31 Μαΐου 2012

Σάκης Παπαδημητρίου - Το άλλο πιάνο

To να βρεθείς σε ένα χώρο (στο JazzPoint - Ακαδημίας 18 εν προκειμένω) μπρος σε ένα stand μόνο με έργα (βιβλία, δίσκους βινυλίου και cd) του Σάκη Παπαδημητρίου δε(ν) θα έπρεπε να προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση. Η μουσική μας όμως πραγματικότητα και η κυρίαρχη κουλτούρα είναι που μας οδηγεί να εκπλησσόμαστε. Το υλικό, που στο άμεσο μέλλον θα είναι δυσεύρετο και συλλεκτικό, προέρχεται από το προσωπικό αρχείο του Σάκη Παπαδημητρίου και όσον αφορά το έντυπο υλικό μάλλον δύσκολα θα ανατυπωθεί και πάντως θα πρέπει να αποκλειστεί κάτι τέτοιο για το άμεσο μέλλον.
Το παρόν πολύ σημαντικό βιωματικό βιβλίο κειμένων/ ποιημάτων και φωτογραφικού υλικού, "Το άλλο πιάνο" (εκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1983 από τις εκδόσεις "συν και πλην"), από το οποίο και τα κατωτέρω αποσπάσματα, είναι από τα ελάχιστα που απέμειναν και ευχαριστούμε ιδιαιτέρως το Σάκη Παπαδημητρίου που μας επέτρεψε την ψηφιοποίηση του σε e-book και την ανάρτησή του στην ιστοσελίδα των 24Γραμμάτων η οποία θα λάβει χώρα την Κυριακή 10 17 Ιουνίου 2012.







ελεύθεροι αυτοσχεδιασμοί

                …ήχοι
                …θόρυβοι
                …δονήσεις
                …αφές
                …σιωπές
σώμα πιάνου
σωματικές πιανοεπαφές
                  "μόνο μ' ανταλλάγματα"
ενσωματώσεις αντικειμένων
                  εισδοχές αιχμών εισβολές
                     παραβιάσεις μήκους
                  μεταλλικές αγκαλιές
                  οργισμένοι μονόλογοι
                  εσωτερικά ντεσιμπέλ
                  σπασμοί ελασμάτων
καθρέφτης διπλής όψεως

πλήκτρα χορδές ξύλα
σύρματα ελατήρια αέρας
πεντάλ ηχείο καβίλιες
μπακέτες καλάμια τρίγωνα
κουρδιστήρι κατσαβίδι
τάσια βιβλία φύλλα

ηχητικό εκκρεμές
ακουστικές ακπνώσεις
κυμβαλοκράτημα

μονώσεις ακροδαχτύλων
πληκτροδαχτυλισμοί
αρπίσματα κλειδώσεων
νυχοενίσχυση

παλμική χάραξη
                           αναπνοής
υποκειμενική πραγμάτωση ήχη
τικού χάους
αρμονικές κενού
υπερτονικές αόρατες περιελ
ίξεις κρουστοποίηση οργάν
ου εξωπληκτρονικοί συνδυ
ασμοί

αγκώνες γωνιακά κλάστερς
παλάμες κάθετες συγχορδίες
ενορχήστρωση χορδών
ξύλινες ομαδικές
                            συνηχήσεις

ηχειοτομές
ηχομόρια-κολυμβητές
                            υαλοβάμβακα
κυματισμοί-σουρντίνα α
νοιχτή θάλασσα

χαρταετοί-ηχοουρές
αψαλίδιστες συχνότητες
περιβάλλον ηχοηλεκτρισμού
•βατήρας πτώσεων διπλής
•διπλής κατευθύνσεως

εξεγερμένη επιδερμίδα

μαγνητοβολισμός


-----------------------------------------------



Το πιάνο δεν είναι μόνο ένα "καλοσυγκερασμένο κλειδοκύμβαλο" με εξισω¬μένες αποστάσεις. Δεν είναι μόνο τόνοι, ημιτόνια, τρίτες, πέμπτες, όγδοες, δέκατες τρίτες.
Δεν είναι μόνο

άσπρα-μαύρα
μπάσα-πρίμα
ρυθμός-μελωδία
αριστερό-δεξί
μελωδία - αρμονία

                                      μουσικός μπουφές
                                      εταζέρα προτομών
                                      βάσανο μικρών παιδιών
                                      πιάνο-μπαρ
                                      καφέ-μπαρ
                                      πιάνο-καφέ
                                      πιάνο-κοκτέιλ

                                                           
                                                                 andantino

                                                                 con brio
                                                                 ritenuto
                                                                 και
                                                                 voito subito

Ο Bartolommeo Cristofori, ένας απ' αυτούς που τελειοποίησαν το μηχανισμό του κλαβιέ, στα χίλια επτακόσια κάτι, το ονόμασε
        
                                    gravicembalo col piano e forte.

Από δω και η ονομασία pianoforte, δηλαδή το όργανο που μπορεί να αποδώ¬σει απαλούς (piano) και δυνατούς (forte) ήχους. Κι αυτό φυσικά γίνεται με τη χρήση του πληκτρολογίου (άλλως κλαβιατούρας) αλλά και όλου του σώματος του πιάνου και του πιανίστα.

Το πιάνο ξεκίνησε από το μονόχορδο του Πυθαγόρα για να γίνει το πολυφωνικό συνθεσάιζερ των δύο προηγούμενων αιώνων - και επιπλέον με το ασύγκριτο πλεονέκτημα της σωματικής επαφής που αντανακλάται στον απειροελάχιστο πιανοηχοχρωματισμό.

Το πιάνο είναι έγχορδο και κρουστό. Όλοι το δέχονται αυτό. Έγχορδο γιατί έχει χορδές και κρουστό γιατί κρούονται τα πλήκτρα και τα μαρτέλα για να παραχθεί ο ήχος. Οι χορδές δεν είναι απαραίτητο να δονηθούν με την αποκλειστική μεσολάβηση του πληκτρολογίου. Μπορούν να παιχτούν και μ' άλλους τρόπους, π.χ. με απευθείας επαφή των δαχτύλων ή με απευθείας κρούση: πιτσικάτο, τρέμολο, φλαουτάτο, col legno ή col ο,τιδήποτε, saltellato κτλ. Και η κρούση δεν αφορά μόνο τα πλήκτρα, που θέτουν σε κίνηση το μηχανισμό, αλλά και το υπόλοιπο πιάνο.

Το πιάνο είναι κατ' αλφαβητική σειρά (όχι όμως και απόλυτη)...


άρπα                          θεατρική σκηνή                 νυκτό
γλυπτό                       ιδιόφωνο                           ξυλόφωνο
γυμναστήριο               κάσα                                περιβάλλον
γκόνγκ                       κρουστό                            σαντούρι
διαλογισμός               κατασκευή                        σουρντίνα
δοχείο                        καπάκι                             τάμπλα
εκρηκτική ύλη            καταφύγιο                         τρύπες
έγχορδο                     κρεβάτι                             τεχνολογία
ηχείο                          μεταλλόφωνο                   χορδόφωνο
ηχοεργοστάσιο           μεμβρανόφωνο                  κ.ά.

Οι "προτάσεις" σ' αυτό το βιβλίο δεν έχουν θεωρητικό χαρακτήρα, ούτε αποτελούν τη βάση κάποιου "εγχειριδίου πιάνου" ή υλικό για ασκήσεις σπουδαστών ωδείου. Δεν είναι για να τις πάρει κανείς τοις μετρητοίς. Οι θέσεις και τα αντικείμενα που περιγράφονται, ή απλώς φωτογραφίζονται, έχουν δοκιμαστεί προσωπικά κατ' ιδίαν και ενώπιον κοινού. Καταγράφονται λοιπόν σαν πιανοεμπειρίες κι όχι σαν πιανοθεωρείες.

Γι’ αυτές τις "προτάσεις" δε διεκδικώ διπλώματα ευρεσιτεχνίας ή πνευματικά δικαιώματα. Ξέρω ότι αρκετές απ' αυτές έχουν δοκιμαστεί παλαιότερα με κάποιο ανάλογο τρόπο. Επίσης, δεν πιστεύω ότι αν χρησιμοποιηθούν από κάποιον θα προσφέρουν οπωσδήποτε μουσική ικανοποίηση σ' αυτόν, στους φίλους ή στους ακροατές που τον παρακολουθούν.

Οι φωτογραφίες δείχνουν μόνο "σταθερές" καταστάσεις, "αιχμαλωτισμένες εμπειρίες", ενώ σε μια συναυλία τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι μια και συντελείται σταδιακά η μουσική πράξη μπροστά στα μάτια και τ' αυτιά του κόσμου.

Οι "προτάσεις" προέρχονται από την επιλογή υλικού ζωντανής παρουσίασης και όχι από κάποιο χημείο ήχων. Αποτελούν μια ελλειπτική και ελλιπή καταγραφή πρώτης ύλης αυτοσχεδιασμών με αφαίρεση του χρόνου και της δράσης. Απαρίθμηση συλλαβών, κραυγών, φθόγγων, συνθημάτων, συμβόλων χωρίς κώδικες, γραμματική, συντακτικό, ετυμολογία. Γι' αυτό και δεν ολοκληρώνονται σα γλώσσα παρά μόνο στη χρονική ροή και διαμόρφωση του εκάστοτε αυθύπαρκτου ηχητικού/μουσικού έργου.






Μια ακόμα διευκρίνηση: το "άλλο" πιάνο δεν είναι ίδιο με το "προετοιμασμένο πιάνο" του John Cage. Στο "προετοιμασμένο πιάνο" παρατηρούμε δυο στάδια: α) της"«προετοιμασίας" του πιά¬νου για τη συγκεκριμένη σύνθεση σύμφωνα με τις οδηγίες του Cage, ή άλλων συνθετών, και β) της εκτέλεσης του έργου που είναι γραμμένο σε κάποιας μορφής παρτιτούρα. Στις "προτάσεις" για το "άλλο" πιάνο πρέπει να φανταζόμαστε ότι υπάρχει μόνο ένα στάδιο όπου ταυτίζεται η διαδικασία με το οποιοδήποτε ηχητικό αποτέλεσμα/έργο. Στον αυτοσχεδιασμό-έρευνα-μουσική πράξη δε γίνεται διάκριση σε δύο ανεξάρτητα στάδια που να προηγείται το ένα του άλ¬λου. Οι μετατροπές των πιανοχρωματισμών γίνονται κατά τη διάρκεια της ζωντανής μουσικής κι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της.






Δεν υπάρχουν σχόλια: