[στο οχυρό Μάλια Ψάθα και τον πύργο Πεπρίφτη, 28.12.2023]

Αναφορά για τους πολλούς αρχαίους κυρίως πύργους, μέσω των οποίων ελέγχονταν οι δρόμοι / περάσματα από την Πελοπόννησο και τη Βοιωτία προς την Αττική, από τα αρχαία μέχρι και τα μεσαιωνικά χρόνια έχει γίνει στην ανάρτηση τής 10ης Οκτώβρη 2023.

Στο παρόν παρουσιάζονται εικόνες από δύο οχυρωματικές θέσεις, στο δυτικό μέρος τού όρους Πατέρας, ψηλά στη χερσόνησο Μύτικας, στο ανατολικό της μέρος:

-αφενός τού οχυρού Μάλια Ψάθα, στη θέση 38°07’54’’N 23°13’19’’E. Σημειώνεται ότι στη θέση αυτή υπάρχουν, σε μεγάλη έκταση, διάσπαρτοι λίθοι οικισμού που κατοικήθηκε μέχρι και τον 19ο μ.Χ. αι. Στις εικόνες, που ακολουθούν, η κυκλική λιθοδομή είναι νεώτερη και υποδεικνύει τη θέση πύργου:

-αφετέρου των θεμελίων και της σωζόμενης λιθοδομής (μιας σειράς και δυτικά και δεύτερης), διαστάσεων 7Χ10 περίπου μ., αρχαίου, του 4ου π.Χ. αι., πύργου, στη θέση 38°08’05’’N 23°14’03’’E, σε σημείο που δεσπόζει των Αιγοσθενών και έχει επαφή με γειτονικούς πύργους. Ο εν λόγω πύργος (του Πεπρίφτη, όπως βαφτίστηκε αργότερα, πιθανόν από κάποιον Πεπρίφτη κάτοχο κάποτε της έκτασης που βρίσκεται), είχε άμεση σχέση με την άμυνα τού αρχαίου φρουρίου των Αιγοσθενών. Νότια τού πύργου, ακριβώς κάτω του, υπάρχει πέτρινη δεξαμενή νερού, διαμορφωμένη στο βράχο:

I Came to buy a smile – today [Emily Dickinson]

Ν’ αγοράσω ένα χαμόγελο Ήρθα – σήμερα –

Ένα απλό χαμόγελο μονάχα –

Το πιο μικρό στο πρόσωπό σου επάνω

Θα μου ‘ναι μια χαρά –

Αυτό που σ’ άλλον κανέναν δεν θα λείψει

Αν και πολύ μικρό, θα λάμψει –

Μπρος στον πάγκο ικέτισσα – κύριε –

Αντέχετε να πουλήσετε –

Έχω Διαμάντια – στα δάκτυλά μου!

Τι ‘ναι τα Διαμάντια το γνωρίζετε!

Και Ρουμπίνια – σαν Αίμα Δειλινό –

Και Τοπάζια – σαν τ’ αστέρι!

Καλό «Παζάρι» θα ‘ταν για Εβραίο!

Πείτε – Μπορώ να το ‘χω – Κύριε;

I Came to buy a smile – today – 

But just a single smile – 

The smallest one upon your face

Will suit me just as well – 

The one that no one else would miss

It shone so very small – 

I'm pleading at the "counter" – sir – 

Could you afford to sell – 

I've Diamonds – on my fingers!

You know what Diamonds are!

I've Rubies – like the Evening Blood – 

And Topaz – like the star!

'Twould be "a Bargain" for a Jew!

Say – May I have it – Sir?

223

Σημείωση: το ποίημα αυτό είναι ένα από τα σαράντα που είχε στείλει στον Samuel Bowles, εκδότη και αρχισυντάκτη τής εφημερίδας τής Νέας Αγγλίας: Springfield Repuplican, ο οποίος ήτανε παντρεμένος και αυτό βεβαίως εξηγεί πλήρως στίχους όπως: «But just a single smile –» ή «Say – May I have it – Sir?».

[στην Καταβόθρα Σκουρτών, 26.12.2023]

Όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη ανάρτηση, το οροπέδιο των Σκουρτών είναι μια πόλγη, τα νερά τής οποίας αποστραγγίζουνε μέσω καταβοθρών. Η πιο εντυπωσιακή από αυτές βρίσκεται στο χωματόδρομο ο οποίος συνδέει τα χωριά Πύλη και Σκούρτα, στο βορειοδυτικό μέρος τού οροπεδίου, στους νότιους πρόποδες τού λόφου «Ρόκανι», στη θέση 38°12’48’’N 23°31’10’’E. Ένα μαγευτικό, κρίσιμο εργαλείο των φυσικών μηχανισμών, οι οποίοι διαμορφώνουνε το τοπίο στην περιοχή. Δυστυχώς (αν και τελείως ανεπαρκής η λέξη: δυστυχώς) όμως ήδη από την εικόνα τού ρέματος, το οποίο καταλήγει στην καταβόθρα, κάτω από το γεφυράκι τού χωματόδρομου Πύλη – Σκούρτα, οι νεοέλληνες φροντίζουνε να ρυπαίνουν όπως ξέρουν: ΧΥΔΑΙΑ. Αυτό που μου προκάλεσε τη μεγαλύτερη απορία είναι: τελικά κανείς δεν προβληματίζεται για όλα αυτά τα σκουπίδια, τα οποία, όταν το νερό κατεβαίνει ορμητικά, θα ξεπερνάνε σίγουρα το μικρό πέτρινο εμπόδιο, ούτε μισό μέτρο ύψος, μπροστά στην καταβόθρα, και θα εισέρχονται στις υπόγειες φυσικές στοές ρυπαίνοντας σε μεγάλο βάθος χρόνου τον υδροφόρο ορίζοντα; Κρίμα…            

Εικόνες από το εσωτερικό των υπόγειων φυσικών στοών, που μεταφέρουνε τα όμβρια νερά, τα οποία φτάνουμε στην καταβόθρα, μπορείτε να δείτε: urbanspeleology.blogspot.com - 07.2013.

[στο φράγκικο πύργο, στην Πύλη Δερβενοχωρίων Βοιωτίας, 26.12.2026]

Στο χωριό Πύλη, στα Δερβενοχώρια Βοιωτίας, στο βορειοδυτικό άκρο τού οροπεδίου / πόλγης* των Σκουρτών**, στο λόφο στον οποίο βρίσκεται το εκκλησάκι Πρ. Ηλίας βρίσκονται ερείπια φράγκικου (ίσως και καταλανικού) πύργου, ο οποίος κατασκευάστηκε μεταξύ 13ου και 15ου μ.Χ. αι.

Ακολουθούν εικόνες:  

*Πόλγη είναι ένα καρστικό βύθισμα, λόγω καταβυθίσεων, από τη διάβρωση τού ασβεστολιθικού εδάφους. Η διαφορά του από τη δολίνη, είναι πως αφενός σε μια πόλγη καταλήγουνε ρέματα ή μικρά ποταμάκια αφετέρου έχει καταβόθρες, μέσω των οποίων φεύγει το νερό υπόγεια, προς τον υδροφόρο ορίζοντα ή υπόγεια ποτάμια, και δεν σχηματίζεται λίμνη. Στην Ελλάδα υπάρχουνε πολλές πόλγες. Θεωρητικά η μεγαλύτερη είναι η Κωπαΐδα, αλλά να μην ξεχνάμε πως πρόκειται για αποξεραμένη λίμνη, από την οποία το νερό απομακρύνεται με ορύγματα και λοιπά τεχνητά έργα. Πολύ γνωστές πόλγες, στη νότια Ελλάδα, είναι της Νεστάνης, στην Αρκαδία, και το οροπέδιο Λιβάδι, στον Παρνασσό, πάνω από την Αράχωβα.       

 

** Το οροπέδιο πήρε το όνομά του από το χωριό Σκούρτα, ένα από τα Δερβενοχώρια Βοιωτίας, το όνομα τού οποίου προέρχεται από την αρβανίτικη λέξη σκουρτ: κοντός. Σύμφωνα με το μύθο, ένας κοντός άντρας – άγνωστος στους αρβανίτες που έφτασαν ως έποικοι, με πρωτοβουλία του Καταλανού διοικητή Ραμόν ντε Βιλανόβα, από την αλβανία, λίγο μετά το 1.382 μ.Χ. στην περιοχή – αφού υπέδειξε το σημείο, όπου χτίσανε τα Σκούρτα, και τους είπε να το ονομάσουνε με το όνομά του, χάθηκε. Μη ξέροντας το όνομά του, είπανε το χωριό Σκούρτα.

[στη Γέφυρα Γκέλη, στον οικισμό Δαφνούλα Βοιωτίας, 26.12.2023]

Στο παρόν παρουσιάζονται λίγες εικόνες από ένα πολύ όμορφο πέτρινο γεφύρι, στον εγκαταλελειμμένο οικισμό Δαφνούλα, δίπλα στο χωριό Δάνφη, 9,3 χλμ μετά το χωριό Πύλη (στα Δερβενοχώρια Βοιωτίας), πάνω από τον Ασωπό ποταμό, στη Βοιωτία. Χτίστηκε τον 17ο μ.Χ. αι. και είναι το ομορφότερο ίσως πέτρινο γεφύρι στη νοτιοανατολική στερεά Ελλάδα (Βοιωτία-Αττική).

-μπορεί αφήνοντας την Αθήνα η θερμοκρασία να ήτανε πάνω από 10 βαθμούς Κελσίου το πρωινό τής 26ης Δεκέμβρη 2023, εκεί όμως μόλις είχε ανέβει πάνω από το μηδέν:

-o Ασωπός ποταμός κατέβαζε νερό, αλλά η αποφορά των νερών, στο χώρο τού γεφυριού, σου θύμιζε πώς εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε το ιστορικό αυτό ποτάμι, στα όρια Αττικής και Βοιωτίας: 

  

[στο αρχαίο μεταλλείο σιδήρου, στη Νέα Πεντέλη, 23.12.2023]

Στο παρόν παρουσιάζονται εικόνες από τον αρχαίο πέτρινο δρόμο, μέσω τού οποίου μεταφέρανε το σιδηρομετάλλευμα, από το μεταλλείο (άγνωστο στο ευρύ κοινό), στη θέση 38°04’18’’N 23°51’41’’E, και από την είσοδο τού εν λόγω μεταλλείου, βόρεια τού οικισμού Νέα Πεντέλη.

Η θέση του έχει σημειωθεί στο χάρτη από τη wikimapia:

Να σημειωθεί πως περνώντας την είσοδό του μπαίνουμε σε έναν θάλαμο ύψους και πλάτους ικανού να σταθεί κάποιος, αλλά η είσοδος τής στοάς, προς τους χώρους εξόρυξης, η οποία ξεκινά στο κάτω δεξιά μέρος τού θαλάμου, είναι πολύ στενή και οριακά περνά σέρνοντας κάποιο αδύνατο άτομο. Προφανώς και είναι πολύ επικίνδυνο να μπει κάποιος. Υποθέτω μόνο κατάλληλα εξοπλισμένο άτομο και ως μέλος έμπειρης ομάδας. Εκτός από το να παγιδευτεί μες στη στοά υποθέτω ότι ο κίνδυνος να ελλοχεύει κάποιο άγριο ζώο είναι μεγάλος.

Ακολουθούν εικόνες:

[στην κορυφή Πυργάρι, στο Πεντελικό όρος, 23.12.2023]

Το τοπωνύμιο Πυργάρι συναντάται στην Αττική σε περιοχές, κυρίως κορυφές λόφων ή βουνών, όπου υπήρχε παλαιότερα πύργος / οχυρό. Πύργος ερείπια τού οποίου ενίοτε σώζονται σε καλή κατάσταση ή ελάχιστα ή δεν σώζονται καθόλου. Εκτός από την Αττική συναντάται και σε άλλα μέρη, αλλά όχι με τη συχνότητα τής Αττικής, ενδεικτικά: στο χωριό Πύλη, στα Δερβενοχώρια Βοιωτίας (το οποίο όμως είναι δίπλα στα σημερινά όρια τής Αττικής), στην Κάρυστο Ευβοίας, στα νησιά Χίο και Σίκινο, στο χωριό Πρόσυμνα Αργολίδας (αλλά ως Πύργούθι – το τοπωνύμιο Πυργούθι υπάρχει και στις Αχαρνές Αττικής) κ.λπ.

Στο παρόν ιστολόγιο αναφορές στο τοπωνύμιο Πυργάρι έχουνε γίνει στις αναρτήσεις: 

Για το φρούριο / φρυκτωρία βορειοδυτικά τής Νέας Περάμου (Μεγάλο Πεύκο), για τη δολίνη Βραώνας στη Βραυρώνα και για τις αρχαίες Παγές ή Πηγές στο Αλεποχώρι.

Το τοπωνύμιο Πύργος, επίσης σχετίζεται με κάποιο αρχαίο ή μεσαιωνικό πύργο / φρυκτωρία ή οχυρό ή πυργόσπιτο και είναι πολύ πιο διαδεδομένο σε όλο τον ελλαδικό χώρο.

Η περιοχή τής κορυφής τού Πεντελικού όρους, μέγιστου υψ. 1.108 μ., επίσης ονομάζεται Πυργάρι (το topoguide την αναφέρει ως Πέργαρι ή Πύργαρι) και αυτό σημαίνει πως εκεί θα υπήρχε αρχαίο ή μεσαιωνικό οχυρό ή πύργος. Στην κορυφή όμως υπάρχει η εγκαταλελειμμένη σήμερα στρατιωτική βάση ραντάρ, για την κατασκευή τής οποίας γίνανε χωματουργικές και άλλες εργασίες που αλλοιώσανε το τοπίο και ίσως καταστρέψανε τυχόν ίχνη (σ.σ. ο χώρος δεν κηρύχτηκε ποτέ αρχαιολογικός χώρος), σε μέρος των εγκαταστάσεων τής οποίας απαγορεύεται ακόμα η είσοδος, λόγω τοποθέτησης κεραιών ενώ δεν έχω βρει παλιές εικόνες ή αναφορές στο διαδίκτυο για παλαιότερο οχυρό ή πύργο πλην μιας αναφοράς στον 1ο τόμο τού έργου «ΠΕΝΤΕΛΗ» τού «Ορεσίβιου»  (για το οποίο είχε γίνει αναφορά και στην ανάρτηση για το Σπήλαιο Νυμφών) για ερείπια μεγαλιθικού τείχους στα 220 μ. νοτιοδυτικά τής κορυφής.

Το πρωινό τής 23ης Δεκέμβρη 2023, έκανα ένα πέρασμα από την κορυφή τού Πεντελικού όρους, από σημεία εκτός της μη επιτρεπόμενης περιοχής, αναζητώντας το ανωτέρω μεγαλιθικό τείχος και άλλα τυχόν ίχνη, που θα είχα την τύχη να συναντήσω (και ακόμα περισσότερη αναγνωρίσω) αρχαίας ή μεσαιωνικής οχύρωσης.

Ήμουν επάνω με την ανατολή…

…και προσέγγισα το σημείο που ανέφερε ο Ορεσίβιος. Πράγματι, λίγα μέτρα ανατολικότερα από το κτίριο των λατόμων:

…μεταξύ δυο μεγάλων βράχων, στη θέση 38°04’46’’N 23°52’59’’E, υπάρχουν ερείπια τείχους (δεν πρόκειται για πέτρινο στήριγμα αρχαίου δρόμου ή ερείπια αναλημματικού τειχίου αφού ξεπερνούνε το έδαφος) στο οποίο μάλιστα μπροστά, περί το ένα μέτρο, διακρίνεται και μια μικρή λιθοδομή (διακρίνεται στην πρώτη εικόνα). Ένα δεύτερο τείχος ή τειχίο ίσως, μεταξύ των οποίων υπήρχε πέρασμα;

Προχωρώντας λίγο προς τα πάνω, σε λατομημένο πάντως χώρο, ξεχώρισα μια λιθοδομή με λίγες τετραγωνισμένες πέτρες…

…η οποία σαφώς και δεν είναι τμήμα παλιού κτιρίου λατομείων αφού οι λιθοδομές τους, στο Πεντελικό όρος, είναι γενικά από ακανόνιστες ή ελάχιστα πελεκημένες πέτρες. Ούτε και τειχίου στήριξης δρόμου, για τον ίδιο λόγο. Ίσως λιγοστά ερείπια τείχους παλιού οχυρού ή κάποιας κατασκευής που θα εξυπηρετούσε τους λατόμους;

Συνέχισα απολαμβάνοντας και την υπέροχη θέα…

…και αφού πήρα το μονοπάτι, με κόκκινα σημεία, ανέβηκα στον εγκαταλελειμμένο Ι.Ν. Μεταμόρφωσης Σωτήρα στην κορυφή: