31 Ιανουαρίου 2015

Πτυχές του πραγματικού [Ντέμης Κωνσταντινίδης]


Πτυχές του πραγματικού (με τον φακό της μνήμης...) 


Είμαστε όλοι καταδικασμένοι με την ποινή του θανάτου, 
αλλά με ένα είδος απροσδιόριστης αναστολής.
Victor Hugo

Η φωτογραφία ως τέχνη στατική του παρόντος χώρου, με τον παρατηρητή στημένο απέναντι από το θέμα του, να περιμένει υπομονετικά τη μία εκείνη -ίσως- ευκαιρία, που όμοιά της δε θα υπάρξει. 

Ως καταγραφή-ντοκουμέντο του παρελθόντος, να ανασύρεται από ατακτοποίητα συρτάρια και παλιά χαρτοκιβώτια ή από εκατοντάδες ψηφιακούς φακέλους σκληρών δίσκων, τεκμηριώνοντας ή αναπλάθοντας, πρισματικά-συνειρμικά-αυθαίρετα, μικρά κομμάτια απ' το μεγάλο παζλ...

Η φωτογραφία, κυρίως, ως συνειδητή επιλογή αντικειμένου, τοπίου, φωτός, κάδρου, γωνίας λήψης, ψυχικής διάθεσης του υποκειμένου, σε μια πολύ συγκεκριμένη χρονική στιγμή.

Αυτό το μοναδικό συμβάν τυχαιότητας, του διαρκώς φευγαλέου, που μας εμπαίζει για την αλαζονεία μας (αντιστρόφως ανάλογη προς τη θνητότητά μας) σε κάθε βολική περίσταση... 

Ξαναμετρώντας, στις εκατό -ας πούμε- λήψεις, πόσες "αντέχουν" πράγματι; Κι από αυτές -στα δάχτυλα του ενός χεριού, και με το χέρι στην καρδιά-, που "κάτι λένε...", πόσες τραβήχτηκαν εν πλήρει συνειδήσει;  



30 Ιανουαρίου 2015

Ουίλιαμ Κέντριτζ, ένας μεγάλος σύγχρονος δημιουργός [Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης]



     Πολυσχιδής και ιδιοφυής προσωπικότητα, από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες της εποχής μας, διακεκριμένος για τις εικαστικές του δημιουργίες   κατά του απαρτχάιντ, με τα πρωτόγονα κινούμενα σχέδια και τις multimedia παραστάσεις του, είναι χωρίς αμφιβολία ένας ζηλευτός σύγχρονος δημιουργός. Ο Ουίλιαμ Κέντριτζ (William Kentridge) είναι νοτιοαφρικανός καλλιτέχνης γνωστός για τα σχέδια, καθώς και τις ταινίες κινουμένων σχεδίων του. Τα τελευταία είναι κατασκευασμένα βιντεοσκοπώντας ένα σχέδιο, κάνοντας κάποια  σβησίματα και  αλλαγές, και ξαναγυρίζοντας πίσω πάλι. Συνεχίζει τη διαδικασία αυτή σχολαστικά, δίνοντας σε κάθε αλλαγή χρόνο ενός τετάρτου  του δευτερολέπτου έως δύο το πολύ δευτερόλεπτα. Ένα τέτοιο σχέδιο θα αλλάξει και θα γυριστεί  με  τον ίδιο τρόπο μέχρι του τέλους της σκηνής. Αυτά τα σχέδια, σαν παλίμψηστο,  εμφανίζονται όλα μαζί στις ταινίες μικρού μήκους, πραγματικά έργα τέχνης.

     Ο Ουίλιαμ Κέντριτζ, γόνος λευκής εύπορης οικογένειας νομικών με λιθουανικές και εβραϊκές ρίζες, γεννήθηκε το 1955 στο Γιοχάνεσμπουργκ, την πόλη που στοιχειώνει σχεδόν το σύνολο του έργου του.  Πατέρας του είναι ο διεθνούς φήμης νοτιοαφρικανός δικηγόρος Σίντνεϋ Κέντριτζ (Sydney Kentridge),   συνεργάτης του Νέλσον Μαντέλα και υπερασπιστής των θυμάτων του απαρτχάιντ, όπως του δολοφονηθέντα Steve Biko, που απαθανατίστηκε στο ομώνυμο τραγούδι του Peter Gabriel, και μητέρα του η Felicia Geffen. Και οι δύο ήταν δικηγόροι που εκπροσωπούσαν τον περιθωριοποιημένο λαό  από το σύστημα του απαρτχάιντ. Σπούδασε στο Γιοχάνεσμπουργκ, πήρε πτυχίο στις Πολιτικές και Αφρικανικές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Witwatersrand και στη συνέχεια, δίπλωμα στις Καλές Τέχνες από το Ίδρυμα Τέχνης του Γιοχάνεσμπουργκ. Στις αρχές του 1980, σπούδασε παντομίμα και θέατρο στο L'École Internationale de Théâtre Jacques Lecoq στο Παρίσι, ελπίζοντας  αρχικά   να γίνει ηθοποιός. Όπως, όμως δήλωσε: ‘Ευτυχώς, συνειδητοποίησα εγκαίρως ότι ήμουν τόσο κακός ηθοποιός, που θα έκανα μόνο για έναν ερασιτεχνικό θίασο ή ένα πολύ ανεκτικό κοινό, κι έτσι  περιορίστηκα στο ρόλο του καλλιτέχνη’.  Πέρα από την υποκριτική και σκηνοθεσία, αργότερα στο Γιοχάνεσμπουργκ, εργάστηκε και σε τηλεταινίες και τηλεοπτικές σειρές ως καλλιτεχνικός διευθυντής. Η ιστορία βεβαίως της Νότιας Αφρικής και η όλη κοινωνικοπολιτική κατάσταση της ευρύτερης περιοχής, πρέπει να είναι γνωστή σε κάποιον που ενδιαφέρεται να διεισδύσει και να κατανοήσει πλήρως το έργο του.

   Η  τέχνη του Κέντριτζ ερωτοτροπεί με τον εξπρεσιονισμό. Η μορφή συχνά παραπέμπει στο περιεχόμενο και αντιστρόφως. Ο θεατής ευθύς αμέσως βλέπει μια ζοφερή εικόνα, εντύπωση που διαιωνίζεται καθώς ξεδιπλώνεται η ευάλωτη, εύθραυστη και δυσάρεστη συνάμα κατάσταση. Οι όψεις της κοινωνικής αδικίας που απεκαλύφθησαν, πέραν των άλλων γνωστών, τα τελευταία χρόνια στη Νότια Αφρική, έχουν γίνει συχνά πηγή και ερεθίσματα για πολλά έργα του  Κέντριτζ.  Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970, έκανε χαρακτικά και σχέδια, αλλά κι αργότερα δημιούργησε κάποιες μονοτυπίες και χαρακτικά μικρού σχήματος, που έγιναν και έμειναν γνωστά με διάφορα ονόματα. Αυτές οι δύο εκπληκτικές ομάδες έργων του (Pit και Domestic Scenes) χρησίμευσαν για τη δημιουργία της καλλιτεχνικής ταυτότητας του Κέντριτζ, μια ταυτότητα που συνέχισε να αναπτύσσεται σε διάφορα μέσα ενημέρωσης και με διάφορους τρόπους. Παρά την συνεχή εξερεύνηση μη παραδοσιακών μέσων, το θεμέλιο της τέχνης του υπήρξε πάντα το σχέδιο και η χαρακτική. Το 1987, άρχισε να ασχολείται με μια ομάδα σχεδίων από κάρβουνο και παστέλ, βασιζόμενα στον πίνακα ‘L' Embarquement pour Cythère’, του γάλλου ζωγράφου Jean-Antoine Watteau. Αυτά τα εξαιρετικά σημαντικά έργα, κάποια των οποίων αντανακλούν ένα καταραμένο, δυστοπικό αστικό τοπίο, απεικονίζουν την αυξανόμενη συνείδηση του καλλιτέχνη σε θέματα  ευελιξίας του χώρου και της κίνησης. Μια σειρά, επίσης, από μεγάλα σχέδια, αναλύουν τη μορφή των διαφόρων δέντρων της Νοτίου Αφρικής.

   Μεταξύ 1989 και 2003, ο Κέντριτζ έκανε μια σειρά από εννέα ταινίες μικρού μήκους που τελικά συγκεντρώθηκαν υπό τον τίτλο ‘9 Drawings for Projection’. Το 1989, ξεκίνησε η πρώτη από τις ταινίες κινουμένων σχεδίων, ‘Johannesburg, 2nd Greatest City After Paris’. Η σειρά αυτή περιέχει τις ταινίες Monument (1990), Mine (1991), Sobriety, Obesity and Growing Old (1991), Felix in Exile (1994), History of the Main Complaint (1996), Weighing and Wanting (1998), Stereoscope (1999), Up to Tide Table (2003) και Other Faces, 2011.  Σε αυτή τη σειρά, χρησιμοποίησε μια τεχνική που θα μπορούσε να γίνει χαρακτηριστικό του έργου του, δηλαδή διαδοχικά σχέδια σε κάρβουνο, πάντα στο ίδιο φύλλο χαρτιού, σε αντίθεση με την παραδοσιακή τεχνική animation στην οποία κάθε κίνηση σχεδιάζεται σε ξεχωριστό φύλλο. Με τον τρόπο αυτό, τα βίντεο και οι ταινίες του Κέντριτζ διατήρησαν  τα ίχνη των προηγούμενων σχεδίων. Τα κινούμενα σχέδια ασχολούνται με την πολιτική και τα κοινωνικά θέματα καίριας σημασίας, και κατά καιρούς από την προσωπική αυτοβιογραφική άποψη, δεδομένου ότι ο συγγραφέας περιλαμβάνει την αυτοπροσωπογραφία του σε πολλά από τα έργα του. Το πολιτικό περιεχόμενο και οι μοναδικές τεχνικές των έργων του Κέντριτζ, τον ώθησαν και τοποθέτησαν στη σφαίρα των κορυφαίων καλλιτεχνών της Νότιας Αφρικής. Δουλεύοντας στην ουσία με πολύ περιορισμένα μέσα, χρησιμοποιώντας μόνο κάρβουνο και κάποιες πινελιές μπλε ή κόκκινου παστέλ, δημιούργησε κινούμενα σχέδια εκπληκτικού βάθους.

    Ένα θέμα που διατρέχει ολόκληρο το έργο του, είναι ο περίεργος τρόπος του εκπροσωπεί τη γενέτειρά του. Ενώ ο ίδιος δεν την παρουσιάζει ως εχθρικό ή καταπιεστικό χώρο, όπως ήταν για τους μαύρους κατοίκους, δεν τονίζει εν τούτοις τη γραφική κατάσταση που βίωναν οι λευκοί άνθρωποι και όσα απολάμβαναν κατά τη διάρκεια του απαρτχάιντ, αλλά αντί  αυτού, μια πόλη όπου ήταν εκτεθειμένη η δυαδικότητα του ανθρώπου. Σε μια σειρά εννέα ταινιών  μικρού μήκους, μας εισαγάγει δύο χαρακτήρες, τους Soho Eckstein και Felix Teitlebaum, οι οποίοι απεικονίζουν τη συναισθηματική και πολιτική πάλη πολλών Νοτιοαφρικανών στην προ δημοκρατίας  εποχή. Στο εισαγωγικό σημείωμα για τον ‘Φελίξ στην εξορία’ (Felix In Exile), ο Κέντριτζ γράφει, ‘Με τον ίδιο τρόπο που υφίσταται μια ανθρώπινη πράξη διαμελισμού του παρελθόντος, υπάρχει και μια φυσική διαδικασία κατά του εδάφους μέσω της διάβρωσης, της ανάπτυξης και της υποβάθμισης που επιδιώκει να κηλιδώσει τα γεγονότα. Στη Νότια Αφρική η διαδικασία αυτή έχει άλλες διαστάσεις. Ο  όρος ‘νέα Νότια Αφρική’, έχει μέσα του την ιδέα της ζωγραφικής πάνω από το παλιό, την φυσική διαδικασία του διαμελισμού και την  πολιτογράφηση νέων πραγμάτων’.

    Όχι μόνο στο ‘Felix In Exile’, αλλά και σε όλα τα κινούμενα έργα του, οι έννοιες του χρόνου και της αλλαγής αποτελούν  μείζον θέμα. Ο Κέντριτζ μεταφέρει αυτές τις έννοιες μέσω της τεχνικής της διαγραφής που ανέπτυξε,  η οποία έρχεται σε αντίθεση με τα συμβατικά σκιασμένα κινούμενα σχέδια, των οποίων η συνέχεια τονίζει το γεγονός ότι είναι στην πραγματικότητα μια σειρά από χειροποίητες εικόνες. Αυτό το υλοποιεί σχεδιάζοντας ένα βασικό πλαίσιο, διαγράφοντας ορισμένες πτυχές του, σχεδιάζοντάς το ξανά και δημιουργώντας το επόμενο καρέ. Έτσι με αυτόν τον τρόπο είναι σε θέση να δημιουργήσει όσα πλαίσια ο ίδιος επιθυμεί   με βάση το αρχικό, απλώς σβήνοντας μικρά τμήματα. Μερικά ίχνη από ότι έχει διαγραφεί, είναι ακόμα ορατά στο θεατή, κι όπως ξεδιπλώνονται οι ταινίες, δίνεται η αίσθηση ξεθωριάσματος της μνήμης ή της διέλευσης του χρόνου και της παράλληλης απεικόνισης των ιχνών που αφήνει πίσω. Η τεχνική του Κέντριτζ καταπιάνεται με αυτό που δεν λέγεται, αυτό που μένει κατασταλμένο ή ξεχασμένο, αλλά μπορεί εύκολα να γίνει αισθητό. Στις εννέα ταινίες που ακολουθούν τη ζωή του Soho Eckstein, παρατηρείται με ολοένα και αυξανόμενη σφοδρότητα η κατάσταση του ατόμου και της σύγχρονης κοινωνίας της Νοτίου Αφρικής. Συγκρούσεις μεταξύ των πεποιθήσεων των άναρχων ομάδων και των αστών, πάλι με αναφορές στην δυαδικότητα του ανθρώπου, δείχνουν την ιδέα της κοινωνικής επανάστασης με ποιητικές παραμορφώσεις των πέριξ κτιρίων και τοπίων. Ο Κέντριτζ αναφέρει ότι, παρόλο που το έργο του δεν επικεντρώνεται στο απαράδεκτο απαρτχάιντ με άμεσο και εμφανή τρόπο, αλλά μάλλον στη σύγχρονη κατάσταση της πόλης του Γιοχάνεσμπουργκ, τα σχέδια και οι ταινίες του γίνονται πράξη, από την κακοποιημένη  κοινωνία που άφησε πίσω το ίδιο το απαρτχάιντ κατά τη διάρκεια της  αφύπνισης και του ξεσηκωμού των καταπιεσμένων. Όσον αφορά τα πιο άμεσα πολιτικά ζητήματα, ο Κέντριτζ λέει ότι η τέχνη του παρουσιάζει ασάφεια, αντίφαση, ανολοκλήρωτες κινήσεις και αβέβαιες καταλήξεις, τα οποία μοιάζουν με τις ασήμαντες λεπτές αποχρώσεις, μέσα στο μεγαλύτερο μέρος της καταστροφής που παρουσιάζεται στο έργο του. Σε ένα τρίπτυχο με τίτλο ‘The Boating Party’ (1985), με βάση την ζωγραφική του Ρενουάρ με παρόμοιο όνομα, η πανωλεθρία και η ερήμωση προκαλούνται από μια φαινομενικά αδιάφορη αριστοκρατία, κι  είναι ίσως το  πιο σοβαρό σχόλιό του σχετικά με την κατάσταση της Νοτίου Αφρικής κατά τη διάρκεια του απαρτχάιντ. Κάποιοι εκεί μέσα κάθονται αμέριμνοι και χαλαροί, ενώ η γύρω περιοχή έχει ρημάξει, διαλυμένη και καμένη, μια αντίθεση που αντανακλάται στο στυλ και στην επιλογή των χρωμάτων του. Κάποτε έγραψε, ότι στο πλαίσιο της δουλειάς του, ήθελε να επαναλάβει την εμπιστοσύνη του στην αίρεση, στο μη αυθεντικό, την ιδιοτροπία, την πρακτική, σαν στρατηγικές στην προσπάθεια εξεύρεσης νοήματος. Εκτός των ανωτέρω, κατά καιρούς, προσκλήθηκε να εργασθεί  ως θεατρικός σκηνοθέτης στην όπερα. Οι πολιτικές του προοπτικές στον κόσμο αυτό, εκφράζονται με τη σκηνοθεσία, τις ταινίες κινουμένων σχεδίων, και τις επιρροές του από τον κόσμο της μαριονέτας. Η τόσο πολυποίκιλη, ευμετάβλητη και ακούραστη καλλιτεχνική έρευνα του Κέντριτζ,  συνεχίστηκε και στη σειρά των ταπισερί από  το 2001. Οι ταπετσαρίες προέρχονται από μια σειρά σχεδίων με σκιώδεις φιγούρες  και  κολάζ πάνω σε ιστό, που μοιάζουν με το φόντο των χαρτών του δεκάτου ενάτου αιώνα.

    Το απαρτχάιντ, συμπερασματικά,  η αποικιοκρατία, η διαπολιτισμικότητα και ο αντίκτυπος του συλλογικού τραύματος στην προσωπικότητα του ατόμου, αντιμετωπίζονται στο έργο του Κέντριτζ με λυρισμό, χιούμορ και διαυγή πολιτική σκέψη. Οι εκθέσεις σε όλον τον κόσμο σημειώνουν τεράστια επιτυχία, όπως επίσης περιζήτητα ανά τον κόσμο είναι τα σχέδιά του με κάρβουνο, η τιμή πώλησης των οποίων εκτοξεύεται σε υψηλά επίπεδα. Ο Κέντριτζ (1955 - ) συνεχίζει να κάνει ταινίες μικρού μήκους κινουμένων σχεδίων από μεγάλης κλίμακας σχέδια που δημιουργεί με κάρβουνο και παστέλ σε χαρτί. Κάθε σχέδιο, το οποίο περιέχει μοναδικό σκηνικό, μεταβάλλεται διαδοχικά μέσω της διαγραφής, της επαναχάραξης και της φωτογράφησης σε φιλμ 16 ή 35 χιλιοστών. Απομεινάρια των διαδοχικών σταδίων παραμένουν πάνω στο χαρτί, και παρέχουν μια αλληγορία για τη διαστρωμάτωση της μνήμης η οποία είναι ένα από τα κύρια θέματα του Κέντριτζ.

   Οι ταινίες της σειράς ‘Drawings for Projection’, αναφέρονται στο ερειπωμένο τοπίο νότια του Γιοχάνεσμπουργκ, όπου τα εγκαταλελειμμένα ορυχεία και  εργοστάσια, οι χωματερές και τα φράγματα λάσπης έχουν δημιουργήσει ένα έδαφος νοσταλγίας και απώλειας. Η επαναλαμβανόμενη διαγραφή και επαναχάραξη του Κέντριτζ, που αφήνουν σημάδια χωρίς πλήρη μετασχηματισμό της εικόνας, μαζί με τη σπασμωδική κίνηση του animation, λειτουργούν παράλληλα με την απεικόνιση των ανθρώπινων, σωματικών όσο και πολιτικών, διαδικασιών  μέσα στο τοπίο.




















   Το ‘Felix in Exile’ (ο Felix στην Εξορία), είναι η πέμπτη ταινία του Κέντριτζ. Δημιουργήθηκε από σαράντα σχέδια και συνοδεύεται από μουσική των Phillip Miller και Motsumi Makhene. Εδώ ο Κέντριτζ εισάγει ένα νέο χαρακτήρα στη  σειρά. Τη  Nandi, μια γυναίκα από την Αφρική, η οποία εμφανίζεται κατά την έναρξη των σχεδίων, πλημυρίζοντας το τοπίο. Παρατηρεί τη γη με τα μέσα και εργαλεία ενός τοπογράφου εξερευνητή, βλέποντας αφρικανικά κορμιά με πληγές που αιμορραγούν και  λιώνουν στο τοπίο. Ουσιαστικά, προχωρεί σε καταγραφή των αποδεικτικών στοιχείων της βίας και της σφαγής που αποτελεί μέρος της πρόσφατης ιστορίας της Νότιας Αφρικής. Ο Felix Teitelbaum, ο οποίος χαρακτηρίζει το πρώτο και τέταρτο φιλμ του Κέντριτζ ως το ανθρώπινο και αγαπημένο του το alter-ego του στην ανελέητη καπιταλιστική λευκή ψυχή της Νότιας Αφρικής, εμφανίζεται εδώ ημίγυμνος και μόνος σε ένα ξένο δωμάτιο ξενοδοχείου.




















    Ο Felix κοιτάζει τον εαυτό του στον καθρέφτη, κι ενώ ξυρίζεται,  εμφανίζεται η   Nandi. Ενώνονται μεταξύ τους, μέσα από τον καθρέφτη, με ένα τηλεσκόπιο δύο κατευθύνσεων και μια αγκαλιά, αλλά η Nandi αργότερα πυροβολείται και απορροφάται  στο έδαφος, όπως άλλωστε και τα  σώματα που παρατηρούσε  νωρίτερα. Μια πλημμύρα μπλε νερού στο δωμάτιο του ξενοδοχείου, κινητοποίησε κι έφερε στο προσκήνιο τη  διαδικασία μιας επώδυνης ανάμνησης, που συμβολίζει τα δάκρυα της θλίψης και της απώλειας και βεβαίως τη Βιβλική πλημμύρα που υπόσχεται νέα ζωή. Ο Κέντριτζ, σχολίασε τη συγκεκριμένη δημιουργία του, ως εξής:  ‘Το Felix in Exile  έγινε το χρονικό διάστημα ακριβώς πριν από τις πρώτες γενικές εκλογές στη Νότια Αφρική, και αμφισβητεί  τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι που πέθαναν στο ταξίδι προς  αυτή την πορεία,  θα μείνουν στη μνήμη μας’.  Σε αυτήν την ταινία μικρού μήκους, τα σκίτσα της Nandi θα μπορούσαν να ερμηνευθούν  ως προσπάθεια να δημιουργηθεί  νέα εθνική ταυτότητα μέσω της διατήρησης, παρά της διαγραφής της βάναυσης και ρατσιστικής αποικιακής μνήμης.

28 Ιανουαρίου 2015

(Αειθαλές δέντρο)

Αειθαλές δέντρο.
Παραστέκει το πουλί.  
Άνεμος. Βροχή.

(27.01.2015)

27 Ιανουαρίου 2015

Απόστολος Θηβαίος - Πέντε Ποιήματα του Langston Hughes





















Διαβάστε ή κατεβάστε (σε μορφή pdf), ακολουθώντας το σύνδεσμο εδώ, το εκατοστό έκτο βιβλίο της σειράς "εν καινώ" των 24Γραμμάτων, με τίτλο: "Πέντε Ποιήματα του Langston Hughes" σε μετάφραση Αποστόλη Θηβαίου.


Εισαγωγή

Ο Langston Hughes είναι ένας από τους σημαντικότερους αμερικάνους (των ΗΠΑ) ποιητές που όμως στη χώρα μας δεν είναι γνωστός όσο θα έπρεπε καθώς έργα του υπάρχουν μόνο διάσπαρτα σε ποιητικές συλλογές ή λογοτεχνικά περιοδικά. Χαρακτηρίζεται ως ο εθνικός ποιητής των αφροαμερικανών καθώς η ποίησή του είναι εμπνευσμένη από τα δεινά του ως μαύρου αμερικάνου των αρχών του 20ου αιώνα. Η ποίησή του όμως, μια κραυγή απόγνωσης, αντανακλά ταυτόχρονα και τον πόθο του για ένα δίκαιο κόσμο που θα τον μοιράζονται ισότιμα όλοι οι άνθρωποι. Ο Langston Hughes είναι για την ποίηση ότι ο Martin Luther King  για την πολιτική και αποτελεί ιδιαίτερη χαρά για το ηλεκτρονικό περιοδικό 24Γράμματα η παρουσίαση του παρόντος τόμου στα πλαίσια της σειράς "εν-καινώ" με πέντε από τα σημαντικότερα ποιήματα του Langston Hughes σε μια εξαιρετική απόδοση στα ελληνικά από τον Απόστολο Θηβαίο.

Γιώργος Πρίμπας 



Αντί επιλόγου - Ένας δικός μας Ποιητής


Οι ρίζες μας είναι σημαντικές. Ο Λάνγκστον Χιουζ ανήκει σ΄ εκείνους τους λίγους που το έργο τους τίμησε για πάντα τη φωνή που κουβαλούμε μέσα μας, την ανατομία του παλαιού που υφίσταται αταβιστικά στο σύγχρονο, σ΄ εκείνο που εξελίσσεται. Η καταγωγή του ήταν κάτι μεγαλύτερο απ΄ τη φυλή. Ήταν εκείνη η ατέλειωτη τάξη του πλήθους, ήταν εκείνοι που μετρούν τ΄ ανάστημά τους σε δύσκολες εποχές, συνθέτοντας ξανά, απ΄ την αρχή όλες τις τραγωδίες. Τα πρόσωπα στα τραγούδια του μιλούν για μια άλλη ιστορία λαϊκή. 
Αυτό το σπάνιο χρώμα συγκρατούν για πάντα οι στίχοι του Χιουζ. Πρόσωπο με στραμμένο το βλέμμα του στον μεγάλο κόσμο και τους θορύβους. Αυτός ο κόσμος, αυτό το ταξίδι για τη γη των ρόδων είναι κάτι ανάλογο με τα σπασμένα χέρια της Αφροδίτης και τους ναούς που ακόμη αντέχουν. Τέτοια πράγματα, όπως αυτά που τραγουδά ο Λάνγκστον Χιουζ είναι άπιαστα, δύσκολα οράματα σε καιρούς τυχαίους. Και όμως, ακριβώς αυτό το συνθετικό στοιχείο, το μοιραίο που τρέφει την ιστορία, αυτή η ανθεκτική πλειοψηφία της δημοκρατίας μας τον συγκίνησε για πάντα. Και έτσι   βρέθηκε παντού διαβάζοντας, κάνοντας θέατρο, σπέρνοντας στίχους σε τραγούδια, ένας θεραπευτής της νύχτας, ανάμεσα σε μάγους, μαινάδες, μύστες και ήρωες. 
Τον διάβασα πρώτη φορά μεταφρασμένο σε μια σπάνια συλλογή του Ντίνου Χριστιανόπουλου. Ένα μικρό εγχειρίδιο επιλεγμένων μεταφράσεων, σαν τα συναξάρια των προσκυνητών, μυστικό και άσημο, γεμάτο από μικρά, αμερικανικά διαμάντια. Ρόμπερτ Φροστ, Ντος Πάσος, Λάνγκστον Χιουζ. Αυτοί οι τρεις άνθρωποι με πικραμένες φωνές επιζούν μες σ΄ εκείνο το μικρό βιβλίο που δεν θ΄ αντέξει την υγρασία των ημερών. Εκείνο το ποίημα, λοιπόν που συμπεριλαμβάνεται στην παρούσα συλλογή δεν θα μπορούσε να ξεπεράσει εκείνη τη στιγμή. Δεν μιλώ για ένα ζήτημα απόδοσης, αλλά για λόγια γνήσια και απλά που σ΄ όλες τις γλώσσες σημαίνουν τα ίδια πράγματα. Αυτή η μαγεία του Χιουζ, έτσι όπως συνέβη σ΄ εκείνη την ποιητική στιγμή μου σύστησε για πρώτη φορά έναν ανθεκτικό μαχητή, έναν αγωνιστή της αλήθειας, αφού τίποτε άλλο δεν χωρά στους στίχους του. Ένα ποίημα μιλούσε για μια αμαρτία οικεία, διασώζοντας τροφή για το μέλλον μας. Ποιήματα σκόρπια, βαθιά ανθρώπινες στιγμές που ελάχιστη σχέση έχουν με την όποια καλλιτεχνική ειδίκευση επιβεβαιώνουν έναν άνθρωπο διόλου εξόριστο, αλλά παρόντα στην καθημερινή αγωνία, αντλώντας το υλικό του από την καθημερινή θρησκεία και τους απλούς θεούς της. Γι΄ αυτούς τους κατώτερους θεούς που καταρρέουν και εξαντλούνται ενώπιον ενός μεγάλου κοινού είναι τα τραγούδια του Λάνγκστον Χιουζ. 
Ο αντισυμβατικός Γάλλος Σελίν, σ΄ εκείνο το αλησμόνητο ταξίδι του, το περιέγραψε με ακρίβεια. Για το βρέφος, τον έρωτα, τ΄ όνειρο, την καπνοδόχο. Αυτό είναι το γάλα, είπε. Δίχως αυτό θα ΄χαμε σκοτωθεί.  Κάποιος απ΄ τις παράφορες λεγεώνες που μ΄ αυθάδεια και διαύγεια τραγούδησε τον κόσμο. Αυτός είναι πάνω απ΄ όλα ο Λάγκστον Χιουζ με την καταγωγή απ΄ όλους τους νότους του κόσμου. 

Απόστολος Θηβαίος

23 Ιανουαρίου 2015

Άκου γέρο στο μυαλό.



Άκου γέρο στο μυαλό.

Την Κυριακή ψηφίζεις. Και ψηφίζεις με το μυαλό στο σπίτι σου (αν έχεις) και στις όποιες καταθέσεις σου ‘μειναν. Τουλάχιστον αυτά να σου μείνουν. Έτσι λες. Τα παιδιά σου και τα εγγόνια μάλλον τα έχεις ήδη βάλει στο τρένο για τη Γερμανία.
Την Κυριακή λοιπόν ψηφίζεις για το σπίτι σου. Άντε και το εξοχικό σου.
Γιατί δικά σου είναι;
Τα πλήρωσες, μάλλον με δάνειο που θα πληρώνεις για δεκαετίες, ή φορολογήθηκες όταν σου τα γράφανε οι γονείς σου για αξία δέκα φορές πάνω από το ποσό που θα πάρεις, και τούτο αν το πάρεις, αν τυχόν θελήσεις να το πουλήσεις αύριο. Ποιος αγοράζει ακίνητα σήμερα; Αλλά και αυτός που θα αγοράσει θα σε πατήσει στο λαιμό για να στο πάρει για ένα κομμάτι ψωμί.
Α, θα το γράψεις στα παιδιά σου μετά θάνατο; Και τα ρωτάς αν με τα 200-300 ευρώ το μήνα που μας έχει δρομολογήσει να βγάζουμε η τρόικα με τη συγκυβέρνηση θα μπορούνε να πληρώσουνε την εφορία της μεταβίβασης; Και άντε και τους την πλήρωσες εσύ την εφορία. Μετά τι; Το σπίτι ξέρεις ζητάει. Και όσο παλιώνει όλο και ζητάει περισσότερα. Σίγουρα θα το ξέρεις. Κι άμα είναι και εξοχικό, γέρο μου στο μυαλό, ούτε να πάνε με το ΚΤΕΛ να το δούνε δε θα μπορούνε. Για αυτοκίνητο όπως βλέπεις δεν το συζητάω καν...
Στο κράτος ανήκει γέρο μου στο μυαλό. Στο κράτος ανήκει και γι’ αυτό του πληρώνεις και νοίκι που το βαφτίσανε ΕΝΦΙΑ.
Εντάξει μπορεί να μην ψηφίζεις για το σπίτι, αλλά οι καταθέσεις;
Κινδυνεύουν λέει από πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ.
Κοίτα να δεις. Οι τράπεζες ούτε θυρίδες είναι ούτε σεντούκια στο υπόγειο. Οι τράπεζες στη βάση της λειτουργίας τους ζουν από τα χρήματα που τους αφήνουν οι καταθέτες και αυτές τα δίνουν δάνεια. Τώρα αν εσύ νομίζεις ότι με το ρυθμό που τρως απ’ τα έτοιμα για να τα βγάζεις πέρα θα σου κρατήσουν, αν συνεχίσουμε έτσι, για πάνω από δυο με τρία χρόνια μάλλον είσαι η εξαίρεση. Και άντε και είσαι η εξαίρεση. Γιατί ρε γέρο μου στο μυαλό κινδυνεύουν από το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ που λέει ότι θα χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη και δεν κινδυνεύουν από αυτούς που στα σαράντα χρόνια που κυβερνάνε έδιναν δις ευρώ, χωρίς οι τράπεζες να ελέγχουν τι και σε ποιον, στον κάθε Λαυρεντιάδη και στις κάθε είδους Hellas Power ή Energa; Δις που τελικά εσύ γέρο μου στο μυαλό τα πληρώνεις για αυτούς που τα φάγανε μαζί.  Και τα πληρώνεις πολύ ακριβά! Για να μη σου πω και για το πάρτι με τις πιστωτικές που δινόντουσαν σωρηδόν, και πάλι χωρίς κανένα έλεγχο, και δεν ξέρω πόσοι συμπολίτες μας χρεωνόντουσαν και ακόμα χρεωμένοι είναι για ποσά πολλαπλάσια των τότε εισοδημάτων τους.
Α! για την ανάπτυξη που έρχεται και μην τη χάσουμε. Τι να σου πω. Προσωπικά όποιον ξέρω να έχασε τη δουλειά του τα τελευταία χρόνια και να βρήκε, βρήκε για ούτε ένα κομμάτι ψωμί. Μόνο κάτι τυροπιτάδικα ανοίξανε για κάνα εξάμηνο και μετά κλείσανε. Όσο δηλαδή προέβλεπε το πρόγραμμα της επιδότησης που πήρανε. Υποθέτω βέβαια ότι το ξεπούλημα του δημόσιου πλούτου και κερδοφόρων επιχειρήσεων για ποσά που αντιστοιχούν σε κλάσμα της αξίας τους και δε θα αφήσει στο κράτος ούτε τα κέρδη μιας χρονιάς δεν το λες ανάπτυξη; E, γέρο μου στο μυαλό;    
Είναι δύσκολη η κρίση; Ναι αλλά για ποιον είναι δύσκολη; Να, γέρο μου στο μυαλό, όπως ανακοίνωσε αυτή η ελβετική τράπεζα, η UBS που όπως λένε είναι ίσως η μεγαλύτερη στον κόσμο, μόνο στο 2012 – ξέρεις τη χρονιά που ψήφισες την ανάθεση που είχανε πάρει στις Κάννες ο Σαμαράς και ο Βενιζέλος, η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, να σε σώσουνε παρέα – 400 ελληνικές οικογένειες αύξησαν λέει τον πλούτο τους κατά 10 δις δολάρια (περίπου 7,5 με 8 δις ευρώ) . Είδες γέρο μου στο μυαλό τι λαϊκιστές είναι αυτοί οι τραπεζίτες οι Ελβετοί; Ακούς εκεί να γράφουνε ότι [μήπως εκμεταλλευόμενοι τους νόμους που πέρασαν η τρόικα με τη συγκυβέρνηση;] τα τελευταία πέντε με έξι χρόνια 400 ελληνικές οικογένειες μόνο σε ένα χρόνο, το 2012, αύξησαν τον πλούτο του κατά 10 δις δολάρια ενώ στον αντίποδα 2.000.000 οικογένειες φτώχυναν με  πολλές δεκάδες χιλιάδες από αυτές να φτάνουνε στα όρια της εξαθλίωσης.
Τώρα μάλλον θα φταίει και το μυαλό μου που λαϊκίζει που κάπου σκέφτεται ότι κάτι άλλο κρύβεται πίσω από την κρίση. Ή μήπως να πω: Οι κροίσοι;
Και τι να ψηφίσεις; Τι να σου πω; Ούτε χρυσό κουτάλι κρατάω ούτε ασημένιο ούτε καν κουτάλι. Αλλά – κι επειδή γέρο μου στο μυαλό τελικά τα λόγια είναι λόγια και μόνο ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΜΕΤΡΑΕΙ – όταν βλέπω από το ΚΚΕ μέχρι τη ναζιστική Χρυσή Αυγή όλοι μα όλοι να βρίζουν το ΣΥΡΙΖΑ ξέρω τι θα ψηφίσω. Και σου ‘πα: Χωρίς καν κουτάλι. Έτσι, ρε γέρο μου στο μυαλό γιατί θέλω κάποιος να το παλέψει ειλικρινά.


Γιώργος Πρίμπας
21.01.2015

22 Ιανουαρίου 2015

Χωρίς ταξιθέτριες.


























[πρώην θερινός κινηματογράφος Μυρτώ, Καλλιθέα 19.01.2015 08.13] 

«Πίσω σου!», μια κραυγή κάρφωνε την καρέκλα στα χαλίκια και τα γέλια στον ακάλυπτο.
«Γιώργο!;», μια φωνή έψαχνε και γέμιζε την πλατεία: «εδώ!», «εδώ!», «εδώ!».
Είχαμε τ’ άστρα τότε και που να το φανταζόμασταν πως κάποτε θα λέγαμε: «Τουλάχιστον εμείς τα ζήσαμε».


21 Ιανουαρίου 2015

Παλιές Λίμνες [Απόστολος Θηβαίος]


[Οι φωτογραφίες είναι συμπτώσεις συγκλονιστικές. Είναι μονόλογοι τραγικοί και ανεξιχνίαστοι, σαν όλες τις αγάπες.]


Τώρα όλοι γνωρίζουν πού ζουν οι ποιητές. Κάτι σπίτια γερμένα, που σου κλείνουν το μάτι σ΄ επαρχίες αγίες και αλησμόνητες. Εκεί κάτω από έναστρους ουρανούς, μες στην απόλυτη ησυχία κάποτε ανάβουν τα διαδήματα του κεντρικού εξώστη και ένας πολύ μόνος άνθρωπος γράφει απ΄ την αρχή την ιστορία του κόσμου. Τις συντριβές, τις ευτυχείς συγκυρίες, περιγράφει τις εποχές και αφήνει τραγούδια για τον καιρό εκείνο που οι δρόμοι θα κατακλύζονται απ΄ το ίδιο εκείνο πλήθος, όπως στην άκρη της νύχτας ή στα πολύ μεγάλα βάθη των ματιών σου. Είναι τότε που η Λούσι Λιγκ ξαναζεί σε μια καθ΄ όλα φωτισμένη βάρκα εκεί που άλλοτε έχασκε το στόμα της λίμνης. Το περίγραμμά της είναι από γαλάζιες λάμπες θερινών ηλιοστασίων. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή οι ποιητές διακρίνουν φίλους παλιούς, χαμένους από καιρό. Τότε όσα κρύβει η ζωή παρασύρονται και ένας νεαρός ζωγράφος, από γενιά ευγενών στήνει μες στον επικίνδυνο άνεμο τα σύνεργά του. Αρκεί μια ματιά μονάχα, ο ήχος μιας κιθάρας μονάχα, αρκεί μια μοναξιά που λέει τ΄όνομά της και όλα αλλάζουν. Συμβαίνουν μικρά θαύματα, όπως η κάθοδος του ποιητή απ΄τον εξώστη πριν την καταιγίδα, τα δυο νωθρά, ληγμένα μάτια εκείνου του σπιτιού, σε στυλ αστικό, καταμεσίς του έπους. Και ιδού τότε οι άλλες πολιτείες και τα σπάνια είδη των κήπων, όπως μια μικρή, αδέσποτη κιθάρα που γνωρίζει εξ ενστίκτου όλα τα ποιήματα της ερήμου.
Όλα ντυμένα μ΄ ένα λευκό, κενό, ομιχλώδες φως. Θυμάσαι;


20 Ιανουαρίου 2015

Ντέμης Κωνσταντινίδης - Εφημερόπτερα















Διαβάστε ή κατεβάστε (σε μορφή pdf), ακολουθώντας το σύνδεσμο εδώ, το εκατοστό πέμπτο βιβλίο της σειράς "εν καινώ" των 24Γραμμάτων, την ποιητική συλλογή του Ντέμη Κωνσταντινίδη με τίτλο: "Εφημερόπτερα".



Τη ζωή που τόσο ωραία
Μπορούσε να 'ναι
Βλάκες αφήσαμε
Χίλιους δυο διάολους
Να μας τη φάνε.


ΧΙΛΙΕΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΠΟΧΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΕΙΔΟΥΣ [Απόστολος Θηβαίος]
ΝΤΕΜΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, Η ΘΕΑ ΤΩΝ ΕΦΗΜΕΡΟΠΤΕΡΩΝ


Αυτό είναι το τελευταίο είδος μιας μεγάλης σειράς μορφών. Οι τελευταίες μελέτες θ΄ αποκάλυψουν θρυλικά πράγματα γι΄ αυτήν ακριβώς την περίοδο. Τα εφημερόπτερα βεβαίως συνιστούν κοινό τόπο όλων των εποχών, αν και σε τούτη την εποχή η παρουσία τους είναι τουλάχιστον έκδηλη. Το συγκεκριμένο είδος θα μπορούσε να συμπεριλάβει στους κόλπους του πράγματα με όψη ποιημάτων πυροβολισμών. 
Δεν πάνε λίγες μέρες που οι νεκροί της γαλλικής εφημερίδας σημείωναν πως ένα σκίτσο δεν διαθέτει παρά μια και μόνη ευκαιρία, μιας και μόνης εκπυρσοκρότησης. Ο Κωνσταντινίδης τέτοια ποιήματα φτιάχνει, ποιήματα που αρκούν για μια αποκλειστική ανάγνωση, ποιήματα που αφήνουν μια εντύπωση αφορμή για να εξακολουθεί η ποίηση να συμβαίνει μ΄ όλη τη μεγαλοπρέπεια ενός φαινομένου που διαφεύγει των ορίων του ίδιου του ποιήματος. 
Λησμόνησα να σας πω πως τα εφημερόπτερα αφήνουν κραυγές σε πρώτο ενικό ή πρώτο πληθυντικό πρόσωπο, έτσι που να μας αφορούν τις πιο απλές και καθημερινές στιγμές. Ο ποιητής Ντέμης Κωνσταντινίδης δεν γράφει με σκοπό τη διάρκεια ή τη διαχρονικότητα. Ολόκληρη η συλλογή αυτού του σπάνιου είδους ποιημάτων, προφορικών όπως προδίδουν τα σκόρπια σημεία στίξεως συνιστά ένα αποκλειστικό καρέ της κοινωνικής ιστορίας μας. Τα εφημερόπτερα τιμούν στο ακέραιο τ΄ όνομά τους, υπακούοντας πρόθυμα και συνωμοτικά στην παραδεκτή συνθήκη των εξωφρενικών ρυθμών της ζωής. 
Η ουσία του πράγματος, όμως, ό,τι δηλαδή συλλαμβάνουν οι ζωγράφοι στις αερογέφυρες της ποίησης είναι πρωτίστως τοπία ιδεολογικής φύσεως. Το τέχνασμα του Κωνσταντινίδη επιφέρει μια καταλυτική σημασία στην όλη πλοκή των γεγονότων. Υπακούοντας στις ρυθμικές απαιτήσεις της επικαιρότητας, διατυπώνοντας ειρωνικά με μια αντιστρόφως ανάλογη σημασία αυτή την αυτόνομη γενιά των ποιημάτων που εκπληρώνουν την πολυπόθητη οικονομία του λόγου, διασώζονται ολόκληρα τοπία από την έξαλλη διαδρομή των καιρών μας. Τα ποιήματα του Ντέμη Κωνσταντινίδη επιβεβαιώνουν το ερεθισμένο αισθητήριο ενός δημιουργού που μ΄ευστροφία αντιλαμβάνεται τα παμπάλαια σύμβολα και την επίδρασή τους στα όνειρα, την καθημερινή μας ομιλία, την τέχνη.