Το Δαφνί [Δημήτρης Γρ. Καμπούρογλου, σε απόδοση στα νέα ελληνικά] - Θ’ Το χρυσό μοναστήρι.

Θ’ Το χρυσό μοναστήρι.

Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός και η δομική εν γένει της Μονής του Δαφνιού, σπουδαιότατα στοιχεία προς διάγνωση και της ηλικίας του, η σύμφωνη με τους νόμους της ασφάλειας των κτιρίων δημιουργία του, η σύμφωνη με τις απαιτήσεις της παράδοσης της Εκκλησίας, της λειτουργικής και της ακουστικής ακόμα εσωτερική του διάταξη, δεν ενδιαφέρει τους μη ειδικούς, οι όποιοι αρκεί να γνωρίζουν, ότι ο κεντρικός θόλος του οικοδομήματος αναπαυόταν φρόνιμα-φρόνιμα επί οκτώ αντηρίδων, οι οποίες πάλι υποστηρίζονταν από καμάρες και αντιτοιχίσματα μέχρι τη μέρα, κατά την οποία ξαφνικά εισέβαλε ένας τρελός σεισμός, πρωτοφανής για το ήρεμο Αττικό έδαφος, και τον περίφημο αυτό θόλο τον διάρρηξε.
Ατυχώς η νεοελληνική τέχνη και η ευλάβεια προς την παλαιότητα, αντί να επιδέσει τα τραύματα και να επουλώσει τα ρήγματα, προτίμησε να γκρεμίσει τον παλιό θόλο με τα παρακείμενα εξαρτήματα του οικοδομήματος, για τα οποία ίσως γράψουμε μελλοντικά, και να δημιουργήσει ένα εξάμβλωμα• και τούτο, όπως εξασφαλιστούν τα μωσαϊκά, αποτοιχιστούν και τέλος προσκολληθούν και πάλι, συμπληρούμενα, στην κοιλότητα του νέου θόλου.

Οι παραδεχόμενοι ότι το οικοδόμημα ιδρύθηκε στον 11ο αιώνα, αν και θα μπορούσε ν’ ανήκει μάλλον στην τέχνη του δέκατου, αφού, με το ξεκίνημα του 11ου, φαίνεται ότι δημιουργήθηκε, ορίζοντας τα χρόνια αυτά και για την αρχική ίδρυση Μονής στο Δαφνί – αν και κάποια συντρίμματα και γλυπτά — τα όποια θα μπορούσε όμως ν’ ανήκουν και σε απλή εκκλησία — διαμήνυαν την ύπαρξη και προγενέστερης στο Δαφνί χριστιανικής ζωής.
Οι ανασκαφές μας όμως φανέρωσαν την ύπαρξη και ακμή, μεγάλη ακμή μάλιστα, Μονής από τον έβδομο, όπως δεχόμαστε αιώνα.
Περιγραφή της νέας Μονής, Έκφραση, όπως τη λέγουν οι παλιοί, δεν σώθηκε. Το οικοδόμημα των αρχών του 11ου αιώνα το θέλουν λίγο νεώτερο από την εκκλησία της Αγίας Σωτήρας (Παναγίας) του Λυκόδημου, δηλαδή της σημερινής Ρωσικής όπως λέγεται εκκλησίας.
Η γνώμη μας όμως κλίνει στο να θεωρήσει το ναό του Δαφνιού λίγο παλιότερο του Λυκόδημου, και τούτο, γιατί το υποστηρίζουν κάποια στοιχειά διακοσμητικής τέχνης και η απλότητα στις λεπτομέρειες, αφού είναι γνωστό ότι τα παλιότερα συνήθως είναι και τα απλούστερα.
Λίγα έτη μετά την ίδρυση του νέου Ναού προσήλθε κάποιος καλόγερος της Μονής προς τον Όσιο Μελέτιο ζητώντας θεραπεία ψυχής. Αλλά το σώμα του, μη αντέχοντας στη σκληραγωγία του Οσίου, μετάπεισε την ψυχή, η οποία διάταζε τα πόδια του μοναχού να πάρουν και πάλι το δρόμο προς την Ιερά Οδό των Αθηνών.
Πού να πιστέψει ο με δόξα και ακμή θαυματουργών στο φερώνυμο μοναστήρι του Άγιος, ότι θα έρθει καιρός, όπου ταπεινωμένο αυτό θα προσκολληθεί ως μετόχι στο Δαφνί• και ότι και το Δαφνί πάλι θα χρησιμοποιηθεί ως στρατώνας, ως αποθήκη, ως φρενοκομείο, θα δεχτεί επιτρόπους από τον Πειραιά, θα παραχωρηθεί στη συντεχνία των αμαξηλατών και το χειρότερο από όλα... θα επισκευαστεί.