[στο Ύπατον όρος (Σαγματάς), 09.02.2025]

Το όρος Σαγματάς [από το παλαιότερο (ελληνιστικών χρόνων) σάγμα που σήμαινε πανωφόρι αλλά και σαμάρι] – στα αρχαία Ύπατον όρος – βρίσκεται βορειανατολικά τού Θηβαϊκού κάμπου, ανατολικά τής λίμνης Υλίκη, νοτιοανατολικά τής Παραλίμνης, νοτιοδυτικά τού Μεσσάπιου όρους (όρος Χτυπάς) και δυτικά τής Ριτσώνας. Στις νοτιοδυτικές παρυφές του βρίσκεται το χωριό Ύπατο από το οποίο ανεβαίνει χωματόδρομος (πολύ βατός και για συμβατικά ΙΧ) περί τα 5,5 χλμ. μήκους από το γήπεδο που βρίσκεται στην έξοδο τού χωριού Ύπατο, στα 254 μ. υψ., μέχρι τη μονή Μεταμόρφωσης Σωτήρα Σαγματά (εφεξής «μονή»), η οποία βρίσκεται στα 740 περίπου μ. υψ., δίπλα στην νοτιοδυτικότερη κορυφή τού Σαγματά (746 μ.). Στο χώρο τής μονής, στα αρχαία χρόνια, βρισκότανε ναός προς τιμήν τού Ύπατου Δία. Ο ναός δυστυχώς καταστράφηκε ολοσχερώς στα χρόνια τής εκχριστιανισμένης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και μέλη του (όπως θα φανεί στις φωτογραφίες που ακολουθούν, από τη μονή) ενσωματωθήκανε στους τοίχους τής μονής.

Είναι ένα ασβεστολιθικό βουνό, καλυμμένο από πυκνό δάσος κυρίως πουρναριών, πλην των δυτικών πλαγιών που αποτελούνται από ηφαιστειακά πετρώματα, πλούσια σε σίδηρο εξ ου και το έντονο φωτεινό χρώμα σκουριάς τής πλαγιάς. Η ψηλότερη κορυφή του φτάνει στα 838 μ. Ανάμεσα στην περιοχή με την ψηλότερη κορυφή (βορειοανατολικά) και αυτήν δίπλα στη μονή (νοτιοδυτικά) υπάρχει βαθιά ρεματιά με όχι έντονες κλίσεις των πρανών της. Ίσως το όνομα Σαγματάς να οφείλεται στο ότι από κάποια γωνία θα μοιάζει με σαμάρι.             

Από το χωριό ‘Ύπατο προς τη μονή, εκτός τού κύριου χωματόδρομου, ανεβαίνουνε και μονοπάτια και άλλοι κακοτράχαλοι χωματόδρομοι, που ξεκινάνε και καταλήγουνε στον κύριο χωματόδρομο, αλλά το πρωινό τής Κυριακής 9 Φλεβάρη 2025, προτίμησα να ανέβω τον κύριο χωματόδρομο καθώς στις πλαγιές, πάνω από το χωριό Ύπατο, υπάρχουνε στάνες (τις οποίες γενικά αποφεύγω όταν είμαι μόνος ή όχι σε ομάδα αρκετών ατόμων).

Η διαδρομή που ακολούθησα, συνολικά γύρω 14 χλμ., έχει σημειωθεί στο χάρτη από τη wikimapia:

Το όρος Σαγματάς όπως φαίνεται από νότια:

Ακολουθούν εικόνες από τη διαδρομή (πεζή):

-από τη διαδρομή μέχρι το εκκλησάκι «Αγ. Σαράντα»:

Στο βάθος δεξιά η λίμνη Υλίκη, αριστερά η Θήβα.
Πίσω της αριστερά το όρος Κιθαιρώνας
και δεξιά ο Ελικώνας, αμφότερα νεφοσκεπή.

Στο βάθος ο βόρειος Ευβοϊκός κόλπος
και πίσω του το όρος Καντήλι.

-το εκκλησάκι Αγ. Σαράντα:

-το χώρο τής μονής:

Η λίμνη Υλίκη.

-την εκκλησία προς τιμήν τού Οσίου Κλήμη, το μονοπάτι προς τη σκήτη του και το εσωτερικό τής σκήτης:

-στις επόμενες τρεις εικόνες, κατά πάσα πιθανότητα, λιγοστά μέλη τού ναού Ύπατου Δία:

Από εκεί πήγα μέχρι το τέλος ενός χωματόδρομου – σήμερα μονοπατιού, στα 718 περίπου μ., νοτιοανατολικά τής μονής. Επειδή όμως τα μονοπάτια που οδηγούσανε από τη μονή στον υπόψη κατεστραμμένο χωματόδρομο έχουνε κλείσει από τη βλάστηση (εγκαταλειφθήκανε πιθανόν λόγω τοποθέτησης περίφραξης σε μεγάλη έκταση γύρω από τη μονή), γύρισα πίσω μέχρι το πρώτο πέταλο τού χωματόδρομου που συναντά κανείς κατεβαίνοντας, και πήρα από την αρχή του τον κατεστραμμένο χωματόδρομο, στο τέλος τού οποίου η θέα είναι πολύ όμορφη:

Στο βάθος η ψηλότερη κορυφή τού Σαγματά και πίσω της,
διακρίνονται οριακά, τα όρη Μεσσάπιο (Χτυπάς)
και δεξιότερα η Γαλατσιδέζα ή Γαλατσίζα.