Ο αρχαιολογικός χώρος Κρομμυώνος.

Ο αρχαιολογικός χώρος Κρομμυώνος βρίσκεται δίπλα στον Σιδηροδρομικό Σταθμό του Προαστιακού, στους Αγίους Θεοδώρους Κορινθίας, προς την πλευρά της γραμμής προς Κόρινθο / Κιάτο, στο ύψος του 1ου Γυμνασίου Αγίων Θεοδώρων από το οποίο τον χωρίζει η σιδηροδρομική γραμμή. Η πρόσβαση στον περιφραγμένο, αλλά ανοιχτό, εν λόγω αρχαιολογικό χώρο (επιτρέπεται να) γίνεται από χωματόδρομο λίγων μέτρων, ο οποίος ξεκινά από τον παράλληλο στην Εθνική Οδό επαρχιακό δρόμο, που οδηγεί από την Κινέτα στους Αγίους Θεοδώρους, στο σημείο που αυτός, λίγο πριν καταλήξει στους Αγίους Θεοδώρους, περνά κάθετα κάτω από την Εθνική Οδό, και μεταξύ των γεφυρών της Εθνικής Οδού και της σιδηροδρομικής γραμμής του προαστιακού.  

    

Στην ταλαιπωρημένη πινακίδα της Γ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού, που βρίσκεται μες στον αρχαιολογικό χώρο, διαβάζουμε: 

Οι Άγιοι Θεόδωροι ταυτίζονται πιθανόν με την κώμη Κρομμυώνα όπως προκύπτει από τα αρχαιολογικά ευρήματα και τις ανασκαφές εκατέρωθεν της Εθνικής Οδού.

Ο Κρομμυών συνδέεται μυθολογικά με τον Θησέα, ο οποίος κατά την πορεία του από την Τροιζήνα στην Αθήνα σκότωσε εδώ το επικίνδυνο αγριογούρουνο Φαιά.

Η κώμη φαίνεται να έχει διάρκεια ζωής από τη Γεωμετρική έως και τη Βυζαντινή περίοδο.

Την εποχή της ακμής των Μεγάρων (7οσ – 6ος αι. π.Χ.) η Κρομμυωνία (η παραλία από τον Σχοινούντα, σημερινό Καλαμάκι Κορινθίας ως την Πάχη) ανήκε στα Μέγαρα. Από τον 6ο αι. π.Χ., ο Κρομμύων προσαρτήθηκε στην Κόρινθο. Το 425 π.Χ. καταλήφθηκε αιφνιδιαστικά από τους Αθηναίους, ενώ στον Κορινθιακό πόλεμο, το 393 π.Χ , χρησιμοποιήθηκε ως οχυρό. Τη Ρωμαϊκή εποχή και μέχρι τη Βυζαντινή φαίνεται ότι η κώμη μετατοπίστηκε νοτιότερα, κοντά στο λιμάνι, το οποίο ήταν σε χρήση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του οικισμού.

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως εκτεταμένο νεκροταφείο Γεωμετρικών χρόνων (8ος αι. π.Χ.) καθώς και θεμέλια οικιών και εγκαταστάσεις κεραμεικών εργαστηρίων Υστεροκλασικών – Ελληνιστικών χρόνων (4ος - 2ος αι. π.Χ.).

Ο κυκλικός θεατροειδής χώρος, μάλλον βουλευτήριο, με πλακόστρωτο δάπεδο, διαμέτρου 7,40 μ. και έντεκα σειρές κτιστών βαθμίδων υποδηλώνει οργανωμένη πολιτεία ήδη από τα Αρχαϊκά χρόνια.

Τα κινητά ευρήματα (κυρίως κεραμεική που έχει επιρροές από την Κόρινθο) επιβεβαιώνουν την οικιστική, εργαστηριακή και ταφική χρήση του χώρου.