στην πόλη… [Κρίτων Αθανασούλης]

στην πόλη…

…Γυρίζω από μια συγκέντρωση που ρήτορες
ανεπιφύλαχτα μας είπαν
αύριο αλλάζει ο κόσμος, γίνεται όνειρο
κι εγώ τρέχω ανυπόμονος να κοιμηθώ
να δω την αλλαγή στον ύπνο μου.

Άλλοι καπνίζουνε μαριχουάνα.


πηγή: demispoetry.wordpress.com.

ΑΜ

Δαίμονες [Χρήστος Ι. Βατούσιος]

Δαίμονες

Οι δαίμονες ξεχύθηκαν μέσα στο κεφάλι της σαν όρνεα που οσμίζονται την πληγή.

Γύρισε απαλά πλευρό να μην τον ανησυχήσει κι άφησε τα μάτια της να χαθούν στις ημέρες, που η Άνοιξη γέλαγε στην αγκαλιά της.

Ίσως αν του ξαναμιλούσε, αν τον παρακαλούσε, αν...

Μάταιος κόπος. Της το 'χε ξεκόψει.

"Δεν θέλω κουβέντα, θα το ρίξεις το παιδί"

Με τι ευκολία έμπηγε το μαχαίρι - Γεννημένος άραγε φονιάς;

Με την ίδια ευκολία έβαψε τα χέρια του με το αίμα της νιότης, σκοτώνοντας το παιδί που ήταν κάποτε εκείνη.

Το σκοτάδι πύκνωσε μέσα της κυριεύοντάς την. Γύρισε τρέμοντας και κοίταξε τα χέρια του, ήταν βαμμένα - πως δεν το 'χε προσέξει - ναι, τώρα το έβλεπε ξεκάθαρα, λερωμένα με το αίμα τόσων παιδιών.

Βυθίστηκε σ' ένα βουβό, βαθύ κλάμα, σπάζοντας το γυάλινο πρόσωπό της σε λυγμούς.

Τύλιξε τα χέρια της σφιχτά γύρω απ' την κοιλιά της, βάζοντας όλη την δύναμη του τρόμου της... "Όχι το παιδί μου, μακριά τα χέρια σου απ' το παιδί μου..."

Μια κραυγή, έμεινε ασάλευτη να αιωρείται στο δωμάτιο κι έγινε η φωνή των παιδιών που ερμηνεύουν τον κόσμο.

Πηγή: drasivrilissia.gr.

Η αόρατη μειονότητα τής Ελλάδας: Οι Σλαβομακεδόνες. Της Μαρίας Μαργαρώνη για το BBC.

Η απόδοση τού άρθρου τού BBC,  Greece's invisible minority - the Macedonian Slavs by Maria Margaronis, στα ελληνικά είναι του ιστολόγου. Το άρθρο προκάλεσε πολλές αντιδράσεις. Αναμενόμενο. Δεκαετίες τώρα το επίσημο ελληνικό κράτος διέγραφε μέρος τής ιστορίας πλάθοντας μύθους. Το σύγχρονο επίσημο ελληνικό κράτος, με πρωτεύουσα την Αθήνα, δηλαδή, που στα χώματα του, ο ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ Θουκιδίδης είδε το φως του ήλιου και έγραψε την πρώτη ιστορία, όπως θα έπρεπε να γράφεται.

Το πρωτότυπο κείμενο υπάρχει μετά την απόδοση στα ελληνικά, χωρίς τις εικόνες τού πρωτότυπου άρθρου.

Η Ελλάδα, με την επικύρωση τής συμφωνίας με την πρόσφατα μετονομασθείσα Δημοκρατία τής Βόρειας Μακεδονίας, αναγνώρισε σιωπηρά την ύπαρξη Μακεδονικής γλώσσας και Εθνότητας. Ωστόσο εδώ και  δεκαετίες αρνείται την ύπαρξη Μακεδονικής μειονότητας, λέει η Μαρία Μαργαρώνη. Μήπως πρόκειται κάτι ν’ αλλάξει τώρα;

Ο κ. Φωκάς, 92 ετών, στέκεται ευθυτενής στα μαύρα δερμάτινα σκαρπίνια του και το κρεμ σακάκι του καθώς μετά βίας στηρίζεται στο εβένινο και φιλντισένιο μπαστούνι, το οποίο είχανε φέρει από τη Ρουμανία ο παππούς του πριν από έναν αιώνα. Το μυαλό του και η μνήμη του είναι τόσο έντονα όσο η ενδυμασία του.

Ένας συνταξιούχος δικηγόρος, ο κ. Φωκάς, μιλάει άψογα ελληνικά με ένα ξεχωριστό τρόπο: η μητρική του γλώσσα είναι η Μακεδονική, μια σλαβική γλώσσα που σχετίζεται με τη Βουλγαρική και μιλιέται εδώ και αιώνες σε αυτό το μέρος των Βαλκανίων. Στο σύγχρονο σπίτι τού γιου του, σε ένα χωριό τής βόρειας Ελλάδας, με ταξιδεύει στην οδυνηρή ιστορία της μη αναγνωρισμένης σλαβόφωνης μειονότητας της Ελλάδας.

Ο κ. Φωκάς φροντίζει να τονίσει από την αρχή ότι είναι ταυτόχρονα εθνικά Μακεδόνας και Έλληνας πατριώτης. Έχει βάσιμους λόγους να υπογραμμίζει την αφοσίωσή του: για σχεδόν έναν αιώνα, οι εθνικά Μακεδόνες στην Ελλάδα αντιμετωπίζονταν καχύποπτα και, κατά περιόδους, υπέστησαν διώξεις και ακόμη η ύπαρξή τους αμφισβητήθηκε σχεδόν από όλους.

Οι περισσότεροι είναι απρόθυμοι να μιλήσουνε με τους ξένους για την ταυτότητά τους. Για τους εαυτούς τους και τους άλλους, είναι γνωστοί απλά ως «ντόπιοι», που μιλούν μια γλώσσα που ονομάζεται «τοπική». Απουσιάζουνε παντελώς από τα εγχειρίδια τής σχολικής ιστορίας, δεν έχουν εμφανιστεί στις απογραφές από το 1951 (όταν είχαν καταγραφεί υποτυπωδώς  και αναφέρονταν απλά ως «σλαβόφωνοι») και μετά βίας αναφέρονται δημόσια. Οι περισσότεροι Έλληνες δεν γνωρίζουνε καν ότι υπάρχουν.

Αυτή η διαγραφή ήταν ένας από τους λόγους για την μακρόχρονη διαμάχη τής Ελλάδας με την ΠΓΔΜ, η οποία επίσημα πλέον ονομάζεται Δημοκρατία τής Βόρειας Μακεδονίας. Η διαμάχη επιλύθηκε τελικά τον περασμένο μήνα μέσω ψηφοφορίας στο ελληνικό κοινοβούλιο επικυρώνοντας (με πλειοψηφία μόλις επτά ψήφων) μια συμφωνία που συνάφθηκε τον περασμένο Ιούνιο από τους πρωθυπουργούς των δύο χωρών. Όταν ο Έλληνας πρωθυπουργός, ο Αλέξης Τσίπρας, αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής συζήτησης στην ύπαρξη «Σλαβομακεδόνων» στην Ελλάδα - την εποχή του Β’ ΠΠ - έσπασε ένα μακροχρόνιο ταμπού.

Η χρήση του ονόματος «Μακεδονία» από το γειτονικό κράτος αναγνωρίζει σιωπηρά ότι οι Μακεδόνες είναι ένας υπαρκτός λαός και ανοίγει την πόρτα σε δύσκολες ερωτήσεις που αφορούν την ιστορία τής Μακεδονικής μειονότητας στην Ελλάδα.

Όταν γεννήθηκε ο κ. Φωκάς, η βόρεια ελληνική περιοχή τής Μακεδονίας είχε μόλις προσαρτηθεί στο ελληνικό κράτος. Μέχρι το 1913 ήταν μέρος τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και τη Σερβία να «ερωτοτροπούν» με τους Σλαβόφωνους κατοίκους της ως μέσο για να επικρατήσουνε στην περιοχή. Ως μέρος τής αντίδρασης τους (σ.σ. των Σλαβόφωνων) προς αυτές τις ανταγωνιστικές δυνάμεις θα πρέπει να θεωρείται ότι στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα αναδείχθηκε ως ξεχωριστή ταυτότητα, αυτή των Σλαβομακεδόνων. Όπως έλεγε ο θείος τού κ. Φωκά, η οικογένεια του δεν ήταν «ούτε Σέρβοι, ούτε Έλληνες, ούτε Βούλγαροι, αλλά Ορθόδοξοι Μακεδόνες».

Τελικά, οι Σλαβομακεδόνες βρεθήκανε χωρισμένοι μεταξύ αυτών των τριών νέων κρατών (σ.σ. εννοεί των νέων συνόρων). Στην Ελλάδα, ορισμένοι εκδιώχθηκαν. Όσοι παρέμειναν ωθηθήκανε να αφομοιωθούν. Όλα τα χωριά και οι πόλεις με μη ελληνικά ονόματα λάβανε νέα, τα οποία επέλεξε μια επιτροπή μελετητών στα τέλη τής δεκαετίας του 1920, αν και σχεδόν έναν αιώνα αργότερα μερικοί «ντόπιοι» εξακολουθούνε να χρησιμοποιούνε τα παλιά τοπωνύμια.

Το 1936, όταν ο κ. Φωκάς ήταν εννέα ετών, ο Έλληνας δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς, ένας θαυμαστής τού Μουσολίνι, απαγόρευσε τη Μακεδονική γλώσσα και εξανάγκασε τους ομιλούντες τη Μακεδονική γλώσσα να αλλάξουνε τα ονόματά τους σε ελληνικά.

Ο κ. Φωκάς θυμάται ότι οι αστυνομικοί παρακολουθούσανε σαν πενθούντες σε κηδείες και κρυφακούγοντας στα παράθυρα με σκοπό να πιάσουνε κάποιον που θα μιλούσε ή θα τραγουδούσε στην απαγορευμένη γλώσσα. Άνθρωποι καταδικάστηκαν, απειληθήκανε και χτυπήθηκαν.

Οι γυναίκες - οι οποίες συνήθως δεν μιλούσαν ελληνικά - καλύπτανε το στόμα τους με μαντίλες για να καλύπτουνε την ομιλία τους, αλλά η μητέρα τού κ. Φωκά συνελήφθη και της επιβλήθηκε πρόστιμο 250 δραχμών, ένα μεγάλο ποσό τότε.

«Οι Σλαβόφωνοι υποφέρανε πολλά από τους Έλληνες υπό την εξουσία τού Μεταξά», λέει. «Είκοσι άνθρωποι από το χωριό του, οι κεφαλές των μεγάλων οικογενειών, εξοριστήκανε στο νησί τής Χίου, ο πατέρας μου ήταν ένας από αυτούς». Βασανίστηκαν εξαναγκασμένοι να πίνουνε καστορέλαιο, ένα ισχυρό καθαρτικό.

Όταν η Γερμανία, η Ιταλία και η Βουλγαρία εισβάλανε στην Ελλάδα, το 1941, μερικοί σλαβόφωνοι χαιρετίσανε τους Βούλγαρους ως πιθανούς απελευθερωτές από το καταπιεστικό καθεστώς τού Μεταξά. Αλλά πολλοί, σύντομα, ενταχθήκανε στην αντίσταση, υπό την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος (το οποίο τότε υποστήριζε τη Μακεδονική μειονότητα) και συνεχίσανε να αγωνίζονται μαζί με τους κομμουνιστές στον εμφύλιο πόλεμο, που ακολούθησε την κατοχή των δυνάμεων τού Άξονα. (Η Βουλγαρία προσάρτησε το ανατολικό τμήμα τής ελληνικής Μακεδονίας από το 1941 έως το 1944, διαπράττοντας πολλές φρικαλεότητες. Πολλοί Έλληνες αποδίδουν εσφαλμένα αυτά στους Μακεδόνες, τους οποίους αναγνωρίζουν ως Βούλγαρους).

Όταν οι κομμουνιστές τελικά νικήθηκαν, ακολουθήσανε σοβαρά αντίποινα για όποιον συνδεότανε με την αντίσταση ή την αριστερά.

«Οι Μακεδόνες πληρώσανε περισσότερο από οποιονδήποτε για τον εμφύλιο πόλεμο», λέει ο κ. Φωκάς. «Οκτώ άτομα συρθήκανε σε στρατοδικείο και εκτελέστηκαν από το χωριό μου, οκτώ από το επόμενο χωριό, είκοσι τρεις από το απέναντι. Σκοτώθηκαν ένας παππούς και ο εγγονός του, μόλις 18 χρονών».

Ο κ. Φωκάς στη συνέχεια φοίτησε στη Θεσσαλονίκη, αλλά και ο ίδιος συνελήφθη και πέρασε τρία χρόνια στο νησί τής Μακρονήσου, όχι για κάτι που έκανε, αλλά επειδή η μητέρα του βοήθησε τον γαμπρό του να ξεφύγει μέσ’ από τον φεγγίτη τού καφενείου όπου κρατείτο.

Οι περισσότεροι από τους κρατούμενους στη Μακρόνησο ήταν Έλληνες αριστεροί και πιέστηκαν να υπογράψουνε δηλώσεις μετάνοιας για το κομμουνιστικό τους παρελθόν. Εκείνοι που αρνήθηκαν υποχρεωθήκανε να σέρνονται κάτω από συρματοπλέγματα ή τους κτυπούσανε με ράβδους από μπαμπού. «Έγιναν φρικτά πράγματα», λέει ο κ. Φωκάς. «Αλλά δεν πρέπει να μιλάμε γι’ αυτούς. Είναι προσβολή για τον ελληνικό πολιτισμό. Βλάπτει το καλό όνομα της Ελλάδας».

Δεκάδες χιλιάδες μαχητές με το Δημοκρατικό Στρατό, περίπου οι μισοί από τους Σλαβόφωνους, εξοριστήκανε στις χώρες του ανατολικού μπλοκ κατά τη διάρκεια και μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Περίπου 20.000 παιδιά μεταφερθήκανε πέρα από τα σύνορα από τους κομμουνιστές, είτε για την προστασία τους είτε ως εφεδρικά στρατεύματα για μια μελλοντική αντεπίθεση.

Πολλοί Σλαβόφωνοι πολίτες επίσης πήγανε βόρεια για ασφάλεια. Ολόκληρα χωριά άδειασαν, όπως ο παλιός οικισμός της Κρυσταλλοπηγής (Smrdes στα Μακεδονικά) κοντά στα αλβανικά σύνορα, όπου μόνον η επιβλητική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου μαρτυρά έναν πληθυσμό που κάποτε αριθμούσε περισσότερες από 1.500 ψυχές.

Το 1982, περισσότερο από 30 χρόνια μετά το τέλος της σύγκρουσης, η σοσιαλιστική κυβέρνηση της Ελλάδας εξέδωσε διάταγμα που επέτρεπε την επιστροφή των προσφύγων από τον εμφύλιο πόλεμο, αλλά μόνον εκείνων που ήταν «ελληνικής καταγωγής». Οι Έλληνες Μακεδόνες από την Ελλάδα παρέμειναν αποκλεισμένοι από την πατρίδα τους, τα χωριά τους και τη γη τους. Οι οικογένειες που χωρίστηκαν από τον πόλεμο δεν επανασυνδεθήκανε ποτέ.

Ο πατέρας και ο γαμπρός τού κ. Φωκά πεθάνανε στα Σκόπια (σ.σ. την πόλη). Όμως, επισημαίνει, η απόφαση εκείνη αναγνώριζε σιωπηρά ότι υπήρχαν εθνικοί Μακεδόνες στην Ελλάδα, παρόλο που το κράτος δεν αναγνώρισε επίσημα την ύπαρξή τους: «Αυτοί οι πρόσφυγες πολέμου αφήσανε πίσω τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους, τους πατεράδες τους και τις μητέρες τους. Τί ήταν αν όχι Μακεδόνες;»

Είναι αδύνατο να υπολογιστεί με ακρίβεια ο αριθμός των σλαβόφωνων ή των απογόνων των εθνικά Μακεδόνων στην Ελλάδα. Ο ιστορικός Λεωνίδας Εμπειρίκος εκτιμά ότι περισσότεροι από 100.000 εξακολουθούνε να ζούνε στην ελληνική περιφέρεια τής Μακεδονίας, αν και μόνο 10.000 έως 20.000 θα αυτοπροσδιοριστούνε δημόσια ως μέλη τής μειονότητας. Και πολλοί άλλοι δηλώνουν υπερήφανοι Έλληνες εθνικιστές.

Η Μακεδονική γλώσσα δεν βρίσκεται επίσημα υπό απαγόρευση στην Ελλάδα εδώ και δεκαετίες, αλλά ο φόβος (σ.σ. να τη μιλήσουν) εξακολουθεί να παραμένει. Συναντήθηκα με ένα μεσήλικα άνδρα, σε ένα χωριό κοντά στους καλαμιώνες τής λίμνης Πρέσπα, όπου είχε υπογραφτεί η συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας τον περασμένο Ιούνιο, η οποία έχει πλέον επικυρωθεί επίσημα, και ο οποίος μού εξήγησε ότι ο φόβος αυτός περνάει από γενιά σε γενιά. «Οι γονείς μου δεν μιλούσανε τη (σ.σ. Μακεδονική) γλώσσα στο σπίτι για να με προστατέψουνε σε περίπτωση που από συνήθεια τη μιλούσα δημόσια. Δεν θυμόμαστε γιατί ακόμα φοβόμαστε», είπε. Η γλώσσα αργοπεθαίνει. Χρόνια καταστολής την σπρώξανε σε εσωτερικούς χώρους. Η αφομοίωση των ανθρώπων αυτών ολοκληρώνει την εξάλειψή της.

Και όμως ακόμη και σήμερα το να μιλήσεις ή να τραγουδήσεις στα Μακεδονικά μπορεί ακόμα να είναι αιτία παρενόχλησης σου. Ο γιος τού κ. Φωκά είναι μουσικός. Παίζει το στοιχειωμένο μακεδονικό φλάουτο για μας καθώς ο δικός του μικρός γιος μάς κοιτάζει επισταμένως. Αυτός και μια ομάδα φίλων φιλοξενούσαν ένα διεθνές φεστιβάλ μουσικής στην πλατεία τού χωριού, με συγκροτήματα από τόσο μακριά όσο η Βραζιλία, το Μεξικό και η Ρωσία.

«Αφού είχανε ολοκληρώσει, τα συγκροτήματα αυτά, το πρόγραμμά τους, κάναμε πάρτι και παίζαμε Μακεδονικά τραγούδια», λέει. «Κανένα από αυτά δεν ήταν εθνικιστικό ή διχαστικό τραγούδι. Δεν θα το επιτρέπαμε ποτέ αυτό. Αλλά το 2008, καθώς περιμέναμε να φτάσουν οι ξένοι μουσικοί, η τοπική αρχή μάς απαγόρευσε ξαφνικά να διεξαγάγουμε το φεστιβάλ στην πλατεία. Πρόκειται για τους ίδιους που θελήσανε να απαγορευτούμε ενώ αυτοί εξακολουθούνε να πραγματοποιούνε τις δικές τους εκδηλώσεις εκεί».

Η θέση της Ελλάδας

Η ελληνική κυβέρνηση αναγνωρίζει επισήμως μόνο μία μειονότητα: τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης.

Ιστορικά θεωρεί τους Σλαβομακεδόνες της ελληνικής Μακεδονίας ως γλωσσική και όχι εθνική ομάδα, αναφερόμενη σε αυτούς ως σλαβόφωνους Έλληνες ή δίγλωσσους Έλληνες. Η συμφωνία για το όνομα τής Βόρειας Μακεδονίας απαιτεί από τα «Σκόπια» να αλλάξουνε το σύνταγμά τους ώστε να αφαιρεθούν οι αναφορές σε «μειονότητα» στην Ελλάδα.

Ένα έγγραφο που δημοσιεύθηκε στις αρχές τής δεκαετίας τού 1990, λέει ότι «σχεδόν όλοι οι δίγλωσσοι κάτοικοι της περιοχής, των οποίων η εθνική συνείδηση δεν ήταν ελληνική μετακομίσανε σε γειτονικά κράτη» κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Συνεπώς, κάθε δίγλωσσος που παρέμεινε στην ελληνική επικράτεια έχει ελληνική συνείδηση.

Την τελευταία στιγμή, το φεστιβάλ μεταφέρθηκε σε ένα χωράφι έξω από το χωριό, ανάμεσα στα καλάμια και τα έλη, χωρίς κατάλληλες εγκαταστάσεις, κάτι το οποίο, όπως τονίζει ο γιος τού κ. Φωκά, δημιούργησε κακή εικόνα για την Ελλάδα.

«Και ξέρετε γιατί τα τραγούδια απαγορεύονται στην πλατεία, αλλά όχι έξω στα χωράφια;» συμπληρώνει ο πατέρας του. «Επειδή γύρω από την πλατεία υπάρχουνε καφενεία και οι ντόπιοι (σ.σ. οι Σλαβομακεδόνες) μπορούνε να καθίσουν εκεί και να παρακολουθήσουνε και να ακούσουνε κρυφά. Αλλά έξω από το χωριό φοβόντουσαν να πάνε. Θα είχαν εκθέσει τον εαυτό τους κάνοντας κάτι τέτοιο».

Η επικύρωση της συμφωνίας της Ελλάδας με τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, και η σιωπηρή αναγνώριση τής Μακεδονικής Γλώσσας και Εθνικότητας, είναι μια σημαντική πολιτική πρόοδος που θα βοηθήσει στην άμβλυνση τέτοιων φόβων. Αλλά η διαδικασία έχει επίσης προκαλέσει νέα κύματα θυμού και άγχους, με μεγάλες, ενίοτε βίαιες, διαμαρτυρίες αυτών που αντιτίθενται στη συμφωνία, υποστηριζόμενους από τμήματα τής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Οι εκλογές πρόκειται να πραγματοποιηθούνε πριν από το τέλος τού έτους. Η δεξιά αντιπολίτευση της Ελλάδας επέλεξε να επωφεληθεί άμεσα από τα εθνικιστικά συναισθήματα, κατηγορώντας την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ για προδοσία και εσχάτη προδοσία. Για τους Σλαβόφωνους τής Ελλάδας, οι οποίοι από καιρό δεν επιζητούνε τίποτα περισσότερο από το δικαίωμα στην πολιτιστική έκφραση, ο χρόνος για να βγούνε από τη σκιά ενδέχεται να μην έχει φτάσει ακόμα.

Ο κ. Φωκάς αναφέρεται με το όνομά του για να προστατεύσει την ταυτότητά του.

(24.02.2019)

Greece's invisible minority - the Macedonian Slavs [Maria Margaronis for BBC]

By ratifying an agreement with the newly renamed Republic of North Macedonia, Greece has implicitly recognised the existence of a Macedonian language and ethnicity. And yet it has denied the existence of its own Macedonian minority for decades, says Maria Margaronis. Will something now change?

Mr Fokas, 92, stands straight as a spear in his tan leather brogues and cream blazer, barely leaning on the ebony and ivory cane brought from Romania by his grandfather a century ago. His mind and his memory are as sharp as his outfit.

A retired lawyer, Mr Fokas speaks impeccable formal Greek with a distinctive lilt: his mother tongue is Macedonian, a Slavic language related to Bulgarian and spoken in this part of the Balkans for centuries. At his son's modern house in a village in northern Greece, he takes me through the painful history of Greece's unrecognised Slavic-speaking minority.

Mr Fokas takes care to emphasise from the start that he is both an ethnic Macedonian and a Greek patriot. He has good reason to underline his loyalty: for almost a century, ethnic Macedonians in Greece have been objects of suspicion and, at times, persecution, even as their presence has been denied by almost everyone.

Most are reluctant to speak to outsiders about their identity. To themselves and others, they're known simply as "locals" (dopyi), who speak a language called "local" (dopya). They are entirely absent from school history textbooks, have not featured in censuses since 1951 (when they were only patchily recorded, and referred to simply as "Slavic-speakers"), and are barely mentioned in public. Most Greeks don't even know that they exist.

That erasure was one reason for Greece's long-running dispute with the former Yugoslav republic now officially called the Republic of North Macedonia. The dispute was finally resolved last month by a vote in the Greek parliament ratifying (by a majority of just seven) an agreement made last June by the countries' two prime ministers. When the Greek Prime Minster, Alexis Tsipras, referred during the parliamentary debate to the existence of "Slavomacedonians" in Greece - at the time of World War Two - he was breaking a long-standing taboo.

The use of the name "Macedonia" by the neighbouring nation state implicitly acknowledges that Macedonians are a people in their own right, and opens the door to hard questions about the history of Greece's own Macedonian minority.

When Mr Fokas was born, the northern Greek region of Macedonia had only recently been annexed by the Greek state. Until 1913 it was part of the Ottoman Empire, with Greece, Bulgaria and Serbia all wooing its Slavic-speaking inhabitants as a means to claiming the territory. It was partly in reaction to those competing forces that a distinctive Slav Macedonian identity emerged in the late 19th and early 20th Century. As Mr Fokas's uncle used to say, the family was "neither Serb, nor Greek, nor Bulgarian, but Macedonian Orthodox".

In the end, the Slav Macedonians found themselves divided between those three new states. In Greece, some were expelled; those who remained were pushed to assimilate. All villages and towns with non-Greek names were given new ones, chosen by a committee of scholars in the late 1920s, though almost a century later some "locals" still use the old ones.

In 1936, when Mr Fokas was nine years old, the Greek dictator Ioannis Metaxas (an admirer of Mussolini) banned the Macedonian language, and forced Macedonian-speakers to change their names to Greek ones.

Mr Fokas remembers policemen eavesdropping on mourners at funerals and listening at windows to catch anyone speaking or singing in the forbidden tongue. There were lawsuits, threats and beatings.

Women - who often spoke no Greek - would cover their mouths with their headscarves to muffle their speech, but Mr Fokas's mother was arrested and fined 250 drachmas, a big sum back then.

"Slavic-speakers suffered a lot from the Greeks under Metaxas," he says. "Twenty people from this village, the heads of the big families, were exiled to the island of Chios. My father-in-law was one of them." They were tortured by being forced to drink castor oil, a powerful laxative.

When Germany, Italy and Bulgaria invaded Greece in 1941, some Slavic-speakers welcomed the Bulgarians as potential liberators from Metaxas's repressive regime. But many soon joined the resistance, led by the Communist Party (which at that time supported the Macedonian minority) and continued fighting with the Communists in the civil war that followed the Axis occupation. (Bulgaria annexed the eastern part of Greek Macedonia from 1941 to 1944, committing many atrocities; many Greeks wrongly attribute these to Macedonians, whom they identify as Bulgarians.)

When the Communists were finally defeated, severe reprisals followed for anyone associated with the resistance or the left.

"Macedonians paid more than anyone for the civil war," Mr Fokas says. "Eight people were court-martialled and executed from this village, eight from the next village, 23 from the one opposite. They killed a grandfather and his grandson, just 18 years old."

Mr Fokas was a student in Thessaloniki then - but he too was arrested and spent three years on the prison island of Makronisos, not because of anything he'd done but because his mother had helped her brother-in-law escape through the skylight of a cafe where he was being held.

Most of the prisoners on Makronisos were Greek leftists, and were pressed to sign declarations of repentance for their alleged Communist past. Those who refused were made to crawl under barbed wire, or beaten with thick bamboo canes. "Terrible things were done," Mr Fokas says. "But we mustn't talk about them. It's an insult to Greek civilisation. It harms Greece's good name."

Tens of thousands of fighters with the Democratic Army, about half of them Slavic-speakers, went into exile in Eastern bloc countries during and after the civil war. About 20,000 children were taken across the border by the Communists, whether for their protection or as reserve troops for a future counter-attack.

Many Slavic-speaking civilians also went north for safety. Entire villages were left empty, like the old settlement of Krystallopigi (Smrdes in Macedonian) near the Albanian border, where only the imposing church of St George stands witness to a population that once numbered more than 1,500 souls.

In 1982, more than 30 years after the conflict's end, Greece's socialist government issued a decree allowing civil war refugees to return - but only those who were "of Greek ethnicity". Ethnic Macedonians from Greece remained shut out of their country, their villages and their land; families separated by the war were never reunited.

Mr Fokas's father-in-law and brother-in-law both died in Skopje. But, he points out, that decree tacitly recognised that there were ethnic Macedonians in Greece, even though the state never officially recognised their existence: "Those war refugees left children, grandchildren, fathers, mothers behind. What were they, if not Macedonians?"

It's impossible accurately to calculate the number of Slavic-speakers or descendants of ethnic Macedonians in Greece. Historian Leonidas Embiricos estimates that more than 100,000 still live in the Greek region of Macedonia, though only 10,000 to 20,000 would identify openly as members of a minority - and many others are proud Greek nationalists.

The Macedonian language hasn't officially been banned in Greece for decades, but the fear still lingers. A middle-aged man I met in a village near the reed beds of Lake Prespa, where the agreement between Greece and the North Macedonian republic was first signed last June, explained that this fear is passed down through the generations. "My parents didn't speak the language at home in case I picked it up and spoke it in public. To protect me. We don't even remember why we're afraid any more," he said. Slowly the language is dying. Years of repression pushed it indoors; assimilation is finishing the job.

And yet speaking or singing in Macedonian can still be cause for harassment. Mr. Fokas' son is a musician; he plays the haunting Macedonian flute for us as his own small son looks on. He and a group of friends used to host an international music festival in the village square, with bands from as far away as Brazil, Mexico and Russia.

"After those bands had played we'd have a party and play Macedonian songs," he says. "None of them were nationalist or separatist songs - we would never allow that. But in 2008, just as we were expecting the foreign musicians to arrive, the local authority suddenly banned us from holding the festival in the square, even though other people - the very ones who wanted us banned - still hold their own events there."

Greece's position

The Greek government officially recognises only one minority - the Muslim minority of Thrace

It has historically regarded the Macedonian Slavs of Greek Macedonia as a linguistic rather than a national group, referring to them as Slavophone Greeks or bilingual Greeks - the agreement on the name of North Macedonia requires Skopje to change its constitution to remove references to a "minority" in Greece

A document issued in the early 1990s, says that "almost all the bilingual inhabitants of the area whose national consciousness was not Greek moved to neighbouring states" in the first half of the 20th Century - by implication, any bilingual people who remained possessed Greek national consciousness

At the last minute, the festival was moved to a field outside the village, among the reeds and marshes, without proper facilities - which, Mr Fokas's son points out, only made Greece look bad.

"And do you know why the songs are banned in the square but not the fields outside?" his father adds. "Because around the square there are cafes, and local people could sit there and watch and listen secretly. But outside the village they were afraid to join in - they would have drawn attention to themselves by doing that."

The ratification of Greece's agreement with the Republic of North Macedonia - and its implicit recognition of a Macedonian language and ethnicity - is a major political breakthrough which should help to alleviate such fears. But the process has also sparked new waves of anger and anxiety, with large, sometimes violent protests opposing the agreement, supported by parts of the Orthodox church.

An election is due before the end of the year. Greece's right-wing opposition has been quick to capitalise on nationalist sentiments, accusing the Syriza government of treason and betrayal. For Greece's Slavic-speakers, who have long sought nothing more than the right to cultural expression, the time to emerge from the shadows may not quite yet have arrived.

Mr Fokas has been referred to by his first name to protect his identity

(24 February 2019)

(χωρίς)

Βήματα χήνας.
Γέροι στο χορό.
Παλιά επαναστάτες.

22.02.2019

Δυο ποιήματα του Δημήτρη Α. Δημητριάδη

ΠΑΡΤΙΔΑ ΣΤΗΜΕΝΗ

Ιδεολόγος εν αποστρατεία πια 
πικρά πορεύομαι 
σιωπώντας.

Και το πάθος
η επανάσταση
η ρήξη;

Αθώες υπεκφυγές, αγαπητέ, 
έρημος ιδεών 
παρτίδα στημένη

η ζωή μου κάθε μέρα λιγοστεύει 
λαχάνιασαν οι πνεύμονές μου 
κι άλλα καρδιοχτύπια δεν αντέχει.


ΜΟΝΑΧΟΛΥΚΟΣ

Μοναχόλυκος
καλύτερα μοναχόλυκος

νυχτοπλάνο αγρίμι
από ρέμα σε ρέμα
απ’ το χιόνι ως το βαθύ κόκκινο 
κι απ’ των σκυλιών το βλέμμα
ως των ανθρώπων την κραυγή

καλύτερα σβέρκο αγύριστο
αγύριστο μάτι

λυσσασμένος στης ερημιάς το φώσφορο 
μάταιος μοναχόλυκος.


Από την ποιητική του συλλογή: ΑΠ’ ΤΟ ΧΙΟΝΙ ΩΣ ΤΟ ΒΑΘΥ ΚΟΚΚΙΝΟ

AM

ΑΜ

Το ποίημα τής εισαγωγής στην «Αλίκη στη χώρα των Θαυμάτων» του Lewis Carroll σε μετ. Γιώργου Δεπάστα.

Μες το χρυσό απόγευμα
νωχελικά γλιστράμε στο νερό,
γιατί τα δυο μας τα κουπιά
χέρια μικρά κρατάνε,
που αδέξια κι αδύναμα τη βάρκα κυβερνάνε.

Άκαρδες τρεις, μια τέτοιαν ώρα 
με τόσον όμορφο καιρό, 
γυρεύετε μιαν ιστορία, 
αλλά ν' αντέξω πώς μπορώ 
ν’ αντισταθώ στις τρεις σας γλώσσες;
Μου είναι αδύνατο θαρρώ!

Αγέρωχα διατάζει η Πρώτη
να κάνω αμέσως την αρχή.
Γλυκά η Δεύτερη μου λέει
«Μια ιστορία έστω και τρελή!»
Κι η Τρίτη όλο με διακόπτει 
όσο συχνότερα μπορεί.

Και να που ξαφνικά σωπαίνουν 
κι ακούν γεμάτες προσοχή, 
πώς μια μικρή περνοδιαβαίνει 
από μια χώρα μαγική 
και κουβεντιάζει με τ' αγρίμια· 
θαρρούν πως είν’ κι αυτές εκεί.

Της φαντασίας το πηγάδι
στέρεψε όμως για καλά
κι εγώ απόκαμα και λέω:
«θα συνεχίσω άλλη φορά.»
«θέλουμε τώρα τη συνέχεια!»
Λένε κι οι τρεις τους με χαρά.

Κι έτσι η Χώρα των θαυμάτων 
γεννήθηκε σιγά σιγά, 
με τα πολλά της γεγονότα, 
που είναι περίεργα, τρελά.
Και τώρα που ο ήλιος πέφτει 
σπίτι γυρνάμε όλο χαρά.

Αλίκη, πάρε το παραμύθι
και με χεράκι τρυφερό
δέσ’ το με τ’ άλλα όνειρά σου
στης μνήμης σου το θησαυρό
σαν ανθοδέσμη μαζεμένη
από ένα μακρινό αγρό.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο δημιουργός τού «Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» και του «Μέσα από τον καθρέφτη και τι εκεί βρήκε η Αλίκη», δυο αριστουργημάτων τής λογοτεχνίας, όχι μόνο παιδικής, το πραγματικό όνομα τού οποίου ήταν Charles Lutwidge Dodgson, ήταν ένας εξαιρετικός μαθηματικός, τα οποία δίδαξε στο κολλέγιο της εκκλησίας τού Χριστού και στο πανεπιστήμιο τής Οξφόρδης, με σημαντικό ερευνητικό έργο στη συμβολική λογική.

[στον Υμηττό 17.02.2019]

Στο παρόν ακολουθήσαμε τη διαδρομή, δεκαεπτάμιση (17,5) περίπου χλμ. με την επιστροφή και διάρκειας 4 ωρών, όπως καταγράφεται στο χάρτη από τη wikimapia. Σημείο εκκίνησης και επιστροφής η Ι.Μ. Καισαριανής. Η διαδρομή κινήθηκε κατά μήκος τού δασικού χωματόδρομου, ο οποίος βρίσκεται μεταξύ της Περιφερειακής Υμηττού και του ασφαλτόδρομου που οδηγεί προς τις Κεραίες, με εξαιρετική θέα προς το Αισθητικό Δάσος Καισαριανής και το λεκανοπέδιο τής Αθήνας και τα γύρω του όρη. Κατόπιν, λίγο νοτιότερα τού Νεκροταφείου Παπάγου, για 610 μ. κινηθήκαμε στον ασφαλτόδρομο, προς το Χολαργό. Στο σημείο που ξεκινούν οι δύο δασικοί χωματόδρομοι [οι οποίοι κινούνται περιμετρικά τού Κορακοβουνίου, διατρέχοντας τις δυτικές του πλαγιές, τις βόρειες και τις ανατολικές,  και συναντιούνται στην ανατολική πλευρά τού Υμηττού, στο ύψος τής συνοικίας Άγιος Αντρέας Παιανίας, για να καταλήξουνε νοτιότερα στο Σπήλαιο Κουτούκι] ακολουθήσαμε τον προς τα δεξιά μας, που κινείται σε μεγαλύτερο υψόμετρο αλλά είναι πιο σύντομος. Στο σημείο συνάντησης τους, ακολουθήσαμε, προς τα βόρεια, τον άλλον και στα 375 μ., στην πρώτη δεξιά στροφή, χωμένη στα πεύκα, στο αριστερό μας μέρος, διακρίναμε μια παλιά παραδοσιακή ασβεστοκάμινο (φωτογραφίες 11, 12 και13).

Για την επιστροφή υπήρχαν οι επιλογές: να ακολουθήσουμε την ίδια διαδρομή ή μέσω του μεγαλύτερου μήκους δασικό χωματόδρομο ή (αυτή που επιλέξαμε) κόβοντας δρόμο μέσω του μονοπατιού Ε5. Συγκεκριμένα επιστρέφοντας από τον ίδιο δασικό χωματόδρομο, στα 1,15 χλμ. από το σημείο συνάντησης των δυο δασικών χωματόδρομων, διασταυρωνόμαστε με το μονοπάτι Ε5, το οποίο ακολουθήσαμε, ανεβαίνοντας προς τα δυτικά, μέχρι τις εγκαταστάσεις τού ΟΤΕ. Να σημειώσουμε βέβαια ότι το μονοπάτι Ε5 είναι καλά σημειωμένο και βατό, αλλά δεν συνίσταται στα πλαίσια ορεινού περιπάτου. Μετά τις εγκαταστάσεις ΟΤΕ κινηθήκαμε κατηφορικά, κατά μήκος του ασφαλτόδρομου, με μια παράκαμψη σε μονοπάτι όχι καλά σημειωμένο και με προβληματικά σημεία, που ξεκινά στα 400 μ. από τη Μονή Αστερίου (σε μια κλειστή στροφή), κατόπιν εφάπτεται για λίγο του ασφαλτόδρομου, στον οποίο καταλήγει 240 μ. προτού την Καλοπούλα.                      

Εδώ και εδώ όλες οι αναρτήσεις για τον Υμηττό.

[στο νότιο Υμηττό 16.02.2019]

Στο παρόν ακολουθήσαμε την διαδρομή, δεκατριών (13) περίπου χλμ. με την επιστροφή, όπως καταγράφεται στο χάρτη από τη wikimapia. Σημείο εκκίνησης και επιστροφής το τέρμα τής οδού Θηβών στο Πανόραμα Βούλας. Η διαδρομή κινήθηκε μέχρι τις εγκαταστάσεις τής ΥΠΑ (το Ραδιοφάρο Υμηττού) στην κορυφή τού λόφου «Στρώμα». Στις φωτογραφίες που ακολουθούνε καταγράφεται η εξαιρετική θέα προς το Σαρωνικό και τα νοτιοανατολικά προάστια τής Αθήνας μέχρι τη Σαλαμίνα, την Αίγινα και την Πελοπόννησο καθώς και κάποιοι όμορφοι σχηματισμοί των βράχων. Ιδιαίτερα σημειώνουμε το βάραθρο (τρίτη φωτογραφία) και το σταλακτιτικό σχηματισμό ύψους μερικών εκατοστών (έκτη φωτογραφία). Στην κορυφή τού «Στρώματος» δεν κατέστη δυνατό να ληφθούνε φωτογραφίες λόγω της σφοδρής έντασης του αέρα.

[στα οχυρωματικά έργα εποχής Β'ΠΠ στα όρια Αιξωνής και Πανοράματος Βούλας 15.02.2019]

Στα όρια Αιξωνής Γλυφάδας και Πανοράματος Βούλας, στο ύψος τού αριθμού 22 επί της οδού Ηροδότου στο Πανόραμα, βρίσκονται οχυρωματικά έργα, φωτογραφίες από τα οποία ακολουθούν. Ανήκανε σε ένα δίκτυο οχυρωματικών έργων, στο νότιο Υμηττό, το οποίο οι γερμανοί είχανε κατασκευάσει επί κατοχής για να προστατέψουν, από αεροπορικές επιδρομές, το τότε αεροδρόμιο στο Ελληνικό αλλά και να ελέγχουνε τους δρόμους τής περιοχής.

Στην πρώτη εικόνα χάρτης από το Google Earth στον οποίο διακρίνονται. 

    

ένα Χαϊκού του Ντέμη Κωνσταντινίδη

Τόσες και τόσες
αντί για διαμαντάκια
γυάλινες χάντρες ...

12.02.2019

Εγκώμιο στη διαλεκτική [Bertolt Brecht, μετ. Νάντια Βαλαβάνη]

ΕΓΚΩΜΙΟ ΣΤΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ
Lob der Dialektik

Το άδικο προχωράει σήμερα με βήμα όλο σιγουριά.
Οι καταπιεστές προετοιμάζονται για δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Η βία εξασφαλίζει: Όπως ακριβώς είναι, έτσι θα μείνει.
Καμιά φωνή δεν αντηχεί έξω από τη φωνή των κυριάρχων 
Και στις αγορές λέει η εκμετάλλευση αδιάντροπα: Τώρα εγώ πρώτη ξεκινάω.
Μα κι απ’ τους καταπιεσμένους λένε πολλοί τώρα:
Αυτό που θέλουμε, ποτέ δεν πρόκειται να γίνει.

Όποιος ακόμα ζεί, δε λέει: Ποτέ!
Το σίγουρο δεν είναι σίγουρο.
Όπως ακριβώς είναι, έτσι δε μένει.
Όταν πουν ό,τι είχανε οι κυρίαρχοι να πούνε 
Θα μιλήσουνε οι κυριαρχούμενοι.
Ποιος τολμάει να πει: Ποτέ;
Ποιος φταίει, σαν η καταπίεση παραμένει; Εμείς.
Ποιος θα φταίει σαν η καταπίεση συντρίβει; Εμείς πάλι.
Όποιος γονατισμένος είναι, όρθιος να σηκωθεί!
Όποιος χαμένος είναι, να παλέψει!
Όποιος την κατάστασή του έχει αναγνωρίσει, πώς να εμποδιστεί;
Γιατί οι νικημένοι του σήμερα είναι οι νικητές του αύριο και το Ποτέ γίνεται: Σήμερα ακόμα!

Νηπενθή [Χρήστος Ι. Βατούσιος]

Νηπενθή

Αυτή η δίψα για θάνατο τον κρατούσε σφιχτά από τα χρόνια της νιότης του.

Πώς να λεγε στους γονιούς του σαν τον έπιαναν βυθισμένο σε γκρεμνούς ρέμβης, σταυρώνοντάς τον με ερωτήσεις.

Αργότερα, βρήκε τον τρόπο να αποφεύγει το βλέμμα της γυναίκας του, μιλώντας της αφηρημένα για καλλιτεχνική μελαγχολία, ίσως και μια μικρή - ασήμαντη οικογενειακή κατάθλιψη.

Έτσι και στα παιδιά του, τα άφησε ελεύθερα να κολυμπάνε στα νερά του μαντεύοντας τα βάθη του.

Ξαπλωμένος στο δωμάτιο του νοσοκομείου, κοιτούσε τώρα στο παράθυρο τα κύματα του δειλινού που αργοκυλούσαν ηδονικά, χαρίζοντας σε δυο περιστέρια τα ενδύματα του πάθους.

Έδιωξε ευγενικά τα παιδιά του και σαν έμεινε μόνος, έκλεισε αργά τα υγρά μάτια του, χαμογελώντας πεπεισμένος, πως οι άνθρωποι έχουν φτερά μα φοβούνται να τ' ανοίξουν.

Πηγή: drasivrilissia.gr.

[στο νότιο Υμηττό 10.02.2019]

Στο παρόν ακολουθήσαμε την κυκλική διαδρομή όπως καταγράφεται στο χάρτη από τη wikimapia. Σημείο εκκίνησης και επιστροφής το σημείο τής οδού Υμηττού με τα τελευταία σπίτια τού Πανοράματος Βούλας. Η διαδρομή περνά από μια μικρή σπηλιά με ίχνη πρόσφατης κατοίκισης ή χρήσης (αν λάβουμε υπόψη το παρακείμενο εγκαταλελειμμένο λατομείο), το σπήλαιο (σπηλαιοβάραθρο μάλλον) «Συκιά» (περισσότερα εδώ), το μνημείο για τους δύο πυροσβέστες που σκοτώθηκαν στις 15.07.1999, όταν, στην προσπάθειά τους να κατασβήσουν φωτιά στην περιοχή, έπεσαν με το όχημά τους μες στο σπηλαιοβάραθρο  «Συκιά», την είσοδο του βαράθρου «Κολόνες» και την είσοδο του σπηλαίου στις νότιες πλαγιές του λόφου «Κακαβούλα». Το σπήλαιο «Κακαβούλα» δεν είναι προσβάσιμο παρά από ομάδες έμπειρων και κατάλληλα εξοπλισμένων σπηλαιολόγων και έχει χώρους με πλούσιο διάκοσμο (*). Επίσης περάσαμε και από την είσοδο του βαράθρου «Θερμό» (το όνομά του λόγω της σχετικά μεγάλης θερμοκρασίας στο εσωτερικό του – περισσότερα στο spilaiologia.blogspot.com.). Η θέα καθ' όλη τη διάκρεια τής διαδρομής (όπως φαίνεται και απ΄οτις φωτογραφίες που ακολουθούν είναι εξαιρετική)  

(*)

users.otenet.gr.: Βρίσκεται σε υψ. 280 μ. στη νότια πλαγιά του λόφου Κακαβούλα (υψ. 412 μ.), που είναι το ΝΔ αντέρεισμα της κορυφής Στραβαετός του Υμηττού. Η είσοδος του σπηλαίου είναι ένα άνοιγμα στην επιφάνεια του εδάφους και "βλέπει" (στα νότια) τη μέση ακριβώς του κόλπου της Βάρκιζας. Μια πτώση μέρους της οροφής, που εξωτερικά εμφανίζεται σαν ένα βούλιαγμα με διάμετρο 8 μ. δημιούργησε δύο εισόδους.

Το σπήλαιο αποτελείται από ένα μεγάλο κατηφορικό θάλαμο 26Χ16 μ. περίπου και ύψος γύρω στα 8 μ. και σχεδόν στο κέντρο του υψώνονται πέντε μεγάλες σταλακτικές κολόνες που οι τρεις τους συγκρατούν τον πεσμένο ογκόλιθο της οροφής. Ένας δεύτερος θάλαμος 15Χ3 μ. στο βάθος του σπηλαίου καταλήγει σε στενό κατηφορικό ελικοειδές λαγούμι ( σαλίγκαρο ) μήκους 24 μ. που τελικά καταλήγει σ' ένα μικρό θάλαμο 4Χ5 μ. και ύψους 2,50 μ. Το συνολικό βάθος (υψομετρικά) του σπηλαίου είναι 33 μ.

Πρωτοεξερευνήθηκε το 1933 και περιγράφεται αναλυτικά στο περιοδικό "Εκδρομικά" τον Αύγουστο - Σεπτέμβριο 1933 καθώς και στην επετηρίδα του ΕΟΣ "Το Βουνό" έτους 1947 - 48 (σελ. 45 - 48).

Στο άρθρο των "Εκδρομικών" του Ι. Καψαμπέλη, ο οποίος έκανε και την πρώτη χαρτογράφιση του, αναφέρεται ότι το σπήλαιο ήταν γνωστό στους χωρικούς σαν Σπηλιά της Συκιάς.

Εικόνες από το εσωτερικό τού σπηλαίου "Κακαβούλα": wikiloc.com.