29 Νοεμβρίου 2012

Τι είπε ο Τυφλός [Χρήστος Τουμανίδης]


ΤΙ ΕΙΠΕ Ο ΤΥΦΛΟΣ

(Αφή που αφήνεις μέσα μας πληγές,
φωτιές κρυφές του μέλλοντός μας.)

Όσα δεν είδα με τα μάτια μου ποτέ,
με την αφή τα είδα, και τα γνώρισα.
Έγινα φίλος της στιλπνότητας,
της άγριας υφής.
Στης νύχτας μέσα τα χαλάσματα περπάτησα,
στων αστεριών τις στάχτες.

Ακούγοντας πρωτάκουστα συμπαντικά τραγούδια.

Ενώ, κάθε στιγμή μέσα στο φως της μέρας, ζω
την ερημία του πλήθους.
Τα χάσματα και τους γκρεμούς,
που ανοίγουν ξάφνου εμπρός μου, οι άλλοι.

Αυτοί που έχουν μάτια, δήθεν, για να βλέπουν.
Και μια καρδιά, γεμάτη από ρινίσματα θανάτου.


Από την ποιητική ενότητα του Χρήστου Τουμανίδη: "Με της αφής τα μάτια"

27 Νοεμβρίου 2012

Βαγκνερική βροχή [Κατερίνα Κατσίρη]


Βαγκνερική βροχή
 
Τραυματισμένη
κι η βροχή κατέβαινε
σαν την ψυχή της
η παλιά βροχή
στα δάχτυλά της
όπου δε φύτρωσαν
ποτέ λουλούδια
˜
Θα μπουν οι βροχές στο παράθυρό της
κρεμασμένες σαν το Χριστό από ψηλά
και θα γεμίζουν τ’ άπειρο της μοναξιάς της

Στροβιλισμένες θα κατεβαίνουν
στη σιωπήκαι θα δαγκώνουν
ολόγυμνα τα στήθη της
ανάμεσα στα όνειρα
και στο σεντόνι
π’ απλώνει τα ξέπλεκα μαλλιά της
˜
Όπου να ‘ναι
ετούτη η βροχή
θα γίνει πεπρωμένο της
˜
Και πως να σε ζωγραφίσω
με τόσο νότο στα δάχτυλα
έρωτα;
 
(από την ποιητική της συλλογή "ΖΟΖΕΤ Αθώο Μαύρο")

26 Νοεμβρίου 2012

Αλέξανδρος Ανδρουλάκης - ΟνειροΧάος



Διαβάστε ή κατεβάστε εδώ το εικοστό τέταρτο βιβλίο της σειράς "εν καινώ" των24Γραμμάτων του Αλέξανδρου Ανδρουλάκη: "ΟνειροΧάος".
------------------------------------------------------------------------------
αν
Αν οι μέρες που περιμένουμε
έχουνε κάποιο χρώμα,
τι χρώμα έχουν άραγε
αυτές που δεν θα ‘ρθούνε;
οικογενειακή ευτυχία
Ήρθαν δυο ποταμοί νερό
και φύγανε σαν ξένοι,
απ’ όλους μας στο τέλος
ένα στιχάκι μένει.
Σα μεγαλώσουν τα παιδιά
σαν θα γενούνε άντρες,
δράκους γυρεύουν και θεριά
να ξεπαρθενευτούν.
Σα μεγαλώσουν τα παιδιά
σαν γίνουνε γυναίκες
γυρεύουν ένα θησαυρό
για να τον παντρευτούν.
Κι όταν τελειώσει ο σεισμός
και πάει η γης για ύπνο,
μένουν οι νύφες μοναχές
παρθένες ως το τέλος.
Κι όταν τελειώσει κι η βροχή
και ξεραθεί το δέρμα,
βρεγμένο πέφτει το σκοινί
στήνονται οι αγχόνες.
Κι απ’ όλους μας στο τέλος
ένα στιχάκι μένει:
«ενθάδε κείται ο … τάδε »
και παρακεί μια ξένη.
ασύντακτη αυτοχειρία
(4/4/2012 Δημήτρης Χριστούλιας)
Το Σύνταγμα
με το σύνταγμα δεν συντάσσεται.
Μια σφαίρα
τάραξε τα πουλιά στο δέντρο.
Από λευκό κεφάλι
αφρίζει μαύρο αίμα
Δεν πάει στον ουρανό σαν λιβάνι,
ούτε στην ξαφνιασμένη γη του Απρίλη,
να έρθουν και να πιούνε οι σκιές
Μόνο πάει και λουφάζει στις γωνίες!
Σαν ιστός αράχνης
Στο Σύνταγμα,
που με το σύνταγμα δεν συντάσσεται,
ξυπνούν έκπληκτοι οι περαστικοί·
αυτοί που κάνουν το σταυρό τους
Κυριακές σε ψηφοδέλτια.
Οι κεραίες εξαπολύουν την είδηση.
Φουσκώνει το κόκκινο αίμα
των μοτοσικλετιστών.
Οι κεραίες εκσφενδονίζουν το σύνθημα:
«Δεν ήταν αυτοκτονία, Ήταν δολοφονία»
Καγχάζουν οι αυτόχειρες των αιώνων
και ετοιμάζουν γιορτή υποδοχής.
Κρυφογελά και το φεγγάρι
δυο μέρες πριν την πανσέληνο
«το αίμα κάνει ωραία παλίρροια»
σκέφτεται.
Κλείνω τα μάτια
βλέπω ένα σημείωμα
«Να μην ξεχάσω
να κλείσω την τηλεόραση πριν κοιμηθώ
και να προσέχω τις γωνίες»
Μετά βλέπω όνειρα:
Φίλοι κι αδέλφια…
στον ιστό της αράχνης.
Αδύνατο να ξεφύγουμε
Αλλά νοιώθουμε μια δηλητηριώδης χαρά
που είμαστε όλοι μαζί.
Ανοίγω τα μάτια
και είναι πρωί.
Όμως ο ήλιος
με το φως δεν συντάσσεται.

24 Νοεμβρίου 2012

Οδοιπορικό [Κώστας Σφενδουράκης]


Οδοιπορικό

                                    στον αδελφό μου

Δεν είχε μπρος στον θάνατο ασυλία
κι ας έδωσε ζωή κι ας ήταν μάνα,
στα χέρια των θνητών η νοσηλεία,
σε κανενός σωτήρα ή παιάνα...

Μπαίνει ευσπευσμένα στο νοσοκομείο
" Πονάω ! Πνίγομαι, θέλω αέρα ! " ...
Να κάνει, άρχισε, η ζωή ταμείο
κι η πρώτη - νιώθει - είναι τούτη η μέρα.

Σ' ένα δωμάτιο, άθλιο, σιχαμένο,
τρεις ασθενείς, μια αυθάδης νοσοκόμα,
στο πρώτο το λεπτό " άλλο δεν μένω
ούτε ένα δευτερόλεπτο ακόμα " .

Εδώ όμως πια δεν θα αποφασίζει,
άλλοι θ' αποφασίζουνε για εκείνη...
Ανήμπορη, το σκέφτεται, δακρύζει,
μα μη τη δούν, τα μάτια της τα κλείνει.

Στο στόμα ανυπόφοροι οι πόνοι
" Λίγο νερό, διψώ, έστω μια στάλα ! ",
η εξάντληση το πρόσωπο αλλοιώνει
σαν ανεβαίνει τ' ουρανού τη σκάλα.

Ζωής ανάσα γίνεται θολούρα
στου οξυγόνου τον αναπνευστήρα.
Η υπερηφάνεια φεύγει με τα ούρα
μες στον καταραμένο καθετήρα.

Ας έβλεπε τουλάχιστον λιγάκι
τους εγγονούς τους τρεις και την εγγόνα,
σκεφτόταν γλείφοντας απ' το βαμβάκι
που άγγιζε στα χείλη μια σταγόνα.

Κάποια στιγμή δεν φτάνει τ' οξυγόνο
" Μην επιτρέψετε... Θέλω να φύγω
με ανοιχτά τα μάτια, να 'χω μόνο
των γιων μου την εικόνα έστω για λίγο " .

Δεν ήθελε να την διασωληνώσουν
κι ας ελεγαν πως ήταν ευκαιρία
να το παλέψουν, ίσως να τη σώσουν...
Αστείο κακόγουστο η σωτηρία


Μα των γιατρών άλλη ήτανε η γνώμη
κι ότι αν υπήρχε, μόνο εκεί, μια λύση.
" Δεν γίνεται μανούλα μου συγνώμη "
την κοίταξα στα μάτια πριν τα κλείσει.


Δεν άφησε άμυνες η κορτιζόνη...
Με όση δύναμη ψυχής και να 'χει
στο θάνατο που ανίκητος ζυγώνει
θα χάσει και τη τελευταία μάχη.

" Αντίο μαμά ! Μαλάκωσαν τα χείλη,
ομόρφυνες, οι πόνοι φύγαν όλοι !
Σε περιμένει... Όταν τον δεις στη Πύλη,
γλυκά να μου φιλήσεις το Μανώλη "

23 Νοεμβρίου 2012

Νέα πράξη πραγμάτων (Νοέμβριος 2012)


Αναδημοσίευση από 24Γράμματα.


Όταν ένας πρωθυπουργός δηλώνει έκπληκτος και δεν παραιτείται, τουλάχιστον…, από ευθιξία μπρος στο από καιρό σχεδιαζόμενο σημαίνει πως είτε δεν γνωρίζει την ανεπάρκειά του είτε είναι όργανο του σχεδίου.
Το πιο συμβαίνει ή και τα δύο, αδιάφορο.
Η τετριμμένη ρήση, το αποτέλεσμα μετράει, δυστυχώς δεν έπαψε να ισχύει.
Από την άλλη, η σιωπή του Ελληναρά μπρος στον εξευτελισμό του συνάδει απόλυτα με την ενοχή του ως μη ανυπαίτιου και συνένοχου και πάντως ανίκανου ακόμα και τώρα να διανοηθεί ότι πέρασε η εποχή της χρυσής καδένας, του φραπέ και της λαμογιάς του rooms to let.
Από τη χώρα των βιομηχανιών, των βιοτεχνιών και της αγροτικής παραγωγής - μαζί με την κτηνοτροφία και την ιχθυοπαραγωγή - και της δυνατότητας για μιας μορφής αυτάρκειας - από τα τουλάχιστον ισοσκελισμένα ισοζύγια εισαγωγών-εξαγωγών, η οποία θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί με, πάνω απ’ όλα, μία σωστή δημόσια διοίκηση και έλεγχο (που ποτέ δεν υπήρξαν) σε μία προσανατολισμένη προς αντικαπιταλιστική και μη ατομικιστική λογική κοινωνία, μετατραπήκαμε μοιραία σε οικονομία παροχής υπηρεσιών αμφίβολης ποιότητας και τουρισμού καταθέτοντας την ανεξαρτησία μας στο όνομα του άκοπου κέρδους.
Η απάντηση δεν μπορεί να είναι άλλη από τη συλλογική άρνηση αυτού που είμαστε και αυτών που σήμερα μας εκπροσωπούν.
Στο σταυροδρόμι δεν υπάρχει πίσω και μπροστά υπάρχουν
- η κατηφόρα του διαρκούς εξευτελισμού των ευρωπαϊστών - τυφλών οπαδών μιας Ευρώπης που δεν θα υπάρξει και ανέκαθεν θα είναι διαιρεμένη πολιτικά, ταξικά και εθνικά και
- η επίπονη ανηφόρα της αξιοπρέπειας με τα μανίκια αναγκαστικά σηκωμένα.
Επειδή τελικά ο λαός είναι ο κυρίαρχος θα είναι και ο υπεύθυνος της επιλογής.



από τον Οιδίποδα Τύραννο [μετ. Αρίστος Καμπάνης, 1911]


ΧΟΡΟΣ
 
Στροφή α΄
 
Είθε σ’ εμέ να είναι γραφτό
οι λόγοι μου και τα έργα μου
αγνά, σεμνά να είναι--
ότι, για τούτα, υπάρχουνε
νόμοι υψηλοί και υπέρτατοι,
που στον αιθέρα εγέννησε
πατέρας τους ο Όλυμπος.
Απ’ τους θνητούς δεν έγειναν,
δεν τους αποκοιμά η Λήθη--
Μεγάλη όσο και αγέραστη
μέσα τους κατοικεί θεότης.

Αντιστροφή α΄

Η ασέβεια τον τύραννον
γεννά, που απ’ τ’ ανομήματα
είναι γεμάτη--
άδικα ας είν’ και ασύμφορα
στον ίδιον τον εαυτό της.
Και αφού την υψηλότατην
κορφήν ανέβη, πέφτει
στην πιο δεινή τη στενοχώρια--
όπου και το γοργότατο
δεν την βοηθεί το πόδι.
Και στον θεόν εύχομαι,
κάποτε τον άφαντο φονιά
του Λαΐου να φανερώση.
Τον θεόν παρακαλώ
κράζω βοηθόν πάντα εγώ πάντα.

Στροφή β΄

Αλλ’ αν κανείς απότολμα,
με χέρια ή λόγια, κάμνει
και ούτε τους θεούς σέβεται
ούτε των θεών την Δίκην,
κακή ας τον συνεπάρη μοίρα
για την ανοσίαν τόλμην του.
Αν δίκαια το κέρδος του δεν το κερδήση
και τ’ ασεβή τα έργα του
εκείνος δεν τ’ αφήση,
αλλά θελήση τα ιερά
να εγγίση με τα βέβηλα τα χέρια του,
ποιος άνθρωπος θα καυχηθή
σε τέτοιες πως μπορεί στιγμές
απ’ την ψυχή του μέσα
τα βέλη του θυμού να διώξη;
Γιατί αν αυτά είναι τίμια--
τα έργα εγώ λατρεύοντας των Θεών--
ποια χρεία τον ιερόν χορόν
να χορεύω;

Αντιστροφή β΄

Ούτε στον ιερόν ναόν
των Δελφών
δεν θα πορεύωμαι,
ούτε και στων Αβών τον ναόν,
στην Ολυμπίαν ούτε,
αν οι χρησμοί δεν γείνουνε
φανεροί στους θνητούς όλους.
Αλλά, άναξ Ζευ, αν όσ’ ακούς
ορθά είναι, συ που βασιλεύεις
επάνω σ’ όλα, δέομαι
μην τ’ αμελήσης όσα σου ζητώ.
Γιατί οι θνητοί περιφρονούν
τους χρησμούς που για τον Λάιον
ειπώθηκαν, κι ο Απόλλων
έπαυσε να λατρεύεται
κ’ έτσι η θρησκεία χάνεται--η θρησκεία!
 



 

21 Νοεμβρίου 2012

Φίλη [Νίκος Κυριακίδης]



Φίλη

Σε ξέρω πια τόσο καλά,
που σαν σε δω στο δρόμο δεν σου μιλάω.
Όπως συμβαίνει στον καθένα,
με τον τοκογλύφο του.

19 Νοεμβρίου 2012

Piano solo works


Συλλέκτης
Ιδιωτεύσεων
Επιλογών
Εκ του επίπονου
Που επιμένουν
Στα χρόνια της αγοράς
Ν’ αγγίξουν
Τον ηχοδίφη

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Εκείνου που –
Απ’ τους μαγνητικούς συριγμούς
Τους μετρημένους σε λεπτά
Στον ορίζοντα των δεδομένων
Ωρών εκατοντάδων να δράττονται –
Ιδιωτεύει
Στου φυσικά εκπορευόμενου
Τη στέρηση.

Ρένα Κατσάνη - Εαρινή Ισημερία





Διαβάστε ή κατεβάστε εδώ το εικοστό τρίτο βιβλίο της σειράς "εν καινώ" των 24Γραμμάτων της Ρένας Κατσάνη: "Εαρινή Ισημερία".


17 Νοεμβρίου 2012

17 Νοέμβρη - Απαντήσεις σε τρεις απλοϊκές ερωτήσεις [Γιώργος Δαμιανός]


Α. Υπήρχε λαϊκή αντίδραση κατά της Χούντας;
Δύσκολα θα πειστείτε, ιστορικά, για τη λαϊκή κινητοποίηση κατά της Χούντας. Μπορεί να ενοχλούνται ορισμένοι, αλλά η τυραννία παρέμεινε 7 χρόνια, ακριβώς, επειδή απουσίαζε η λαϊκή αντίδραση (τα 3/4 του πληθυσμού μπορεί να είχαν μία θεωρητική δυσαρέσκεια αλλά “σάπιζαν” μπροστά στον “Άγνωστο Πόλεμο”, στο γήπεδο και τα μπουζούκια ή στην υπαρξιακή πραγμάτωση μέσα από ένα παράνομο πανωσήκωμα του αυθαιρέτου (όπως ακριβώς, σήμερα, “στενάζουμε” στην τηλεόραση). Να γιατί η Χούντα των συνταγματαρχών κράτησε εφτά, ολόκληρα, χρόνια. Να γιατί πρέπει να γιορτάζουμε το Πολυτεχνείο. Για να δείξουμε τις επιπτώσεις της κοινωνικής αποβλάκωσης

Β. Οι αγωνιστές είχαν συγκεκριμένο πολιτικό χρώμα;
Οι εξορισθέντες είχαν συγκεκριμένο χρώμα. Ήταν μέλη του ΚΚΕ (Τιμή και Δόξα στους ασυμβίβαστους ήρωες, άσχετα με τη μυωπική ηγεσία τους) αλλά και ενεργά μέλη της ευρύτερης Δημοκρατικής Παράταξης (Χαραλαμπόπουλος, Λιβάνης, Πεπονής κ.α.), που αργότερα θα στελεχώσουν το ΠΑΣΟΚ. Αυτοί, όμως, βρέθηκαν στην εξορία, γιατί εκεί κατέληγαν από το 1936 μέχρι το 1974. Η Χούντα των Συνταγματαρχών δεν έκανε τίποτα περισσότερο από αρκετές νόμιμες και “Δημοκρατικές” προδικτατορικές κυβερνήσεις.
Ο Παναγούλης ήταν “κεντρώος” πολιτικά (βουλευτής της ένωσης Κέντρου).
Ο Μουστακαλής δεν ήταν ένας παθιασμένος φοιτητής, αλλά αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού (μάλλον Δεξιός).
Ο Γεωργάκης δεν ήταν πειθαρχημένο κομματικό στρατιωτάκι.
Ο Καράγιωργας, ο Λεντάκης, ο Έλης και πολλοί άλλοι ήταν αγωνιστές στην πράξη. Ήταν παρόντες στα δύσκολα. Ανέβηκαν στο τρένο του Αγώνα ως απλοί επιβάτες και όχι ως εισπράκτορες, όπως πολλοί άλλοι. Όσοι διαφωνούν με το Πολυτεχνείο θεωρούν ότι αυτοί δεν πρέπει να τιμηθούν; Μήπως έχουν κανένα καλύτερο πρότυπο στη μεταπολεμική Ελλάδα για να δώσουν στα παιδιά τους και να τα ξεκουνήσουν από τον καναπέ;
Το υπόλοιπο (υποθετικά 85%) του Ελληνικού Λαού είναι αλήθεια ότι απείχε. Και μη θεωρήσει κανείς ότι, αφού δεν αντιδρούσε, άρα συμφωνούσε με το καθεστώς. Ήταν, απλώς, απαθείς, όπως απαθείς είμαστε και τώρα. Να γιατί χρειάζεται η επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου

Γ. Το πολυτεχνείο είναι σύμβολο (ή πρέπει να γίνει σύμβολο). Σύμβολο σε Τι;
Δεν ξέρω αν η Χούντα ήταν δάκτυλος των Αμερικανών (λες και οι προηγούμενοι ή οι επόμενοι έφεραν ή φέρνουν την οποιαδήποτε αντίδραση στις Υπερδυνάμεις)
Δε με ενδιαφέρει πόσοι και που πέθαναν στο Πολυτεχνείο. Όχι γιατί δε νοιάζομαι, αλλά το θεωρώ αφελές να απαντήσει κάποιος αν είναι τόσοι ή λιγότεροι οι νεκροί του Πολυτεχνείου. Αν πέθαναν τη νύχτα της 17ης Νοέμβρη ή αργότερα. Θεωρώ, επίσης, αφελές να φουσκώσει κάποιος τους αριθμούς των θυμάτων για να παρουσιάσει πιο “τραγικά” τα γεγονότα. Η επέτειος του Πολυτεχνείου δεν είναι το μνημόσυνο μιας τραγικής νύχτας, αλλά η υπενθύμιση για μια διαρκή αναζήτηση των σύγχρονων αυταρχικών μορφών εξουσίας.
Και ενώ τότε οι στρατιωτικοί φόραγαν τη στολή τους και τους αναγνώριζες, σήμερα είναι δύσκολο να εντοπίσεις τι μορφή έχουν οι Δικτάτορες. Και μη θεωρείτε ότι οι σύγχρονες “δικτατορίες” είναι καλύτερες, επειδή δεν χρησιμοποιούν Βία. Η Βία της εξουσίας είναι απάντηση στις λαϊκές αντιδράσεις (που εκδηλώθηκαν ή που που πρόκειται να εκδηλωθούν). Όταν κανείς δεν αντιδρά δε χρειάζεται να είναι βίαιοι. Ο Παπαδόπουλος και η παρέα του φοβόταν τον πολίτη και γι αυτό τον “βάραγαν”. Σήμερα, αδιαφορούν, πλήρως, για την ύπαρξη του. Δεν ξέρω πιο από τα δύο είναι πιο επώδυνο.

Για όλα αυτά, δεν χρειάζεται να εντρυφήσει κανένας, αν δεν το επιθυμεί, σε αριστερίζουσες ιδεολογίες. Τις απαντήσεις θα τις βρει για άλλη μια φορά στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Ας ξαναδιαβάσουν το “Όποιος καταλύσει το δημοκρατικό πολίτευμα στην Αθήνα ή ασκήσει οποιαδήποτε αρχή μετά την κατάλυση της δημοκρατίας, να θεωρηθεί εχθρός των Αθηναίων και να φονευθεί ατιμωρητί, η δε περιουσία του να δημευθεί και το ένα δέκατο να περιέλθει στην θεά (Αθηνά). Αυτός που θα φονεύσει τον τύραννο ή τον συνεργό, καθώς και ο ηθικός αυτουργός, να είναι απαλλαγμένοι από το μίασμα (που επιφέρει η ανθρωποκτονία). Να ορκισθούν όλοι οι Αθηναίοι, κατά φυλές και κατά δήμους, επάνω από ακέραια θυσιάσματα, ότι θα φονεύσουν τον τύραννο ή τον συνεργό Ψήφισμα του Δημοφάντους κατά των τυράννων,410/409 π,Χ.Ανδοκίδης, Περί Μυστηρίων (Ι), 96-98.

Όσοι αγωνιστές αναφέρονται στις σελίδες αυτού του αφιερώματος τιμήθηκαν ως όσιοι και ευαγείς, ανεξάρτητα από την ιδεολογία τους, επειδή εναντιώθηκαν στον Τύραννο.

Πως να το κάνουμε; Δε γίνεται να σου αρέσει, συγχρόνως η αρχαία ελληνική σκέψη και η Τυραννία των φασιστοειδών

Από την απολογία του Σάκη Καράγιωργα στο Έκτακτο Στρατοδικείο της Αθήνας (7 Απριλίου 1970)


«Αυτός ο λαός έκανεν πολλάς θυσίας και δαπάνας χάριν εμού. Με εσπούδασεν εις τα ελληνικά πανεπιστήμια, με έστειλεν με υποτροφίαν δι’ ανωτέρας σπουδάς εις το εξωτερικόν, με έκανεν καθηγητήν ανωτάτης σχολής και ανώτατον κρατικόν λειτουργόν. Δι’ όλας αυτάς τας θυσίας τι ζητεί ως αντάλλαγμα από εμέ ο ελληνικός λαός και η πατρίς; Τι ζητεί από όλους τους πνευματικούς ανθρώπους; Δύο μόνον πράγματα. Να προσφέρουν τας επιστημονικάς των υπηρεσίας και να είναι θεματοφύλακες των ηθικών και πνευματικών αξιών του ελληνικού λαού. Είχα υποχρέωσιν, επομένως, κύριοι στρατοδίκαι, να εξοφλήσω αυτό το μεγάλο χρέος μου, ακόμη και εάν παρίστατο ανάγκη να δώσω και την ζωήν μου».

 
Διαβάστε και κατεβάστε σε ebook τις «Ομιλίες από την εκδήλωση για τα 20 χρόνια από το θάνατό του Σάκη Καράγιωργα» στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
- Θεοφάνης Πάκος: Πρόλογος
- Νίκος Πετραλιάς: Μια σύντομη αναφορά στο επιστημονικό έργο του Σάκη Καράγιωργα
- Λαοκράτης Βάσσης: Καράγιωργας και Μεταπολίτευση - Η εναλλακτική πολιτική του σκέψη
- Νίκος Κωνσταντόπουλος: Τον Σάκη Καράγιωργα να μνημονεύουμε σύντροφοι
- Ο επίλογος της απολογίας του Σάκη Καράγιωργα στο Έκτακτο Στρατοδικείο της Αθήνας στις 7 Απριλίου 1970

Στη γκρίζα πόλη


Στη γκρίζα πόλη
δεν υπάρχει κάματος,
φθορά μονάχα.


(25 Μαΐου 2010)

16 Νοεμβρίου 2012

Lezama Lima. Ο Εμπνευστής του «Paradiso» [Aπόστολος Θηβαίος]




Lezama Lima. Ο Εμπνευστής του «Paradiso»

Ειδική αναφορά θα πρέπει σε τούτο το σημείο να πραγματοποιηθεί στο πρόσωπο του Lezama Lima, του Κουβανού συγγραφέα, ο οποίος οδήγησε την εγχώρια λογοτεχνία σε νέα, ανεξιχνίαστα εδάφη. Ο συγγραφέας του «Paradiso» κάνει την εμφάνισή του σε μια περίοδο τελμάτωσης του γραπτού λόγου. Ο Lima εμφανίζεται στα κουβανικά γράμματα με το περιοδικό «Revista Origenes». Αντιπροσωπεύοντας εκείνη τη λογοτεχνία που διατηρεί την ταυτότητά της μα παράλληλα παραμένει «ανοιχτή» στη σύγχρονη, διεθνοποιημένη κοινωνία, ο Lima, ως κεντρική φυσιογνωμία, πλαισιωμένος από σπουδαίους λογοτέχνες, όπως Cintio Vitier, Octavio Smith και άλλοι προσπάθησαν να δημιουργήσουν μια διαφορετική ένταση στη λογοτεχνική πραγματικότητα της εποχής με τις ποιητικές τους εργασίες. Πυκνές μεταφορές, αλλόκοτη σύνταξη, τρελή πολλές φορές υπερβατικότερη της λογικής συνέπειας και μια αποικιακή αναφορά, θρησκευτικού, προφητικού τύπου συνιστούν τις ενδείξεις για την καλλιτεχνική αναγέννηση του Νεο- Ρομαντισμού, όπως αυτός διαμορφώθηκε υπό τον καλλιτεχνικό τύπο του «baroque.» Η προφητική αυτή τεχνική του λόγου και της τέχνης γενικότερα δεν θα μπορούσε να μην αποτελέσει αντικείμενο ενδιαφέροντος για τους προφητικούς δημιουργούς, με τη σαφή αναγωγή προς την «Αποκάλυψη» του Ιωάννη.

Παρά το γεγονός πως ο Lima συνιστά έναν Κουβανό ποιητή, έξω και πέρα από τον κανόνα, πέρα ακόμα και από τα ίδια τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της Κούβας, δεν αναιρείται η υποχρέωση έκφρασης θαυμασμού απέναντι σε έναν από τους πιο ιδιόμορφους καλλιτέχνες με κομβική παρουσία, πρωτοποριακή μες στην ήδη, «φιλόξενη», ποιητική παραγωγή της επαναστατικής Κούβας. Η ποικιλία της έντυπης κειμενογραφίας του Lima αλλά και η κοσμική, περισσότερο συμπαντική θεώρηση του κόσμου τον καθιστούν αγαπητό. Στα χνάρια του, καθώς και των άλλων λογοτεχνών όπως του Lorenzo Garcia Vega και του Felix Pita Rodriguez θα στηριχθεί η προσπάθεια για τη μετάβαση στη νέα εποχή και συγκεκριμένα σε αυτή που προβλέπει πια την αναφορά στον αποικιακό, ιστορικό χαρακτήρα του τόπου.

Ο Lezama Lima (1910-1976) γεννήθηκε και έζησε στην Κούβα, ενσωματώνοντας μες στον ψυχισμό του τρεις σαφώς επαναστατικές φύσεις. Η ανδαλουσιανή, η βασική και η κουβανική καταγωγή του οριοθετούν την ύπαρξη του Lima. Ο πατέρας του ήταν στρατιωτικός και πέθανε κατά το 1919, γεγονός το οποίο επηρέασε σε σημαντικό βαθμό τη μεταστροφή του προς την ποίηση. Εμφανίζεται με το ποίημα «Ο θάνατος του Νάρκισσου», το 1937, ενώ ιδιαίτερο είναι το ενδιαφέρον το οποίο επιδεικνύει στον έντυπο, λογοτεχνικό τύπο. Έχοντας λάβει σημαντικές θέσεις στη μετεπαναστατική Κούβα, όπως υποδιευθυντής του Τμήματος Εκδόσεων, με διευθυντή τον έτερο σπουδαίο της κουβανικής λογοτεχνίας, Alejo Carpentier ο Lima συνιστά ένα βασικό άξονα της νέας, εθνικά «πνευματικής» Κούβας του Κάστρο. Ο Lima θα αποκτήσει φήμη μες στα όρια του ισπανόφωνου, ακαδημαϊκού κόσμου, όταν θα προχωρήσει στη δημιουργία του σπουδαιότερου, ίσως περιοδικού του «Origenes.»

Η έκδοση του μνημειώδους μυθιστορήματος «Paradiso» το 1966 αποτελεί και την κορυφαία πτυχή του έργου του, ενώ παράλληλα συνιστά δείγμα του εύρους, στο οποίο ήταν δυνατό να φτάσει η γραφή τύπου «baroque», την οποία ο ίδιος εισήγαγε, υποστήριξε, εξέλιξε και ουσιαστικά κοινώνησε. Η αμηχανία του καθεστώτος απέναντι στο μυθιστόρημά του, η απόσυρσή του από τις προθήκες των βιβλιοπωλείων, αποτέλεσαν την αφορμή για την πνευματική και κοινωνική, ηθελημένη πάντα, απομόνωση του σπουδαίου συγγραφέα, ο οποίος με τούτο τον τρόπο καταδίκασε απερίφραστα ένα σκοταδιστικό καθεστώς, περιφρονώντας τις ίδιες τις αρχές και τις κολακείες του.

Ο Lezama Lima κατέληξε το 1976 στην Αβάνα της Κούβας, έχοντας πληγεί από πνευμονία. Οι μετέπειτα αναφορές στο έργο του, η εξειδικευμένη βιβλιογραφία, ογκοδέστατη πράγματι, σχετικά με το μυθιστόρημα «Paradiso», η πνευματική του θέση, πρωτοποριακή και βαθιά καλλιτεχνική είχε ως αποτέλεσμα ο Lezama Lima να αποτελεί σήμερα ένα πρόσωπο ορόσημο, όχι μόνο για τη λατινο-αμερικάνικη, λογοτεχνική σκηνή, αλλά και για το σύνολο της παγκόσμιας, πνευματικής κοινότητας.

Η συνεισφορά του Lima και των συνεργατών του περιοδικού «Origenes» αποτέλεσε μια συγκλονιστική επιρροή στην πνευματική ζωή της Κούβας. Μέσα από τις παρουσιάσεις και τις αναφορές του περιοδικού τέθηκαν οι βάσεις για την εξέλιξη της κουβανικής λογοτεχνίας, ενώ παράλληλα ερμηνεύθηκαν οι προσεγγίσεις, οι κλίσεις αλλά και οι παρελθούσες, λογοτεχνικές κατακτήσεις ενός τόπου με έντονη, όπως είδαμε, κοινωνική και αγωνιστική ιστορία.

Το «Paradiso», το κορυφαίο έργο του Lima αποτελεί την πιο καίρια, όμως συνεισφορά του Κουβανού λογοτέχνη στη διαμόρφωση μιας ολόκληρης εποχής, όχι μόνο για την πατρίδα του, αλλά και για το σύνολο, όπως αποδείχτηκε του ισπανόφωνου κόσμου. Το έργο, αυτοβιογραφικό σε μεγάλο βαθμό, παρουσιάζει με τον πιο μυθιστορηματικό, μυστικιστικό τρόπο τη μετάβαση ενός νέου στην ενηλικίωση, παράλληλα με τη μεταπήδηση ενός ολόκληρου λαού σε έναν καινούριο αιώνα. Στην αυγή του 20ου αιώνα, ο νεαρός άνδρας του «Paradiso» διαπιστώνει με έναν τρόπο ποιητικό την οδύνη, με την οποία η ζωή εξελίσσεται, αρθρώνεται, δοκιμάζει με τον πιο προσωπικό τρόπο τους φόβους που ελλοχεύουν στην αυγή της «πραγματικής ζωής.»

Οι επισημάνσεις πολλών μελετητών σχετικά με τον υποδηλούμενο, ομοφυλοφιλικό ερωτισμό του μυθιστορήματος δεν επιδέχονται αμφισβήτησης ή επιβεβαίωσης, αποδεικνύοντας πως το «Paradiso» κατορθώνει να λειτουργήσει σε τρεις, απόλυτες διαστάσεις, όπως κάθε μεγάλη τέχνη. Με άλλα λόγια το μυθιστόρημα του Lima καταφέρνει να αγγίξει το απαιτούμενο ύψος, όπως αυτό εκφράζεται μέσα από κάθε κορυφαία, καλλιτεχνική δυνατότητα, στρέφεται προς έναν υπό εμβάθυνση ορίζοντα, καλλιεργώντας και τιμώντας την εσωτερικότητα, ως μέσο μετάδοσης των αισθημάτων, ενώ την ίδια στιγμή διαπιστώνεται η ευρύτητα, το πλάτος δηλαδή, το οποίο κατακτάται διά μέσου των ιδεών και του δικτύου τους. Το «Paradiso» αποτελεί δείγμα της πληθωρικότητας με την οποία η γραφή «μπαρόκ» μπορεί να λειτουργήσει. Το έντονο συγκινησιακό στοιχείο, το «προσωπικό» ως μία διαχέουσα υποκειμενικότητα, η κίνηση των προσώπων και του χρόνου, όλων γενικά των παραμέτρων, οι οποίες συνθέτουν το εξειδικευμένο σύμπαν, που δεν είναι αμιγώς λογοτεχνικό μα αποκτά κάποτε ζωή και ασθμαίνει, λειτουργεί πέρα και πάνω από την ίδια τη δημιουργία του. Η αντίθεση τέλος και η προτεινόμενη υπερβολή, αποτελούν ακόμα μερικά ουσιώδη χαρακτηριστικά της τεχνοτροπίας «baroque.» Ο Lezama Lima συνθέτοντας το «Paradiso» υιοθετεί όλα τούτα τα στοιχεία δημιουργώντας έναν ολόκληρο οργανισμό, ιστορικό, κοινωνικό, διακριτικά προσωπικό, αποτέλεσμα μιας εμπύρετης εποχής σε κάθε επίπεδο για την κουβανική λογοτεχνία.

Ο συμβολισμός αποτελεί μέσο για τη σύνθεση του Lima. Με τούτο ως γνώμονα θα πρέπει να εκτιμηθεί πρώτιστα η διαρκής αναφορά του συγγραφέα σε πληροφορίες, οι οποίες άπτονται στη βιολογία των ειδών. Συγκεκριμένα, οι διάρκειες, ζωολογικές επισημάνσεις του συγγραφέα, πέρα από την πραγμάτωση της επιδίωξης του θαυμασμού για την ευρύτητα και την πολυμάθεια δημιουργού και περσόνων του, κατέχουν για το «Paradiso» μια ειδική, κομβική σημασία, περισσότερο ουσιαστική παρά εννοιολογική. Η αναγωγή των πληροφοριών αυτών σε κοινωνικό επίπεδο και η επίτευξη αντίστοιχων σχολίων, γύρω από τις τάξεις και τις ανθρώπινες συμπεριφορές συνιστά το βαθύτερο σκοπό των εν λόγω αναφορών. Παράδειγμα αποτελεί η παροχή πληροφοριών σχετικά με τα είδη των ιχθύων, τα οποία απαντώνται στην κουβανική, θαλάσσια πανίδα. Η κατάταξη των ειδών, ανάγεται σε σχολιασμό επί του γυναικείου «φέρεσθαι», επί της θέσης του κουβανικού λαού απέναντι στα υπόλοιπα, λατινοαμερικάνικα, εθνολογικά φύλλα, στη σιωπηρή αντιπαράθεσή τους με αφετηρία ιστορικές συγκρούσεις και κοινές, εθνικές «πηγές.»

Σε τούτα τα σχόλια προστίθεται και η διαρκής κριτική για το ζήτημα του ταξικού διαχωρισμού το οποίο βιώνεται με έντονο τρόπο κατά τη διάρκεια της εποχής συγγραφής του «Paradiso», εξαιτίας κυρίως της δουλεμπορικής, πολύχρονης πρακτικής στο νησί αλλά και των συνεπαγόμενων, πολλαπλών προσμίξεων στο έδαφος της Κούβας. Οι αναφορές αυτές προσδίδουν στο έργο του Lima μια κριτική και αντισυμβατική διάσταση ανάγοντας το έργο σε μια ειρωνική πραγματεία απέναντι στις κοινωνικές πραγματικότητες της Κούβας και τις άλλες, όσες κυριαρχούν και επιζούν σε όλο το εύρος του δυτικού, ανεπτυγμένου κόσμου. Κάθε σχετική αναφορά του Lima αποτελεί έναν έμμεσο σχολιασμό γύρω από την ιστορική πραγματικότητα, την ανάδειξή της σε μια αναντίρρητη αλήθεια, διαρκώς επαναλαμβανόμενη, ικανή λοιπόν να συνεισφέρει στη διαμόρφωση κανόνων και συμπεριφορών.

Επιθυμώντας να δηλώσει την κοινωνική σημασία της γραφής του, θέλοντας να καταστήσει σαφή τη στόχευση αυτή, ο συγγραφέας επιστρατεύει συμβολικές σκηνές μιας ιστορικής ακολουθίας, διατρέχοντας ολόκληρη την ανθρώπινη πρακτική με μια κατεύθυνση από την οικεία δύση προς την αυτόνομη ανατολή, με μια καταγραφή της διαχρονικά, εμπόλεμης ανθρωπότητας. Οι ρωμαϊκές ρομφαίες αντικαθιστώνται από τα σπαθιά των ανατολικών, φονταμενταλιστικών θεωρήσεων. Η ακριβής αναφορά του Lima σε τούτα τα ζητήματα και τις καταγραφές είναι τέτοια ώστε μπορεί να σταθεί ικανή να ερεθίσει τον αναγνώστη, προκειμένου ο τελευταίος να εξάγει, ελεύθερος, έχοντας εντρυφήσει στην ευρύτητα του Κουβανού δημιουργού και τις προθέσεις του τα δίκαια κοινωνικά και ιστορικά συμπεράσματα. Η κοινωνική αυτή προοπτική του έργου του Lima, αν και μία ανάμεσα στις πολυπρόσωπες, σημασίες του έργου αναφέρεται πρώτη, εξαιτίας της συνεισφοράς της στην πιο ουσιώδη από τις ανθρώπινες πραγματικότητες.

Η μίξη αρχαιοελληνικών πληροφοριών και άλλων πιο σύγχρονων, θεμελιακών φιλοσοφικών «σταθερών» αποτελεί ένα «μωσαϊκό» θέσεων έτσι ώστε να διαμορφωθούν οι πιο ανθρωποκεντρικές και καθολικές ιδέες, όπως εκείνες της ειρήνης, να εκτιμηθεί παράλληλα και να αναδειχτεί η ιστορική μνήμη και η θετική ή αρνητική συνεισφορά της στη διαμόρφωση μιας παγκόσμιας κοινωνίας. Μόνο ως ένδειξη ανθρώπινης προσέγγισης και δημιουργικού μεγαλείου μπορεί να θεωρηθεί η ερωτική θεώρηση του Lima γύρω από την ερμηνευτική απόπειρα της προσήλωσης του ατόμου στη φωτοχυσία της. Ο ερωτισμός αυτός εντοπίζεται για τον συγγραφέα στην αντίφαση εκείνη, η οποία θέλει τον άνθρωπο, γνώστη ενσυνείδητου της ιστορικής πραγματικότητας, να αγνοεί την τραγικότητα των ίδιων των λαθών του. Ο ερωτισμός του Lima αφορά έναν άνθρωπο, δίχως αξιοπρέπεια, παραδομένο στις εσωτερικές αντιθέσεις του, ανίκανου να απεμπολήσει την ταυτότητα ενός δαιμονικού ζώου, με ένστικτα τρυφερά, πανίσχυρα, που τον θέλουν να προσκολλάται σε ότι τον αρνήθηκε ή τον κλόνισε. Σε τούτη την πτυχή της ανθρώπινης φύσης μπορεί κανείς να διαπιστώσει την αιτία της προόδου, την αφορμή για την ανακοπή της. Ολόκληρη η ανθρωπότητα κινείται με τούτο το σφυγμό, το σφυγμό ατελείωτων παθών, τα οποία έχουν αφήσει σημάδια, όπως στις μεμονωμένες περιπτώσεις των ατελών ερώτων. Τη δαιμονιώδη λατρεία στο παρελθόν και τα ενδεχόμενά του μελετά το «Paradiso», διαπιστώνοντας την ίδια στιγμή μέσω της τεχνικής του Lima, πως μόνο μέσω μιας ανάλογης ερμηνείας μπορεί να ημερέψει το πρόσωπο και τα πάθη του. Έτσι, συνθέτεται ποιητικά το έργο και έτσι γίνεται κατανοητό αυτό που λέει ο καθηγητής Μαρωνίτης στα λαμπρά τομίδιά του. Πως τούτος ο σφυγμός του κόσμου μπορεί να ερμηνευθεί με την ποιητική γραφή, διότι σε εκείνη μπορεί να εντοπισθεί η αφετηρία του, ο δαίμονας συνιστά έναν παράγοντα που επιζεί πάντα πριν το ποίημα, πριν τη γραφή και εξακολουθεί πέρα από την ίδια, καθολικά ξεπερνά δημιουργούς και νοήματα. Για τούτο το «Paradiso» αποτελεί έναν κόσμο αυτόνομο, ένα σύμπαν αυτοτελές και διαχρονικό, μία πραγματικότητα, ιστορικά, δοσμένη ανάγλυφα. Μία αλήθεια, η οποία σαφώς ανταποκρίνεται στη διατύπωση του ίδιου του Lezama Lima, καθώς μιλά για «μια ματαιόδοξη μάχη της ευφυΐας.»

Ο κοινωνικός σχολιασμός του Lima στο κορυφαίο έργο του, το οποίο και αποτελεί την ουσία της παρατήρησής μας, επεκτείνεται σε όλους τους θεσμούς, σε όλες τις εκφάνσεις της αμιγώς και δευτερευόντως, επίσημης άσκησης της εξουσίας, κρατικής και άλλης. Έτσι ερμηνεύεται η αντίθεση του συγγραφέα απέναντι στα εκκλησιαστικά ιδρύματα και τη γενικότερη επίδραση του καθολικισμού στην ευρύτερη περιοχή. Επίδραση, η οποία δοκιμάστηκε από το εντόπιο στοιχείο, ήδη από την εποχή της ανακάλυψης της «νέας γης» και της διοίκησής της από τις δυτικές, αποικιοκρατικές δυνάμεις.

Ξεχωριστή σήμανση στο έργο του Lima αποτελεί η αναφορά στο στοιχείο του ερωτισμού. Η καταγεγραμμένη, ομοφοβική Κούβα της περιόδου μετά την επανάσταση του Κάστρο, η μηδενική ανοχή των αρχών απέναντι στην ερωτική ελευθερία, την οποία διεκδικεί η νεότητα, ο τρόμος για μια καθολική έκκληση των ηθών, δίχως να λαμβάνεται υπόψη ο έρωτας ως πηγή δημιουργίας, σε κάθε του έκφραση, αποτελούν τα αίτια, ίσως τα κυριότερα για τις αναφορές του Lima, τις διακριτικά ερωτικές, με την προέκταση την οποία σχολιάσαμε. Η κατάφαση, η υπεράσπιση θα λέγαμε καλύτερα της ομοφυλοφιλίας εκ μέρους του «Paradiso» θα πραγματοποιηθεί με τις αναφορές του συγγραφέα γύρω από το σχετιζόμενο, ανδρικό πρότυπο της αρχαίας, ελληνικής κοινωνίας, όπως εκφράστηκε από τους Αριστοτέλη και Πλάτωνα. Η παράθεση φιλοσοφικών διατυπώσεων και ιστορικών πληροφοριών γύρω από την τάση της ομοφυλοφιλίας και την επίδρασή της σε όλους τους τομείς, όπου αναπτύσσονται διαπροσωπικές σχέσεις, ανεξάρτητα από την αφετηρία τους, συγκροτεί την πάγια τακτική του Lima για την υπεράσπιση του λόγου του. Η ανδρόγυνη μορφή, εκείνη δηλαδή η φύση που ανέχεται και υπερασπίζεται τις δύο όψεις του ανθρώπου, συνιστά μια καθολικότητα, μια ύπαρξη κοντύτερα σε εκείνο που καλείται πληρότητα και επιδιώκεται με τρόπο διακαή σε κάθε ιστορική περίοδο. Η πραγμάτωση αυτή του ανθρώπου δεν μπορεί παρά να σταθεί σε πείσμα του ορθολογισμού και της θρησκευτικότητας. Για τον ήρωα του «Paradiso», ο έρωτας ξεπερνά τη σαρκική του έννοια, παύει να αποτελεί μία αποκλίνουσα συμπεριφορά και αποκαθίσταται ως μία προγονική μνήμη, η οποία και ξεπερνά τα όρια των σωμάτων και οδηγεί στην τελείωση. Είναι σαφής η πρόθεση του Lima να διαχωρίσει τη σαρκική επιθυμία από την έννοια του έρωτα με την πνευματική του υπόσταση. Ο έρωτας, είτε ως ετεροφυλοφιλία ή πάλι ως μία «σύμπραξη ομωνύμων» ενυπάρχει στη συνείδηση του ατόμου, δεν είναι δυνατόν να περιοριστεί μες στις τεχνητές ανακρίβειες των θεσμών, αλλά εκτείνεται στην έννοια του είδους, την πρωταρχική, οντολογική υπόσταση του ανθρώπου.

Ο Lima κρίνει τη γνώση, αποδεικνύει την ανεπάρκειά της στην ερμηνεία των ανεξήγητων φαινομένων, κρίνει τον ίδιο τον άνθρωπο, οραματίζεται την κάθαρσή του, εκείνη που θα έρθει στο τέλος του έργου, εκείνη που θέλει τον άνθρωπο να έχει βιώσει τη δειλία, τον τρόμο, την ελάχιστη δυναμική του, όπως αυτή προβάλλεται μέσα από το μύθο της Αντιγόνης και επιζεί. Τα πρόσωπα του έργου πιστοποιούν το ατυχές, ανθρώπινο παρόν, διατηρούν όμως την ίδια στιγμή μία υποψία κατάφασης, όπως και κατακτιέται τελικά, για το ενδεχόμενο μιας βεβαιότητας, μιας αλήθειας σύμφωνης με τα μέτρα και τα σταθμά, ανάλογης και διδαγμένης την ιστορική αλήθεια, ως εμπειρία, ως λάθος και ως πραγμάτωση.

Ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται το «Paradiso» προσομοιάζει σε μεγάλο βαθμό με την τεχνική της γραφής του «Χαμένου Χρόνου» του Προυστ. Δεν είναι μόνο η προσήλωση σε δευτερεύουσας σημασίας πληροφορίες, μέσα από τις οποίες αναδεικνύεται το ουσιώδες, ούτε και η ογκωδέστατη αποτύπωση μιας πραγματικότητας. Εκείνο, που ξεπερνά το προσωπικό σε κάθε του έκφραση, δεν είναι άλλο από τη χρήση της μνήμης και τον τρόπο με τον οποίο αυτή καθίσταται εκμεταλλεύσιμη. Με άλλα λόγια το μοντέλο της διασκεπτικής μνήμης, το οποίο προτείνεται από τον Προυστ βρίσκει την εφαρμογή του στο έργο του Lima, όπου και κυριαρχεί μια αδιαμόρφωτη και κλονισμένη μνήμη. Τούτο επεκτείνεται στη σκέψη και τη συμπεριφορά, τούτη η μνήμη δεν είναι εκούσια, διότι τότε δεν θα μπορούσε να διαμορφώσει τον υψηλό βαθμό ευαισθησίας τον οποίο κατορθώνει. Η φιλοσοφία, είτε πραγματεύεται την τέχνη, τον άνθρωπο και την ταυτότητά του, είτε μελετά το παρελθόν ως πραγματικότητα και αλήθεια, μόνο ενσωματωμένη στα ανθρώπινα μέτρα είναι δυνατόν να καταστεί ικανή να μεταδώσει το βαθμό ευαισθησίας, να συμπυκνώσει τη μουσική της σκέψης και του σώματος σε ένα ακλόνητο οργανισμό, σε ένα σύμπαν αυτοτελές, όπως εκείνο του «Paradiso.»

Ο Lezama Lima έχει δημιουργήσει ένα μυθιστόρημα το οποίο με βεβαιότητα μπορεί να αποτελέσει την επιτομή του όρου «Ολικό μυθιστόρημα.» Τούτη η απαράμιλλη συνεισφορά του στην παγκόσμια λογοτεχνία, όσο και η πνευματική του επίδραση στην Κούβα, αλλά και η ταυτόχρονη εναντίωσή του σε οτιδήποτε αμφισβήτησε την ανθρώπινη ελευθερία, τον αναδεικνύουν ως μια κορυφαία προσωπικότητα, εκφραστή ενός ήθους, υπερβατικότερου της φιλοδοξίας, εφάμιλλου της αυταπάρνησης. Ο Lima οδήγησε τη λογοτεχνία σε κλίμακες και μεγέθη υψηλότερα.

Οι Florit, Eliseo Diedo και Virgillio Pinera αποτέλεσαν μαζί με τον Lima ένα καίριο ρεύμα για την κουβανική λογοτεχνία. Η προσήλωσή του στην τεχνοτροπία του «μπαρόκ», αυτή η ισχυρή και ακλόνητη πρόθεσή τους ως προς το συμβολισμό και την αποτύπωση των προσωπικών συναισθημάτων, συνιστά τον κοινό παρονομαστή της εργογραφίας τους. Με μία προσωπική αισθητική, ιδιαίτερα οξυδερκή, μάρτυρες της πρακτικής του επαναστατικού καθεστώτος οι συγγραφείς αυτοί, κυριότεροι εκπρόσωποι μιας ολόκληρης, αποφασιστικής περιόδου για τη μετέπειτα, ως το 1980 περίπου περίοδο, κατάφεραν να θέσουν τις βάσεις για την αναμόρφωση και τελικά την καθιέρωση της ισπανόφωνης λογοτεχνίας. Η ομάδα αυτή των δημιουργών, αποκαλούμενη και ως «γενιά του ‘50» επηρέασε καίρια, ως τελευταία, πνευματική κίνηση τη μετέπειτα πορεία της κουβανικής λογοτεχνίας, ενσωματώνοντας όλες τις ισχυρές μεταβολές από το 1960 και έπειτα.

Οι Luis Rogelio Nogueras, Nancy Morejón, Víctor Casaus, Guillermo Rodríguez Rivera, Jesús Cos Causse, Raúl Rivero, Lina de Feria, Delfín Prats, Magaly Alabau και Félix Luis Viera, συνιστούν τους κυριότερους εκπροσώπους των δημιουργών, οι οποίοι γεννιούνται κατά την πενταετία 1945-1950, δημιουργώντας μέχρι το 1980 και έπειτα. Σε αυτή την ομάδα λογοτεχνών μπορεί κανείς να προσδιορίσει δύο τάσεις ή ρεύματα. Πρόκειται αφενός για εκείνη την κατεύθυνση, η οποία μοιάζει να σέβεται και να υιοθετεί τα μέτρα και τις παραδοσιακές φόρμες και αφετέρου εκείνη η τάση, η οποία θέλει μια μεγαλύτερη ελευθερία, επιδιώκοντας νέες φόρμες, δίχως υιοθέτηση των τεχνικών κανόνων. Εντούτοις εκείνο, το οποίο πρέπει να διαπιστώσει κανείς ως κοινή εκφορά και στις δύο «πτέρυγες» δεν είναι άλλο από μια πλούσια σε πειραματισμούς γλώσσα. Η πρόζα, ζωντανή, απτή, ρεαλιστική και επίκαιρη απαιτεί νέες προσεγγίσεις και η συγκεκριμένη γενιά, προσφέρει το κατάλληλο, δημιουργικό υπόβαθρο.

Η γενιά αυτή αλλά και η επόμενη, αποδέχονται και θέτουν στην κορυφή των εμπνευστών δημιουργών της κουβανικής ποίησης τον Lezama Lima, αποδεικνύοντας τη διάθεσή τους, όχι να στραφούν δημιουργικά προς την παράδοση, αλλά να οριοθετήσουν την ίδια, την εθνική δημιουργία. Δημιουργοί όπως οι Sigfredo Ariel, Chely Lima, Jesús David Curbelo, Antonio José Ponte, Rita Martín,Emilio García Montiel, Carlos Alfonso, Frank Abel Dopico, Damaris Calderón, Teresa Melo, Nelson Simón, Juana García Abas, Ronel González, León Estrada, Reinaldo García Blanco δηλώνουν με το έργο τους τη διακριτική μεταβολή, τη ρήξη με τους κανόνες. Η στάση αυτή, επικυρωμένη με πιο δυναμικό τρόπο, έχοντας καθορίσει επακριβώς τα δημιουργικά της όρια εκφράζεται μες στις σελίδες του περιοδικού «Jacara». Στο έντυπο δημοσιεύονται δημιουργίες, οι οποίες αποδεικνύουν ξεκάθαρα την αποστασιοποίηση των λογοτεχνών από μία πολιτική θεώρηση της πραγματικότητας. Η διαφοροποίηση δηλώνεται με αποφασιστικό τρόπο, ενώ ο νέος στίχος καθίσταται ακόμα πιο διεθνοποιημένος, οικουμενικότερος ως προς τη συμβατότητα με άλλες προβληματικές, αλλά και προσαρμοστικότερος στην απαίτηση της επικαιρότητας.