills for views of the “silver world” of snow; they often visit rivers in darkness to contemplate fireflies; they often climb wooded mountains to delight in the rich brocade of frost-bitten maple leaves; they often listen with ecstasy to the songs of frogs, of which Ki no Tsurayuki, an ancient poet, says: “the frog dwelling in the water—all living things sing songs.’ On autumn evenings singing-insects kept in cages are sold at street-Stalls; and townsfolk listen to them in order to hear “the voices of autumn.” And naturally enough, men of taste, particularly poets, while enjoying these scenes, compose verses on the spur of the moment. Haijin often take a stroll into the country in search of poetic inspiration from the changing features of Nature. They take pen and paper’ with them and when happy ideas for versification cross their minds, they jot them down and afterwards finish them up into verses. Such strolls are called ginkd or ‘‘poetic outings.”
The following are some of the most important season-words and the commonest themes for haijin:
SPRING (February, March and April) :—Springtime, Haze, Snow left unmelted, Spring rain, the Spring moon, the Uguisu or Japanese nightingale, which is the sweetest bird of passage, Larks, Swallows, Butterflies, Frogs whose songs (not croaking) are appreciated by Japanese poets, Cherry-blossoms which are the most beautiful of Japanese flowers and so highly appreciated that when the haijin mentions “the flower,” simply, he means the cherry-flower, Plum-blossoms which are considered the next best flowers, Violets, Willows, Camellias, Peachblossoms, Wistarias, Peonies, Azaleas.
SUMMER (May, June, and July) :—Summertime, Koromogae or “Changing clothes” (In Old Japan on the first of April of the lunar calendar, i.e. about May of the solar calendar, spring suits were changed for summer ones), the May rains (In May of the lunar calendar, i.e. June of the solar calendar, it rains for some three weeks in succession), Yusuzumi, or “Enjoying the cool evening breeze,’ Cuckoos, Fireflies, Cicadas, Goldfish, Dragonflies, Morningglories, Lotus-flowers, Poppy flowers, Summer chrysanthemums, Lilies.
AUTUMN (August, September and October) :—Autumn evenings, the Milky Way, the Harvest moon (the best full moon of August 15th of the lunar calendar or of September 22 or 23 of the solar calendar; the harvest moon is so highly appreciated that when the haijin says simply “the moon,” “to-night’s moon,” or “meigetsu,” or “the bright moon,’ he means the harvest moon), Wild geese, Crows, Woodpeckers, Quails, Insects (several insects whose sweet notes are highly esteemed), Chrysanthemums, Maple leaves and all other trees whose leaves turn scarlet, Scarecrows, Paulownias, Ivy.
WINTER (November, December and January):—Winter, Falling leaves, Frost, Ice, Hail, Snow, the Winter moon, Withered fields, the Close of the year, New Year’s Eve, Cameos New Year’s Day, Mandarin ducks.
Some British and American writers call the haiku “the Japanese epigram,” on the ground that in length it resembles the shortest European poems—the Greek, the Roman and modern epigrams. But this epithet is quite inappropriate, inasmuch as, on the average, the haiku is much shorter than the epigrams, which sometimes run to twenty or thirty lines, and are quite different in content, in subject matter, from the other. The epigrams, for the most part, treat of human affairs and aim chiefly at humour, cynicism and satire. On the other hand, the haiku treat principally of Nature—natural beauties and natural phenomena and always make some referrence to the seasons; and humour is considered bad taste in haiku.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου