08 Φεβρουαρίου 2010

Aνθολόγιο Μικρών... Θαυμάτων - Ποίηση Γιάννη Ρίτσου


Προλογικό σημείωμα του ανθολόγου ΧρήστουΤουμανίδη (Αθήνα, Χειμώνας, 2009)


Το παρόν Ανθολόγιο ποίησης, που συγκροτήθηκε με αφορμή το «3ο Χειμερινό Τουρνουά Σκραμπλ», αποτελεί ταυτόχρονα και συμμετοχή του Ομίλου μας, στο «Έτος Γιάννη Ρίτσου- Εκατό χρόνια από τη γέννησή του», που ήταν το 2009. Αλλά, κυρίως, αποτελεί έκφραση αγάπης, ευγνωμοσύνης και ελάχιστη ανταπόδοση από μέρους μου, προς τον Γιάννη Ρίτσο, που υπήρξε δάσκαλος μου, στα πρώτα σοβαρά ποιητικά μου βήματα.
Το Ανθολόγιο είναι συγκροτημένο από τα μικρότερα σε έκταση ποιήματα του, τα οποία, χωρίς αμφιβολία, ανήκουν στις μεγάλες στιγμές της ποιητικής δημιουργίας του Γιάννη Ρίτσου.
Τα ποιήματα αυτά προέρχονται από τις συλλογές: ΧΕΙΡΟΝΟΜΙΕΣ (1972), ΔΙΑΔΡΟΜΟΣ ΚΑΙ ΣΚΑΛΑ (1973), Ο ΤΟΙΧΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΚΑΘΡΕΦΤΗ (1974), ΤΟ ΡΟΠΤΡΟ (1978), ΛΟΙΠΟΝ (1978), και 3Χ111 ΤΡΙΣΤΙΧΑ (1987).
Η όλη προσπάθεια, κινήθηκε σε συγκεκριμένα πλαίσια και είχε ως επιδίωξη μου, τα επιλεγμένα ποιήματα να περιέχουν στη θεματική τους: Την γλώσσα γενικότερα, το μικρότερο νοηματικό της μόριο, που είναι η λέξη, κι ακόμη την ποίηση, το παιχνίδι και την συλλογική προσπάθεια. Επίσης, μέσα από τα συγκεκριμένα ποιήματα, ήθελα να ορίζονται: ο χώρος, οι προϋ- ποθέσεις και το νόημα του παιχνιδιού -του κάθε παιχνιδιού- και εμμέσως του σκραμπλ.
Ποίηση και σκραμπλ αποτελούν προϊόντα της γλώσσας που μιλάμε και γράφουμε, αφού πραγματώνονται με λέξεις. Μέσω πάντοτε ασφαλώς, της δημιουργικής φαντασίας εκείνου που την χειρίζεται, είτε ως παιχνίδι, είτε ως σοβαρή πνευματική άσκηση ή ασχολία. Υπό αυτή την έννοια, θα έλεγα πως, το παρόν Ανθολόγιο, ενώ έχει σαν αφορμή του το σκραμπλ, εν τέλει, κινείται πέραν αυτού, αναδεικνύοντας κατά κάποιον τρόπο, το ίδιο το πνεύμα του παιχνιδιού, μέσω μιας ιδιαίτερης οπτικής γωνίας, που προσφέρει η ποίη- ση.
Ως εγχείρημα, θα έλεγα πως αποτελεί συνέχεια και προέκταση της προηγούμενης εργασίας μου, που είχε τίτλο της: «Το σκραμπλ γράφει …χαϊ- κού» (Χειμώνας, 2007). Και εκείνη η έκδοση (του Πρώτου Τουρνουά μας) και η παρούσα, στοχεύουν σ’ ένα πρωτότυπο «άνοιγμα» του σκραμπλ, προς άλλες πνευματι- κές περιοχές που, από τη φύση του τις εμπεριέχει και, από ένα σημείο κι έπει τα, τις «υπαγορεύει». Ένα «παιχνίδι», με άλλα λόγια, πέραν του παιχνιδιού, αλλά και χάρη σε αυτό.
Δεν ξέρω αν, το τελικό αποτέλεσμα, ανταποκρίνεται σε όλες αυτές τις επιδιώξεις. Δεν ξέρω ακόμη, εάν και κατά πόσο ήταν αναγκαία μια τέτοια προσπάθεια. Ένα όμως είναι βέβαιο: πραγματοποιήθηκε με αληθινό μεράκι και με πρόθεση να είναι χρήσιμο σε όλους τους φίλους της ποίησης, αλλά και στους λάτρεις του σκραμπλ.
Δεν χωράει επομένως αμφιβολία, πως το πιο σημαντικό στοιχείο σε αυτή την εργασία, είναι η ίδια η ποίηση. Η ποίηση του μεγάλου μας ποιητή Γιάννη Ρίτσου, σε μερικές από τις κορυφαίες στιγμές του.
Ας απολαύσουμε λοιπόν, πριν ή μετά από ένα παιχνίδι σκραμπλ, το υπέροχο «παιχνίδι» του ποιητή, με την αιωνιότητα!
Χαρά και ποιητική ενατένιση, λοιπόν, της ζωής και του χρόνου που χάνεται, για να ξανακερδηθεί με τις λέξεις (… αυτές ερευνούμε, τις προεκτείνουμε, μας προεκτείνουν…). Έχοντας πάντοτε απέναντι μας, συμπαίκτη (και όχι αντίπαλο), τον ίδιο τον εαυτό μας! Την φωτεινή μοναξιά του!

_______________________________________________


(ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΕΣ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ)

Οι λέξεις, -είπε- οι αμίλητες λέξεις, μόνη συντροφιά μας∙
αυτές ερευνούμε, τις προεκτείνουμε, μας προεκτείνουν -το τοπίο βαθαίνει∙
ανακαλύπτεις όχι μόνον οστά, αλλά και σώματα ωραία, και φτερούγες-τις φοράς, σε φορούν∙ εξαερώνεσαι∙ φεύγεις. Μας βρίσκουν
πίσω απ’ τις πόρτες , πίσω από τοίχους ψηλούς , μουχλιασμένους. Το ξέρεις-
αυτός, ο μόνος τρόπος επικοινωνίας. Το ξύλινο χώρισμα
ανάμεσα στις καμάρες γίνεται γυάλινο. Βλέπεις τις λέξεις
να πέφτουν στο γυμνό τραπέζι του υπογείου με ήχο κούφιο
μαζί με τα έντομα της νύχτας γύρω στην παράνομη λάμπα.


(MIA H ENNOIA)

Έμπειρες λέξεις, πυκνές, προσδιορισμένες,
αόριστες, επίμονες, απλές, καχύποπτες -
άχρηστες μνήμες, προσχήματα, προσχήματα,
έμφαση της σεμνότητας, -πέτρες δήθεν,
κατοικίες δήθεν, όπλα δήθεν -χερούλι της πόρτας,
χερούλι της στάμνας ,τραπέζι μ’ ανθογυάλι,
κρεββάτι συγυρισμένο -καπνός. Λέξεις –
τις χτυπάς στον αέρα, στο ξύλο, στο μάρμαρο,
τις χτυπάς στο χαρτί -τίποτα∙ θάνατος.

Να δέσεις πιο σφιχτά τη γραβάτα σου. Έτσι.
Να σωπάσεις. Να περιμένεις. Έτσι .Έτσι.
Αργά, αργά, στο στενό κούφωμα, εκεί
πίσω απ’ τη σκάλα, κολλημένος στον τοίχο.


(10Α. 3Χ111 ΤΡΙΣΤΙΧΑ)

Έκανες μια τρύπα στο χαρτί
Μπήκε ο άνεμος
έφερε το ποίημα.