02 Μαρτίου 2013

Χρόνος


Immanuel Kant (Κριτική του Καθαρού λόγου)

Ο χρόνος είναι απλώς και μόνο ένας υποκειμενικός όρος της δικής μας (ανθρώπινης) εποπτείας (που έχει πάντα κατ’ αίσθηση χαρακτήρα, δηλαδή εφόσον πάσχουμε κάθε φορά από τα αντικείμενα) και δεν είναι τίποτε ως κατιτί καθ΄ αυτό, έξω από το υποκείμενο. Παρ’ όλα αυτά εν σχέσει προς όλα τα φαινόμενα, άρα και εν σχέσει προς όλα τα πράγματα που μπορούν να μας παρουσιαστούν στα πλαίσια της εμπειρίας είναι κατ’ αναγκαιότητα αντικειμενικός. Δεν  μπορούμε να πούμε: όλα τα πράγματα είναι εν χρόνω, γιατί με την έννοια «πράγματα εν γένει» κάνουμε αφαίρεση από κάθε είδος εποπτείας τους, ενώ αυτή είναι ο καθαυτό όρος, που συντελεί ώστε ο χρόνος να ανήκει στην παράσταση των αντικειμένων. Αν όμως προστεθεί ο όρος στην έννοια και πούμε: όλα τα πράγματα ως φαινόμενα (δηλαδή ως αντικείμενα της κατ’ αίσθησης εποπτείας) είναι εν χρόνω, τότε η θεμελιώδης πρόταση αποκτά την πλήρη αντικειμενική ορθότητα και την a priori καθολικότητά της.
Οι αποφάνσεις μας διδάσκουν την εμπειρική πραγματικότητα του χρόνου, δηλαδή το αντικειμενικό κύρος εν σχέσει προς όλα τα αντικείμενα που είναι δυνατό να αποτελέσουν κάποτε δεδομένα των αισθήσεων μας. 


Thomas Mann (Μαγικό βουνό)

Τι είναι ο χρόνος; Ένα μυστήριο – ανυπόστατος και παντοδύναμος. Προϋπόθεση του κόσμου των φαινομένων, κίνηση, συνδεδεμένη και αναμεμειγμένη με την ύπαρξη των σωμάτων στο χώρο και στην κίνησή τους. Αν όμως δεν υπήρχε κίνηση, θα υπήρχε χρόνος; Θα υπήρχε κίνηση, αν δεν υπήρχε χρόνος; Ρώτα λοιπόν! Είναι ο χρόνος συνάρτηση του χώρου; Ή το αντίθετο; Ή μήπως είναι ταυτόσημα; Ρώτα, ρώτα! Ο χρόνος είναι δραστήριος, έχει υφή λόγου, φέρνει κάτι. Και τι φέρνει; Αλλαγή! Τώρα δεν είναι τότε, εδώ δεν είναι εκεί, γιατί ανάμεσά τους υπάρχει κίνηση. Επειδή όμως η κίνηση με την οποία μετράμε τον χρόνο είναι κυκλική, κλειστή αφ΄ εαυτής, πρόκειται για αλλαγή και κίνηση που θα μπορούσε κανείς να τις χαρακτηρίσει ως γαλήνη και ακινησία, γιατί το τότε επαναλαμβάνεται διαρκώς στο τώρα, το εκεί στο εδώ . Ακόμα, επειδή και με τη μεγαλύτερη προσπάθεια δεν μπορούμε να φανταστούμε πεπερασμένο χρόνο και περιορισμένο χώρο, αποφασίστηκε να «σκεφτόμαστε» το χρόνο αιώνιο και το χώρο ατελείωτο – προφανώς πιστεύοντας ότι αυτό θα πετύχαινε, αν όχι πολύ καλά, τουλάχιστον κάπως καλύτερα. Ο ορισμός όμως του αιώνιου και ατελείωτου δεν σημαίνει τη λογική – υπολογιστική καταστροφή κάθε περιορισμένου και πεπερασμένου, τη σχετική μείωση του στο μηδέν; Στο αιώνιο είναι δυνατή η διαδοχή, η παράθεση είναι δυνατή στο ατελείωτο; Πως συμβιβάζονται έννοιες όπως απόσταση, κίνηση, αλλαγή, ακόμα και η ύπαρξη περιορισμένων σωμάτων στο σύμπαν, με τις βοηθητικές υποθέσεις του αιώνιου και του ατέλειωτου; Συνέχισε λοιπόν να ρωτάς! 


Stephen Hawking (Το Χρονικό του Χρόνου)

Το βέλος του χρόνου διακρίνει την κατεύθυνση προς το μέλλον από την κατεύθυνση προς το παρελθόν. Υπάρχουν τουλάχιστον τρία διαφορετικά βέλη του χρόνου. Υπάρχει το θερμοδυναμικό, που στρέφεται προς την κατεύθυνση όπου η αταξία αυξάνει. Μετά υπάρχει το ψυχολογικό, που στρέφεται προς την κατεύθυνση όπου αισθανόμαστε ότι «ο χρόνος περνάει φεύγει», και θυμόμαστε το παρελθόν αλλά όχι το μέλλον. Τέλος υπάρχει το κοσμολογικό, που στρέφεται προς την κατεύθυνση όπου το Σύμπαν διαστέλλεται αντί να συστέλλεται.
… η συνθήκη έλλειψης ορίου του Σύμπαντος και η ασθενής ανθρωπική αρχή μπορούν να εξηγήσουν γιατί και τα τρία βέλη του χρόνου στρέφονται προς την ίδια κατεύθυνση και ακόμα γιατί τελικά πρέπει να υπάρχει ένα καλά ορισμένο βέλος του χρόνου.
… το ψυχολογικό βέλος του χρόνου προσδιορίζεται από το θερμοδυναμικό και τα δυο στρέφονται αναγκαστικά και πάντοτε προς την ίδια κατεύθυνση.
… από τη συνθήκη έλλειψης ορίου του Σύμπαντος πρέπει να υπάρχουν καλά ορισμένα θερμοδυναμικά και κοσμολογικά βέλη του χρόνου … που μόνον όταν στρέφονται προς την ίδια κατεύθυνση οι συνθήκες στο Σύμπαν είναι κατάλληλες να αναπτυχθούν νοήμονα όντα ικανά να θέσουν το ερώτημα: Γιατί η αταξία αυξάνεται πάντα προς την ίδια κατεύθυνση το χρόνου, αυτήν που το Σύμπαν διαστέλλεται;           

Δεν υπάρχουν σχόλια: