Προς Δυστοπία;

Τον τελευταίο καιρό κυκλοφορούνε διάφορα άρθρα, ειδικών με εισαγωγικά ή όχι, αναφορικά με την Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence ή ως αρκτικόλεξο: AI) για τον κίνδυνο η ανθρωπότητα να οδηγηθεί σε μια κοινωνία η οποία θα καταδυναστεύεται από μηχανές, οι οποίες, θα έχουν εξελιχθεί, μέσω τής AI. Το μελλοντικό σενάριο προβλέπει πως κάποια στιγμή η AI θα αυτονομηθεί από τον ανθρώπινο έλεγχο και θα πετύχει να κυριαρχήσει στις ανθρώπινες κοινωνίες και τον πλανήτη.

Δεν ξέρω πόσο σοβαρά πρέπει να τον λάβουμε υπόψη μας αυτό το φόβο· προσωπικά καθόλου διότι τελικά πάντα πίσω από ένα τεχνολογικό έργο βρίσκεται αυτός που το ελέγχει είτε είναι ξεκάθαρο ποιος είναι είτε όχι.

Σίγουρα πάντως πρέπει να πάρουμε σοβαρά τις κοινωνικές συνέπειες, που είναι ήδη εδώ και εξελίσσονται, από την αντικατάσταση ανθρώπων από την άλογη επέκταση τής τεχνολογίας και της AI ειδικότερα.

Και η πιο σημαντική είναι ότι μεγάλο μέρος των ανθρώπων δεν θα έχει εργασία γιατί δεν θα υπάρχει για αυτόν εργασία. Οι άνθρωποι ήρθανε στις πόλεις, αφήνοντας πίσω τα χωριά και τις αγροτικές εργασίες (σ.σ. οι οποίες διεκπεραιώνονται πλέον με τη βοήθεια μηχανημάτων, τα οποία αντικαταστήσανε το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπινων χεριών), οι οποίες γιγαντώθηκαν, για αν εργαστούνε σε εταιρίες ή οργανισμούς παροχής υπηρεσιών και εργοστάσια. Τώρα όμως απειλούνται από την AI και με την εκτός λογικής επέκτασή της δεν θα έχουνε πού να πάνε. Ακούγονται λύσεις τού τύπου: να δίνεται εφόρου ζωής σε όλους ένα επίδομα να μπορούνε να επιβιώνουνε και όποιος βρίσκει δουλειά να αμείβεται για αυτήν, πέρα από το προηγούμενο επίδομα, αλλά θεωρώ αυτονόητο ότι αυτό θα οδηγήσει σε αποχαυνωμένα, ψυχικά ευάλωτα άτομα, ανασφαλή, χωρίς προσωπικότητα, όπου ο μόνος ζωτικός χώρος για αυτά θα είναι ένα μικρό διαμέρισμα ή δωμάτιο και λίγα χρήματα να τρώνε και να καλύπτουνε τις όποιες ελάχιστες υπόλοιπες ανάγκες τους.

Δεν πρόκειται, εκτιμώ, να οδηγηθούμε σε μια ολιστική κυριαρχία των μηχανών [όπως π.χ. είδαμε στις ταινίες: «Matrix» των Lana και Lilly Wachowski ή «Terminator – Dark Fate» τού James Cameron ή «Oblivion» τού Joseph Kosinski με τον Tom Cruise (αν και σε αυτήν οι μηχανές ήταν εξωγήινης προέλευσης) κλπ.] αλλά σε μια Δυστοπία* όπου στις κοινωνίες έχει επιβληθεί ένα ακραίο ολοκληρωτικό καθεστώς, το οποίο ελέγχει τα πάντα με τη βοήθεια μηχανών.

Η παγκόσμια λογοτεχνία μάς έχει προσφέρει υπέροχα δυστοπικά έργα, όπως:

«Εμείς» τού Yevgeny Ivanovich Zamyatin (1927),

«Ο Θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος» τού Aldous Leonard Huxley (1932),

«Δεν γίνονται αυτά εδώ» του Sinclair Lewis (1935),

«1984», τού George Orwell (1948) και

«Farenheit 451» του Ray Douglas Bradbury (1953).

Επίσης και η 7η τέχνη έχει προσφέρει υπέροχα έργα. Πέρα από τα προηγούμενα, λογοτεχνικά έργα, τα περισσότερα των οποίων έχουνε μεταφερθεί και στη μεγάλη οθόνη, ξεχωρίζουνε τα «Metropolis» τού Fritz Lang (1927), «Blade Runner» τού Sir Ridley Scott (1982), «Brazil» τού Terry Gilliam (1985) κλπ.

Όλα αυτά βέβαια είναι έργα επιστημονικής φαντασίας. Στην πράξη, αν οδηγηθούμε σε μια «Δυστοπία», υποθέτοντας ότι τώρα δεν ζούμε τα πρώτα της στάδια, οι άνθρωποι, σταδιακά, θα έχουνε σε τέτοιο βαθμό εξαθλιωθεί πνευματικά και έχοντας χάσει κάθε κοινωνική συνείδηση, δεν θα αντιδρούνε γιατί σε «αυτό» που θα ζούνε θα βλέπουνε την κανονικότητα – σε συνδυασμό μάλιστα με την κλιματική αλλαγή και την ερημοποίηση τεράστιων περιοχών τής γης, για όσους και όπου θα επιζούνε, δεν θα υπάρχει «κάτι άλλο» να τους βοηθήσει να σκεφτούνε και αναζητήσουν / διεκδικήσουν αυτό το «κάτι άλλο».

* Ένα έργο, λογοτεχνικό ή κινηματογραφικό, χαρακτηρίζεται ως Δυστοπία όταν

– αναφέρεται σε ένα μελλοντικό, ολοκληρωτικά δομημένο κόσμο (έμμεσα ή όχι, το έργο διεκδικεί ρόλο προφητείας),

– ο κόσμος αυτός έχει προκύψει μετά από έναν καταστροφικό παγκόσμιο πόλεμο, που παρ’ ολίγο να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε αφανισμό,

– στον κόσμο αυτό υπάρχουν ελάχιστα κράτη, στα οποία επιβληθήκανε και εξουσιάζουν ακραία ολοκληρωτικά καθεστώτα, τα οποία βρήκανε, επιβάλανε και συντηρούνε διαδικασίες πλήρους ελέγχου συμπεριφορών και τρόπων σκέψης στους υπηκόους τους,

– κάθε αντίδραση, σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο καταστέλλεται βίαια και οι αντάρτες θανατώνονται ενίοτε με φρικτούς τρόπους και

– στο τέλος το σύστημα, μετά από μια αντίδραση – εξέγερση, η οποία καταστέλλεται όσο πιο βίαια γίνεται αναδεικνύεται ο νικητής (με μόνη εξαίρεση το «Farenheit 451»).