Βενετία [Απόστολος Θηβαίος]

Βενετία.
Regata Storica

 […Η τελετή είχε λήξει

και υπό τους ήχους

του Marcia Reale

η πομπή επέστρεψε

για άλλη μια φορά

από την κατεύθυνση

που είχε έρθει…]

J.J. Norwich

Το πολύ παρελθόν της δοκιμάζει τις αντοχές του. Η ανυπέρβλητη ανησυχία, η απροσδόκητη ακμή των πιο γλαφυρών, αρχιτεκτονικών και διακοσμητικών ρευμάτων καθιστά έως τις μέρες τα κτίρια της Βενετίας ορόσημα του πολιτισμού. Η ταυτότητα της πόλης αντλεί τα στοιχεία της από κάθε πηγή. Οι εμπορικές σχέσεις των πιο επιφανών Βενετών με τον ανατολικό κόσμο συνιστούν την πιο καίρια αφορμή για τις ορατές, πολιτιστικές επιδράσεις στην ιστορία του τόπου. Στην Βενετία ειπώθηκε πριν από αιώνες το ύστατο “χαίρε” στην πιο πετυχημένη εκδοχή της συνύπαρξης δύο κόσμων που σήμερα συγκρούονται, δοκιμάζοντας τις αντοχές της ιστορίας, αλλάζοντας για πάντα τους χαρακτήρες στις πυκνές σελίδες της. Οι χιλιάδες των επισκεπτών που συνωστίζονται καθημερινά στην μεγάλη Πιάτσα, έξω ακριβώς από το παλάτι των Δόγηδων και την Μοντεσοριανή Βιβλιοθήκη, οι αστέρες της έβδομης τέχνης που ποζάρουν με ηδυπάθεια στους προθαλάμους των πιο επιβλητικών κτισμάτων ζητούν λίγη απ΄τη δόξα της σπουδαίας πόλης. Τώρα οι γάμοι με τη θάλασσα και η αναπαραστατικότητα ενός ξεπεσμένου κόσμου περνούν οριστικά στην ιστορία. Οι Δόγηδες, θεοί και εξουσιαστές της Βενετίας κοιμούνται στα επιβλητικά τους μαυσωλεία, κρατώντας για πάντα μυστική την αλλοτινή τους δόξα. Ο Ράσκιν, ο Μπάιρον, ο Τόμας Μαν, ο Αμερικάνος Χ. Τζέιμς λάτρεψαν κάποτε αυτήν την πόλη. Οι αφορμές τους παραθέτονται στις σωσμένες επιστολές, στις επανειλημμένες επιστροφές τους στ΄ αγαπημένο λιμάνι. Στον τόπο που έφθασε να διεκδικήσει την αυθυπαρξία του μες στα όρια του σύγχρονου κόσμου τώρα βασιλεύει η λήθη. Εκείνες οι προσωπικότητες που λάμπρυναν το περιβάλλον της έχουν κερδίσει επάξια την αθανασία. Το φημισμένο Θέατρο του Φοίνικα, η Παναγία των Δούλων, οι ανυπέρβλητοι καλλιτέχνες, όπως ο Μπαρτολομέο Μπεόν που σκάλισε κάποτε τον θυρεό της Βενετίας δεν αποτελούν παρά κλειστούς κύκλους, μοίρες που ολοκληρώθηκαν. Στις προσωπογραφίες της Ροζάλμπα Καρριέρα, στις έξοχες και λεπτομερείς προοπτικές των vedutisti μιας άλλης τέχνης λάμπει μια Βενετία που πια τίποτε δεν σημαίνει. Όλα όσα αφορούν την πόλη συγκρατούν ίσως μια σημασία αποκλειστικά μνημειακή. Ωστόσο ο αλλοτινός πλούτος του ωκεανού και της πίστης που κοσμούσε τις πιο επιφανείς οικίες ανανεώνουν τη δόξα και τη φήμη της πόλης. Ότι απέμεινε απ΄ εκείνη ξαναζεί στις ετήσιες Μπιενάλε, σε μια σύντομη αναπαράσταση της παλιάς  πολυτέλειας. Τα πιο όμορφα απ΄ τα σπαράγματα της πόλης υπάρχουν πια μόνο σε μια τοπιογραφική σύλληψη κάποιου μυθιστοριογράφου, απ΄ τους αναρίθμητους που υποκλίθηκαν δίχως κανένα δισταγμό στην ατμόσφαιρα της απαράμιλλης πολιτείας. Η κλιμακούμενη ακμή της Βενετίας μοιάζει με πράξη ερωτική, μια σύλληψη ζωγραφική που αντέχει εξαιτίας της πρωτοτυπίας της. Η Βενετία είναι μια απ΄ εκείνες τις παλιές αριστοκράτισσες γυναίκες που ολότελα ξένες μες στον νέο κόσμο, πασχίζουν να μεταδώσουν έναν σφυγμό που για πάντα εξέπνευσε. Περιφέρονται κάπως άσκοπα στις πιο σκοτεινές συνοικίες της πόλης για να γίνουν ξανά οι αποχρώσεις στα ταβάνια του Βερονέζε, μια πιστή ακολουθία στις βυζαντινότροπες εικονογραφίες των πολυάριθμων ναών. Αν η αμαρτία αποτέλεσε για τον δικό μας Μάνο Χατζιδάκι μια αφορμή για την ακεραιότητα και την ένταση της πίστης μας, στην περίπτωση της Βενετίας οι πολυάριθμοι άγιοι υπόσχονται την άφεση σε κάθε γωνιά, σε κάθε μικρή και μεγάλη πλατεία. Ετούτο το μικρό γυάλινο θέατρο που διαρκώς καταρρέει υπήρξε για πάντα ο μύθος και το μέτρο. Διακοσμήσεις σε ύφος μπαρόκ, μπαλκόνια, πλατείες, η κούραση, η γοητεία, η πίκρα συγκροτούν το σημερινό χαρακτήρα της πολιτείας. Στους πιο σκιερούς δρόμους της πρόσωπα που για πάντα χάθηκαν, υπομνηματίζουν το αλλοτινό δέος του τόπου. Η αγαλματένια ομορφιά τους λαξευμένη  με τα υλικά μιας παλιάς δόξας κυριαρχεί στο μέσον ενός ολόφωτου σαλονιού ,ανάμεσα στο πλήθος με τις έξοχες φορεσιές. Μορφές του Μοντιλιάνι, ωραίοι έφηβοι μ΄ όψη σαν του πρίγκιπα των κρίνων κατακλύζουν σαν ίσκιος το περασμένο όραμα. Η Βενετία που πνίγεται μέρα τη μέρα, αθροίζοντας την ηλικία της μ΄ εκείνη του νερού. Ίδιος ο θάνατος για τους ανθρώπους και τις πολιτείες, ίδιος θάνατος για το γαλάζιο κανάλι και την οδό Ρίβα ντέλι Σκιάβιονη, την μυθολογία της πόλης, τα κουρέλια των θαυμάτων. Η Βενετία βυθίζεται αργά. Και όμως η καταγωγή της επιβάλλει ένα ύστατο καρέ με φόντο τους ροζ τοίχους του Αγίου Γεωργίου, την κατηφορική καμπύλη της Ρίβα, τα μακρινά νησιά, την προκυμαία. Εδώ μπορεί να πει κανείς πως γράφονται κάθε μέρα οι τελευταίες σελίδες ενός αφηγήματος. Όλα τα τραγούδια του κόσμου ακούγονται μες στη σιωπή των κτισμάτων.

Τα επίκρανα, οι έξι αψίδες ενός άσημου παλάτσο, οι πολύτιμες επιστρωματώσεις των βενετσιάνικων σπιτιών, οι αυλές, οι χοροεσπερίδες των μεταμφιέσεων, οι προσωπογραφίες της, όλα  σβήνουν σαν βλέμματα μες στη δίνη μιας ομορφιάς πρωτίστως πνευματικής. Η Βενετία, όπως κάθε τέχνη δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι αιώνια. Τώρα πια καθοδηγείται απ΄ τον καλό της άγγελο, πάντα με την τόλμη ενός πουλιού που βουτά και με την ακρίβεια ενός εκκρεμούς. Είναι μια πόλη που την επισκέπτεται κανείς με άνθη στα χέρια, είναι ένας ναός. Βαδίζει μες στους αιώνες με την αυθάδεια και την κομψότητα των Δόγηδων. Στέκει στα νερά, φορτισμένη με το βάρος χιλιάδων μαρτύρων. Γι΄ αυτήν την πόλη καμιά παρακμή δεν αρμόζει. Η μοίρα της θα πρέπει να γραφτεί επιβλητική, στην αγκαλιά της Αδριατικής, έτσι απρόσμενα, όπως συμβαίνει με τα πιο ευγενή πνεύματα.