An enemy of society [Emma Goldman]

Στο παρόν παρουσιάζεται μια εξαιρετική ανάλυση, από την Emma Goldman, για το έργο τού Henrik Ibsen: «An Enemy of Society» (σ.σ. το περίφημο αυτό θεατρικό έργο έχει κατ’ επανάληψη ανέβει σε θεατρικές παραστάσεις στην Ελλάδα υπό τον τίτλο: «O Εχθρός τού Λαού»), ανάλυση η οποία αναδεικνύει το πραγματικό ιδεολογικό περιεχόμενο τού έργου και τον επαναστατικό ιδεολογικό χαρακτήρα τού κορυφαίου αυτού δραματουργού. Το πρωτότυπο από το βιβλίο «The Social Significance of modern Drama - Emma Goldman» - πηγή:  gutenberg.org. 

O ΕΧΘΡΟΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ

Ο Δρ. Τόμας Στόκμαν καλείται στη θέση τού ιατρικού συμβούλου στη διοίκηση των «Λουτρών», τα οποία αποτελούνε την κύρια πηγή εσόδων τής γενέτειράς του. Πρόκειται για έναν ειλικρινή άνθρωπο με υψηλά ιδανικά, ο οποίος επιστρέφει στη γενέτειρά του μετά από πολυετή απουσία, γεμάτος από το πνεύμα τής επιχειρηματικότητας και της προοδευτικής καινοτομίας. Γιατί, όπως λέει στον αδελφό του Πίτερ, το Δήμαρχο τής πόλης, «Είμαι τόσο χαρούμενος και ικανοποιημένος. Νιώθω τόσο απερίγραπτα ευτυχισμένος μέσα σε όλη αυτή την αναπτυσσόμενη, θάλλουσα ζωή. Άλλωστε, σε τι ένδοξη εποχή ζούμε. Είναι σαν να ξεφυτρώνει γύρω μας ένας νέος κόσμος».

Δήμαρχος: Το πιστεύεις πραγματικά;

Δρ. Στόκμαν: Λοιπόν, φυσικά, δεν μπορείς να το δεις αυτό τόσο καθαρά όσο εγώ. Έχεις περάσει όλη σου τη ζωή σε αυτό το μέρος, και έτσι οι αντιλήψεις σου έχουν αμβλυνθεί. Αλλά εγώ, που έπρεπε, όλα αυτά τα χρόνια, να ζήσω εκεί πάνω, σε κείνη τη μικρή τρύπα στο βορρά, σχεδόν ποτέ δεν έβλεπα μια ψυχή να μου πει μια ενθαρρυντική λέξη – όλα αυτά με επηρεάσανε σα να μεταφέρθηκα στη μέση μιας πολυσύχναστης πόλης – γνωρίζω αρκετά καλά ότι οι συνθήκες ζωής είναι περιορισμένες σε σύγκριση με πολλές άλλες πόλεις, αλλά εδώ είναι η ζωή, η ανάπτυξη και μια άπειρη ποικιλία πραγμάτων για τα οποία πρέπει να εργαστείς και να αγωνιστείς﮲ και αυτό είναι το κύριο σημείο.

Με αυτό το πνεύμα, ο Δρ. Στόκμαν ξεκινάει το έργο του. Μετά από δύο χρόνια προσεκτικής έρευνας, διαπιστώνει ότι τα Λουτρά είναι χτισμένα σε βάλτο, γεμάτο δηλητηριώδεις μικροοργανισμούς, και πως οι άνθρωποι που έρχονται εκεί για την υγεία τους κινδυνεύουνε να μολυνθούν από πυρετό.

Ο Τόμας Στόκμαν είναι ένας ευσυνείδητος γιατρός. Αγαπά τη γενέτειρά του πόλη, αλλά αγαπάει περισσότερο τούς συνανθρώπους του. Θεωρεί καθήκον του να γνωστοποιήσει την ανακάλυψή του στην ανώτατη αρχή της πόλης, το Δήμαρχο και αδελφό του Πίτερ Στόκμαν. Ο Δρ. Στόκμαν είναι πράγματι ιδεαλιστής, αλλιώς θα ήξερε ότι ο άνθρωπος συχνά χάνεται στα αξιώματά του. Εκτός αυτού, ο Πίτερ Στόκμαν είναι και πρόεδρος τού διοικητικού συμβουλίου και ένας από τους μεγαλομετόχους των Λουτρών. Λόγοι αρκετοί για να επικρίνει τον απερίσκεπτο γιατρό αδελφό του ως επικίνδυνο άνθρωπο:

Δήμαρχος: Τέλος πάντων, έχεις μια ριζωμένη τάση να ακολουθείς το δικό σου δρόμο. Και αυτό σε μια καλά οργανωμένη κοινότητα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο. Το άτομο πρέπει να υποτάσσεται σε ολόκληρη την κοινότητα ή, για να μιλήσουμε πιο σωστά, να υποκλίνεται στην εξουσία που επιβλέπει την ευημερία όλης τής κοινότητας.

Αλλά ο Γιατρός δεν ανησυχεί: ο Πίτερ είναι αξιωματούχος• δεν ασχολείται με ιδανικά. Υπάρχει όμως ο τύπος, που είναι το μέσο για τον σκοπό του! Το προσωπικό τού Λαϊκού Αγγελιοφόρου – οι Χόβσταντ, Μπίλινγκς και Άσλακσεν – εντυπωσιάζονται βαθιά από την ανακάλυψη τού Γιατρού. Με το ένα μάτι στραμμένο σε μια εύστοχη παρουσίαση τού θέματος και το άλλο στην πολιτική πρόκληση, έθεσαν αμέσως το Λαϊκό Αγγελιοφόρο στη διάθεση του Τόμας Στόκμαν. Ο Χόβσταντ βλέπει μεγάλες δυνατότητες για μια ολοκληρωμένη ριζική μεταρρύθμιση ολόκληρης τής ζωής τής κοινότητας.

Χόβσταντ: Για σένα, ως γιατρό και άνθρωπο τής επιστήμης, αυτή η υπόθεση των εγκαταστάσεων των Λουτρών είναι μια μεμονωμένη υπόθεση. Φαντάζομαι ότι δεν σου έχει περάσει από το μυαλό πόσα άλλα πράγματα συνδέονται με αυτήν... Ο βάλτος στον οποίο στέκεται και σαπίζει ολόκληρη η δημοτική μας ζωή... Νομίζω ότι ένας δημοσιογράφος αναλαμβάνει μια τεράστια ευθύνη όταν παραμελεί μια ευκαιρία να βοηθήσει τις μάζες, τους φτωχούς, τους καταπιεσμένους. Γνωρίζω αρκετά καλά ότι οι ανώτερες τάξεις θα το ονομάσουν αυτό αναστάτωση τού λαού, και ούτω καθεξής, αλλά μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, αρκεί να έχω τη συνείδησή μου ήσυχη.

Ο Άσλακσεν, ο τυπογράφος τού Λαϊκού Αγγελιοφόρου, πρόεδρος τού «Συλλόγου Ιδιοκτητών Ακινήτων» και εκπρόσωπος τής «Οργάνωσης για μια Ισορροπημένη Ζωή», έχει, όπως και ο Χόβσταντ, ένα οξύ μάτι για τις επιχειρήσεις. Διαβεβαιώνει το Δόκτορα για την ολόψυχη συνεργασία του, τονίζοντας ιδιαίτερα ότι «Δεν θα σε βλάψει να έχεις εμάς, τους ανθρώπους τής μεσαίας τάξης, στο πλευρό σου. Τώρα είμαστε σε θέση να σχηματίσουμε μια συμπαγή πλειοψηφία στην πόλη – όταν πραγματικά το αποφασίσουμε. Και είναι πάντα καλό, Δόκτορα, να έχεις την πλειοψηφία με το μέρος σου... Κι έτσι νομίζω ότι δεν θα ήταν κακό να κάνουμε κάποιο είδος διαδήλωσης... Φυσικά με μεγάλη μετριοπάθεια, Δόκτορα. Είμαι πάντα υπέρ τής μετριοπάθειας• γιατί η μετριοπάθεια είναι η πρώτη αρετή ενός πολίτη – τουλάχιστον αυτά είναι τα συναισθήματά μου».

Πραγματικά, ο Δρ. Στόκμαν είναι ιδεαλιστής• αλλιώς δε θα έδειχνε τόση εμπιστοσύνη στο προσωπικό τού Αγγελιοφόρου τού Λαού, το οποίο αγαπά το λαό τόσο πολύ που τον τροφοδοτεί συνέχεια με πομπώδεις φράσεις δημοκρατικών αρχών και ευγενούς λειτουργίας τού Τύπου, ενώ κλέβει τις τσέπες του. Αυτό εκφράζεται με τα ίδια τα λόγια τού Χόβσταντ, όταν η Πέτρα, η κόρη του Δρ. Στόκμαν, επιστρέφει ένα συναισθηματικό μυθιστόρημα, το οποίο έπρεπε να μεταφράσει για τον Αγγελιοφόρο τού Λαού: «Αυτό δεν μπορεί να δημοσιευτεί στον Αγγελιοφόρο», λέει στον Χόβσταντ. «βρίσκεται σε άμεση αντίθεση με τη δικές σου θεωρίες».

Χόβσταντ: Καλά, αλλά για χάρη του σκοπού –

Πέτρα: Δεν με καταλαβαίνεις ακόμα. Η υπόθεση αφορά μια υπερφυσική δύναμη, η οποία φροντίζει τούς λεγόμενους καλούς ανθρώπους εδώ στη γη, στρέφει τα πάντα προς όφελός τους και όλοι οι κακοί άνθρωποι τιμωρούνται.

Χόβσταντ: Ναι, αλλά αυτό είναι πολύ καλό. Είναι ακριβώς αυτό που αρέσει στο κοινό.

Πέτρα: Και θα έδινες στο κοινό να διαβάσει τέτοια πράγματα; Γιατί; Αφού δεν πιστεύεις ούτε λέξη από αυτά. Ξέρεις αρκετά καλά ότι τα πράγματα δεν συμβαίνουν έτσι.

Χόβσταντ: Έχεις δίκιο, αλλά ένας εκδότης δεν μπορεί πάντα να κάνει ό,τι θέλει. Συχνά πρέπει να υποκύπτει στην κοινή γνώμη σε δευτερεύοντα ζητήματα. Άλλωστε, η πολιτική είναι το κύριο πράγμα στη ζωή – τουλάχιστον για μια εφημερίδα﮲ κι αν θέλω ο λαός να με ακολουθήσει στο μονοπάτι τής χειραφέτησης και της προόδου, δεν πρέπει καθοιονδήποτε τρόπο να τον τρομάξω. Αν βρούνε μια τέτοια ηθική ιστορία στις εσωτερικές σελίδες θα είναι πολύ πιο πρόθυμοι να δεχθούν ό,τι είναι τυπωμένο σε αυτήν – αισθάνονται πιο ασφαλείς.

Οι εκδότες τής εφημερίδας, που εργάζεται ο Χόβσταντ, σπάνια τολμάνε να εκφράσουνε τις πραγματικές τους απόψεις. Δεν έχουνε την πολυτέλεια να «τρομάξουνε» τούς αναγνώστες τους. Γενικά υποκύπτουνε στην πιο αδαή και χυδαία κοινή γνώμη﮲ δεν βρίσκονται αντιμέτωποι με τη συνταγμένη εξουσία. Επομένως, ο Αγγελιοφόρος τού Λαού εγκαταλείπει τον «μεγαλύτερο άνθρωπο» στην πόλη όταν οι εκπρόσωποί μαθαίνουνε πως ο Δήμαρχος και οι ισχυροί πολίτες είναι αποφασισμένοι να αποσιωπηθεί η αλήθεια. Ο Δήμαρχος καταγγέλλει κατηγορηματικά την «εξέγερση» τού αδελφού του.

Δήμαρχος: Το κοινό δεν χρειάζεται νέες ιδέες. Το κοινό εξυπηρετείται καλύτερα από τις παλιές, καλές, αναγνωρισμένες ιδέες που έχει ήδη... Ως αρμόδιος αξιωματούχος, σε ενημερώνω πως δεν έχεις δικαίωμα να έχεις (σ.σ. εννοεί να εκφράζεις δημόσια) καμία ατομική σου πεποίθηση.

Δρ. Στόκμαν: Η πηγή είναι δηλητηριασμένη, άνθρωπε! Τρελάθηκες; Ζούμε διακινώντας βρωμιά και σκουπίδια. Ολόκληρη η αναπτυσσόμενη κοινωνική μας ζωή έχει τις ρίζες της σε ένα ψέμα!

Δήμαρχος: Ανούσιες φαντασιώσεις – ή κάτι χειρότερο. Ο άνθρωπος που αφήνει τέτοια προσβλητικά υπονοούμενα κατά του ίδιου του τού τόπου είναι και πρέπει να αντιμετωπίζεται ως εχθρός τού λαού.

Δρ. Στόκμαν: Και πρέπει να υποστώ τέτοια μεταχείριση! Στο ίδιο μου το σπίτι, Κατρίν! Τι γνώμη έχεις γι' αυτά;

Κατρίν (κα Στόκμαν): Πράγματι, είναι ντροπή και προσβολή, αλλά Τόμας – ... τελικά, ο αδελφός σου έχει την εξουσία –

Δρ. Στόκμαν: Ναι, αλλά έχω το δικαίωμα!

Κατρίν: Α, ναι, σωστά, σωστά! Ποιο είναι το καλό τού να έχεις δίκιο όταν δεν έχεις καθόλου δύναμη;

Δρ. Στόκμαν: Τι! Δεν είναι καλό σε μια ελεύθερη κοινωνία να έχεις το δίκιο με το μέρος σου; Είσαι παράλογη, Κατρίν. Και επιπλέον, δεν έχω τον ελεύθερο και ανεξάρτητο τύπο με το μέρος μου; Η συμπαγής πλειοψηφία με στηρίζει; Αυτή είναι αρκετή δύναμη, νομίζω!

Η Κατρίν Στόκμαν είναι σοφότερη από τον άντρα της. Γιατί αυτός ο οποίος δεν έχει καθόλου δύναμη δεν έχει ελπίδα για κανένα του δίκιο. Ο καλός Γιατρός πρέπει να πιει το πικρό ποτήρι μέχρι την τελευταία σταγόνα πριν συνειδητοποιήσει τη σοφία τής γυναίκας του.

Απειλούμενος από τις αρχές και αποδοκιμασμένος από τον Αγγελιοφόρο τού Λαού, ο Δρ. Στόκμαν προσπαθεί να εξασφαλίσει μια αίθουσα για να πραγματοποιήσει μια δημόσια συνάντηση – παρουσίαση. Ως γεννημένος ελεύθερος πολίτης, πιστεύει στο Σύνταγμα και τις εγγυήσεις του. Είναι αποφασισμένος να διατηρήσει το δικαίωμά του στην ελεύθερη έκφραση. Αλλά όπως τόσοι άλλοι, ακόμη και οι πιο προηγμένοι φιλελεύθεροι, που είναι τυφλωμένοι από το φάντασμα των συνταγματικών δικαιωμάτων και της ελευθερίας τού λόγου, ο Δρ. Στόκμαν αναπόφευκτα πρέπει να πληρώσει την τιμωρία τής ευπιστίας του. Βρίσκει κάθε αίθουσα στην πόλη κλειστή για αυτόν. Μόνον ένας μοναχικός πολίτης, ο παλιός του φίλος Χόρστερ, έχει το θάρρος να ανοίξει τις πόρτες του στον διωκόμενο Δόκτορα, αλλά το πλήθος τον ακολουθεί, ουρλιάζοντας, ακόμα και εκεί και τον κατηγορεί ως εχθρό τού λαού. Ο Τόμας Στόκμαν ανακαλύπτει, στη μάχη του με την άγνοια, την ηλιθιότητα και τα κατεστημένα συμφέροντα, πως «οι πιο επικίνδυνος εχθρός τής αλήθειας και της ελευθερίας ανάμεσά μας είναι η συμπαγής πλειοψηφία, η καταραμένη συμπαγής φιλελεύθερη πλειοψηφία». Οι εμπειρίες του τον οδηγούνε στο συμπέρασμα ότι «η πλειοψηφία δεν έχει ποτέ δίκιο.... Αυτό είναι ένα από αυτά τα συμβατικά ψέματα ενάντια στα οποία ένας ελεύθερος, σκεπτόμενος άνθρωπος πρέπει να επαναστατήσει.... Η πλειοψηφία έχει δυστυχώς δύναμη – αλλά όχι δίκιο».

Χόβσταντ: Ο άνθρωπος που θα κατέστρεφε μια ολόκληρη κοινότητα πρέπει να είναι εχθρός τού λαού!

Δρ. Στόκμαν: Δεν έχει σημασία αν μια ψεύτικη κοινότητα καταστραφεί!... Με τον καιρό θα δηλητηριάσετε ολόκληρη τη χώρα. Θα τη φέρετε σε τέτοιο σημείο που ολόκληρη η χώρα θα αξίζει να χαθεί. Κι αν συμβεί αυτό, το λέω από τα βάθη τής καρδιάς μου: θα χαθεί όλη η χώρα! Θα χαθούν όλοι οι άνθρωποι της!

Εκδιωγμένος από το μέρος, υπό τις κραυγές και τις αποδοκιμασίες τού μαινόμενου όχλου, ο Δρ. Στόκμαν, μόλις που καταφέρνει να σώσει τη ζωή του και αναζητά ασφάλεια στο σπίτι του, όπου βρίσκει τα πάντα κατεστραμμένα κι εκεί. Κάποια στιγμή τον αποκηρύσσουν ο μπακάλης, ο αρτοποιός και ο κατασκευαστής κηροπήγιων. Ο ιδιοκτήτης, φυσικά, τον λυπάται πολύ. Οι Στόκμαν πληρώνανε πάντα το ενοίκιό τους στην ώρα του, αλλά θα έβλαπτε τη φήμη του να έχει έναν τόσο δηλωμένο επαναστάτη για νοικάρη. Ο μπακάλης και ο χασάπης λυπούνται, αλλά δεν μπορούνε να θέσουνε σε κίνδυνο τις επιχειρήσεις τους. Τελικά, το εκπαιδευτικό συμβούλιο και αυτό στέλνει τις εκφράσεις λύπης του: Η Πέτρα είναι μια εξαιρετική δασκάλα και τα αγόρια τού Στόκμαν είναι εξαιρετικοί μαθητές, αλλά θα μολυνόντουσαν τα υπόλοιπα παιδιά αν επιτρεπότανε στους Στόκμαν να παραμείνουνε στο σχολείο. Και πάλι, ο Δρ. Στόκμαν, παίρνει ένα ζωτικής σημασίας μάθημα. Αλλά δεν θα υποταχθεί﮲ θα είναι δυνατός.

Δρ. Στόκμαν: Μήπως πρέπει να αφήσω τον εαυτό μου να ηττηθεί από την κοινή γνώμη, τη συμπαγή πλειοψηφία και μια τέτοια διαβολική συμπεριφορά; Όχι, ευχαριστώ. Άλλωστε, αυτό που θέλω είναι τόσο απλό, τόσο σαφές και ξεκάθαρο. Θέλω μόνο να χτυπήσω τα κεφάλια αυτών των κοπρόσκυλων και να δείξω ότι οι φιλελεύθεροι είναι οι χειρότεροι εχθροί των ελεύθερων ανθρώπων• ότι τα προγράμματα των κομμάτων στραγγαλίζουνε τούς λαιμούς όλων των νέων ζωντανών αληθειών• πως όταν οι σκέψεις όταν γίνονται κάτω από σκοπιμότητα ανατρέπουνε την ηθική και τη δικαιοσύνη, μέχρι που η ζωή γίνεται απλώς απαίσια... Δεν βλέπω κανέναν άνθρωπο αρκετά ελεύθερο και γενναίο για να τολμήσει την Αλήθεια... Ο ισχυρότερος άνθρωπος είναι αυτός που στέκεται πιο μόνος.

Μια πραγματική ομολογία πίστης. Ο Ερρίκος Ίψεν, αν και αναγνωρίζεται ως ένας μεγάλος δραματουργός, παρέμεινε εντούτοις μόνος, πιστός στη θέση του ως επαναστάτης.

Η δραματουργική του τέχνη, χωρίς την ένδοξη εξέγερσή του ενάντια σε κάθε θεσμό εξουσίας, ενάντια σε κάθε κοινωνικό και ηθικό ψέμα, ενάντια σε κάθε ίχνος δουλείας, ήταν αδιανόητη. Όπως ακριβώς η τέχνη του θα έχανε την ανθρώπινη σημασία, έτσι θα έλειπε και η αγάπη του για την αλήθεια και την ελευθερία. Ήδη στο "Brand", ο Ερρίκος Ίψεν απαιτούσε όλα ή τίποτα, καμία μετριοπάθεια και κανέναν συμβιβασμό στον αγώνα για το ιδανικό. Η περήφανη ανυπακοή του, η ενθουσιώδης τόλμη του, η απόλυτη αδιαφορία του για τις συνέπειες, είναι το σάλπισμα τού Ερρίκου Ίψεν, που προαναγγέλλουν μια νέα αυγή και τη γέννηση μιας νέας φυλής.

AN ENEMY OF SOCIETY

Dr. Thomas Stockmann is called to the position of medical adviser to the management of the "Baths," the main resource of his native town. 

A sincere man of high ideals, Dr. Stockmann returns home after an absence of many years, full of the spirit of enterprise and progressive innovation. For as he says to his brother Peter, the town Burgomaster, "I am so glad and content. I feel so unspeakably happy in the midst of all this growing, germinating life. After all, what a glorious time we do live in. It is as if a new world were springing up around us." 

Burgomaster: Do you really think so? 

Dr. Stockmann: Well, of course, you can't see this as clearly as I do. You've spent all your life in this place, and so your perceptions have been dulled. But I, who had to live up there in that small hole in the north all those years, hardly ever seeing a soul to speak a stimulating word to me—all this affects me as if I were carried to the midst of a crowded city—I know well enough that the conditions of life are small compared with many other towns. But here is life, growth, an infinity of things to work for and to strive for; and that is the main point. 

In this spirit Dr. Stockmann sets to his task. After two years of careful investigation, he finds that the Baths are built on a swamp, full of poisonous germs, and that people who come there for their health will be infected with fever. 

Thomas Stockmann is a conscientious physician. He loves his native town, but he loves his fellow-men more. He considers it his duty to communicate his discovery to the highest authority of the town, the Burgomaster, his brother Peter Stockmann. 

Dr. Stockmann is indeed an idealist; else he would know that the man is often lost in the official. Besides, Peter Stockmann is also the president of the board of directors and one of the heaviest stockholders of the Baths. Sufficient reason to upbraid his reckless medical brother as a dangerous man: 

Burgomaster: Anyhow, you've an ingrained propensity for going your own way. And that in a well-ordered community is almost as dangerous. The individual must submit himself to the whole community, or, to speak more correctly, bow to the authority that watches over the welfare of all. 

But the Doctor is not disconcerted: Peter is an official; he is not concerned with ideals. But there is the press,—that is the medium for his purpose! The staff of the People's Messenger – Hovstad, Billings, and Aslaksen, are deeply impressed by the Doctor's discovery. With one eye to good copy and the other to the political chances, they immediately put the People's Messenger at the disposal of Thomas Stockmann. Hovstad sees great possibilities for a thorough radical reform of the whole life of the community. 

Hovstad: To you, as a doctor and a man of science, this business of the waterworks is an isolated affair. I fancy it hasn't occurred to you that a good many other things are connected with it.... The swamp our whole municipal life stands and rots in.... I think a journalist assumes an immense responsibility when he neglects an opportunity of aiding the masses, the poor, the oppressed. I know well enough that the upper classes will call this stirring up the people, and so forth, but they can do as they please, if only my conscience is clear. 

Aslaksen, printer of the People's Messenger, chairman of the Householders' Association, and agent for the Moderation Society, has, like Hovstad, a keen eye to business. He assures the Doctor of his whole-hearted cooperation, especially emphasizing that, "It might do you no harm to have us middle-class men at your back. We now form a compact majority in the town—when we really make up our minds to. And it's always as well, Doctor, to have the majority with you.... And so I think it wouldn't be amiss if we made some sort of a demonstration.... Of course with great moderation, Doctor. I am always in favor of moderation; for moderation is a citizen's first virtue—at least those are my sentiments." 

Truly, Dr. Stockmann is an idealist; else he would not place so much faith in the staff of the People's Messenger, who love the people so well that they constantly feed them with high-sounding phrases of democratic principles and of the noble function of the press, while they pilfer their pockets. 

That is expressed in Hovstad's own words, when Petra, the daughter of Dr. Stockmann, returns a sentimental novel she was to translate for the People's Messenger: "This can't possibly go into the Messenger," she tells Hovstad; "it is in direct contradiction to your own opinion." 

Hovstad: Well, but for the sake of the cause – 

Petra: You don't understand me yet. It is all about a supernatural power that looks after the so-called good people here on earth, and turns all things to their advantage at last, and all the bad people are punished. 

Hovstad: Yes, but that's very fine. It's the very thing the public like. 

Petra: And would you supply the public with such stuff? Why, you don't believe one word of it yourself. You know well enough that things don't really happen like that. 

Hovstad: You're right there; but an editor can't always do as he likes. He often has to yield to public opinion in small matters. After all, politics is the chief thing in life—at any rate for a newspaper; and if I want the people to follow me along the path of emancipation and progress, I mustn't scare them away. If they find such a moral story down in the cellar, they're much more willing to stand what is printed above it—they feel themselves safer. 

Editors of the stamp of Hovstad seldom dare to express their real opinions. They cannot afford to "scare away" their readers. They generally yield to the most ignorant and vulgar public opinion; they do not set themselves up against constituted authority. Therefore the People's Messenger drops the "greatest man" in town when it learns that the Burgomaster and the influential citizens are determined that the truth shall be silenced. The Burgomaster soundly denounces his brother's "rebellion." 

Burgomaster: The public doesn't need new ideas. The public is best served by the good old recognized ideas that they have already.... As an official, you've no right to have any individual conviction. 

Dr. Stockmann: The source is poisoned, man! Are you mad? We live by trafficking in filth and garbage. The whole of our developing social life is rooted in a lie! 

Burgomaster: Idle fancies – or something worse. The man who makes such offensive insinuations against his own native place must be an enemy of society. 

Dr. Stockmann: And I must bear such treatment! In my own house. Katrine! What do you think of it? 

Mrs. Stockmann: Indeed, it is a shame and an insult, Thomas – ... But, after all, your brother has the power –

Dr. Stockmann: Yes, but I have the right! 

Mrs. Stockmann: Ah, yes, right, right! What is the good of being right when you haven't any might? 

Dr. Stockmann: What! No good in a free society to have right on your side? You are absurd, Katrine. And besides, haven't I the free and independent press with me? The compact majority behind me? That's might enough, I should think! 

Katrine Stockmann is wiser than her husband. For he who has no might need hope for no right. The good Doctor has to drink the bitter cup to the last drop before he realizes the wisdom of his wife. 

Threatened by the authorities and repudiated by the People's Messenger, Dr. Stockmann attempts to secure a hall wherein to hold a public meeting. A free-born citizen, he believes in the Constitution and its guarantees; he is determined to maintain his right of free expression. But like so many others, even most advanced liberals blinded by the spook of constitutional rights and free speech, Dr. Stockmann inevitably has to pay the penalty of his credulity. He finds every hall in town closed against him. Only one solitary citizen has the courage to open his doors to the persecuted Doctor,— his old friend Horster. But the mob follows him even there and howls him down as an enemy of society. Thomas Stockmann makes the discovery in his battle with ignorance, stupidity, and vested interests that "the most dangerous enemies of truth and freedom in our midst are the compact majority, the damned compact liberal majority." His experiences lead him to the conclusion that "the majority is never right.... That is one of those conventional lies against which a free, thoughtful man must rebel.... The majority has might unhappily – but right it has not." 

Hovstad: The man who would ruin a whole community must be an enemy of society! 

Dr. Stockmann: It doesn't matter if a lying community is ruined!... You'll poison the whole country in time; you will bring it to such a pass that the whole country will deserve to perish. And should it come to this, I say, from the bottom of my heart: Perish the country! Perish all its people! 

Driven out of the place, hooted and jeered by the mob, Dr. Stockmann barely escapes with his life, and seeks safety in his home, only to find everything demolished there. In due time he is repudiated by the grocer, the baker, and the candlestick maker. The landlord, of course, is very sorry for him. The Stockmanns have always paid their rent regularly, but it would injure his reputation to have such an avowed rebel for a tenant. The grocer is sorry, and the butcher, too; but they can not jeopardize their business. Finally the board of education sends expressions of regret: Petra is an excellent teacher  and the boys of Stockmann splendid pupils, but it would contaminate the other children were the Stockmanns allowed to remain at school. And again Dr. Stockmann learns a vital lesson. But he will not submit; he will be strong. 

Dr. Stockmann: Should I let myself be beaten off the field by public opinion, and the compact majority, and such deviltry? No, thanks. Besides, what I want is so simple, so clear and straightforward. I only want to drive into the heads of these curs that the Liberals are the worst foes of free men; that party-programmes wring the necks of all young living truths; that considerations of expediency turn morality and righteousness upside down, until life is simply hideous.... I don't see any man free and brave enough to dare the Truth.... The strongest man is he who stands most alone. 

A confession of faith, indeed, because Henrik Ibsen, although recognized as a great dramatic artist, remained alone in his stand as a revolutionist. 

His dramatic art, without his glorious rebellion against every authoritative institution, against every social and moral lie, against every vestige of bondage, were inconceivable. Just as his art would lose human significance, were his love of truth and freedom lacking. Already in "Brand," Henrik Ibsen demanded all or nothing, no weakkneed moderation,—no compromise of any sort in the struggle for the ideal. His proud defiance, his enthusiastic daring, his utter indifference to consequences, are Henrik Ibsen's bugle call, heralding a new dawn and the birth of a new race.