Because I could not stop for Death [Emily Dickinson]

Because I could not stop for Death –
He kindly stopped for me –
The Carriage held but just Ourselves –
And Immortality.

We slowly drove – He knew no haste
And I had put away
My labor and my leisure too,
For His Civility –

We passed the School, where Children strove
At Recess – in the Ring –
We passed the Fields of Gazing Grain –
We passed the Setting Sun –

Or rather – He passed us –
The Dews drew quivering and chill –
For only Gossamer, my Gown –
My Tippet – only Tulle –

We paused before a House that seemed
A Swelling of the Ground –
The Roof was scarcely visible –
The Cornice – in the Ground –

Since then – ‘tis Centuries – and yet
Feels shorter than the Day
I first surmised the Horses’ Heads
Were toward Eternity –


Επειδή δεν μου ‘ταν μπορετό για το Θάνατο  να σταματήσω –
Ευγενικά Αυτός σταμάτησε για μένα –
Η Άμαξα κοντοστάθηκε, αλλά για Μας μονάχα –
Και την Αθανασία.

Οδηγούσαμε σιγανά – Τη βιάση δεν είχε στο μυαλό Του
Και να παραμερίσω είχα
Τη δουλειά μου και τον ελεύθερό μου επίσης χρόνο,
Για την Ευγένειά Του –

Το Σχολειό περάσαμε, όπου παίζανε τα Παιδιά
Στο Διάλειμμα – γύρω-γύρω κυκλικά –
Τα Χωράφια περάσαμε με τα γερμένα ν’ Ατενίζουν Σιτηρά –
Το Ηλιοβασίλεμα περάσαμε –

Ή μάλλον – Αυτό μας πέρασε – (*)
Την παγωμένη σκορπίζοντας Δροσιά, που ρίγη φέρνει –
Όπως σε Με, στο Αραχνοΰφαντο Φόρεμα
Και την Τούλινη Εσάρπα –

Σ’ ένα σα Σπίτι σταματήσαμε μπροστά
Εξόγκωμα στο Χώμα –
Η Στέγη φαινότανε μόλις –
Κι η Κορνίζα (**) – στο Έδαφος χωμένη –

Από τότε – Αιώνες πάνε – κι όμως
Πως ούτε να πέρασε φαίνεται μια Μέρα
Απ’ όταν μάντεψα πως  των Αλόγων οι Κεφαλές
Προς την Αιωνιότητα στραμμένες ήταν –


(*) H Emily Dickinson χρησιμοποιεί το He προσωποποιώντας το Ηλιοβασίλεμα.
(**) Το πάνω μέρος τού τοίχου με την υποδομή του όπου στηρίζεται η Στέγη.


Πηγή Πρωτότυπου: Emily Dickinson - The Complete Poems - No 712.

Μανώλης Γλέζος [09.09.1922 - 30.03.2020]

Αντί αποχαιρετισμού.

Με ρωτάνε διαρκώς για τη σημαία. Εγώ όμως, ακόμα κι από την ιστορία της σημαίας, θυμάμαι τη μάνα μου. Όταν γυρίζαμε εκείνη την ημέρα στα σπίτια μας, η ώρα ήταν περασμένη, μετά τα μεσάνυχτα. Πάω στο σπίτι και βλέπω τη μάνα μου ένα κουβάρι στα σκαλοπάτια απ’ έξω. Με περίμενε. Την πλησιάζω και της λέω, «Μάνα!»

Σηκώνεται απότομα, με πιάνει από τον λαιμό, με πάει στην κουζίνα για να μην ακούσουν οι άλλοι και ξυπνήσουν και μου λέει, «Πού ήσουν;»

Τότε εγώ ανοίγω το σακάκι και της δείχνω το κομμάτι της σβάστικας που είχαμε κόψει. Με αγκαλιάζει, με φιλάει και μου λέει, «Πήγαινε κοιμήσου».

Την άλλη μέρα το πρωί, ακούω τον εξής διάλογο: Ο πατριός μου τη ρωτάει, «Πού ήταν χθες το βράδυ ο μεγάλος σου γιος;».

Του απαντάει, «Ανέβα στην ταράτσα και κοίταξε στην Ακρόπολη».

Ποτέ μου δεν τη ρώτησα πώς το κατάλαβε. Θα το θεωρούσα προσβολή στη νοημοσύνη της. Αλλά για μένα αυτό ήταν το πιο συγκινητικό συμβάν στην ιστορία μου. Η μάνα μου.

Πηγή: koutipandoras.gr.

Τω αγνώστω Χι [Μπάμπης Χαραλαμπόπουλος]

ΤΩ ΑΓΝΩΣΤΩ ΧΙ

 Ποίημα λοιπόν
 Χωρίς
 χρόνο
 θάνατο
 όνειρα
 κι αστέρια

 Σαν τον ατέλειωτο χαυλιόδοντα
 της μέρας
 χειραγωγώντας τον πόνο
 έως τρικυμία νου

Από την άλλη
χαμαιτυπείο σύμπαντος
όσοι κατορθώνουν ζωή
Χωρίς

Χωρίς τρεις αράδες καλοκαίρια
να υπογράφουν πόθο
τα χαώδη μάτια σου

Χωρίς παυσίπονα φιλιά
χρώματα στην παλέτα του ορίζοντα

Χωρίς χαμόμηλα λέξεις
στη χοάνη του κορμιού

Χωρίς
χρόνο
θάνατο
όνειρα
κι αστέρια

Χωρίς 
ό,τι χάνω
και χάνεται.

Krzysztof Penderecki (23.11.1933 - 29.03.2020): Threnody to the Victims of Hiroshima (1960)

(ρουμπαγιάτ)

Πάντοτε  μπρος σου ο δυνάστης στέκει
«Ως εδώ» κράζοντας «και μη παρέκει»
Προς εσέ, το δάκτυλο του σου κουνά
«Εσύ θα φταις», ουρλιάζει και σε μπλέκει.

28.03.2020

ένα χαϊκού τής Αριάδνης Πορφυρίου.

Παίζω μαζί σου
Για να κρύψω τις σκιές
Βαθιά στο δάσος.

(χωρίς)

Ω! τα χρήματα,
αυτά μονάχα,
στο δρόμο ελεύθερα.

27.03.2020

Γιώργος Σαραντάρης [Απόστολος Θηβαίος]

Πηγή: 24grammata.com.

Ο άνεμος φυσά

που μας ακούει

Μιλώ

Τον Φεβρουάριο του 1941 ο Γιώργος Σαραντάρης περνά στη σφαίρα του μύθου. Έτσι όπως έλαμψε μες στα ελληνικά γράμματα, ακριβώς όπως στιγμάτισε μοναδικά μια σπουδαία δεκαετία προσφοράς έτσι αναχωρεί απ΄ τα χιονισμένα ελληνοαλβανικά σύνορα. Η φιλολογική Αθήνα θα υποδεχτεί με θλίψη τον χαμό του ποιητή. Σ΄ αντίθεση με τους γόνους των πλέον ευυπόληπτων, αθηναϊκών οικογενειών, ο Σαραντάρης προσφέρει στην πατρίδα ακέραιο τον παλμό του. Αφήνει λίγα ποιήματα και το θάμπος των ποιημάτων του και αναχωρεί γι΄ άλλους πλανήτες.

Ετούτο τον κόσμο τον θρέφει η πλάνη και τ΄ όραμα. Γι΄ αυτόν τον κόσμο, για τα οράματα αυτά τραγουδά ο Σαραντάρης. Τέτοια σήμανση κρατά ως τις μέρες μας η ποίησή του, μετέωρη και αδάμαστη, στιχουργική του κόσμου και του ρυθμού του. Η απουσία του δεν θα σβήσει τα σημάδια της δημιουργίας του. Στο ίδιο εκείνο φως που ο ποιητής αφιέρωσε τη ζωή του, στις ίδιες εκείνες κλίμακες που τραγουδιέται το πάθος αυτού του κόσμου ορκίστηκαν πίστη οι νεότεροι ποιητές.

Ο Σαραντάρης συνιστά μια ατέλειωτη δεξαμενή ύφους και ορίζοντα και με αυτή του την ιδιότητα αναγεννιέται ως φοίνικας μες στις ανθολογίες και τα συγγράμματα. Η καθ΄ ημέραν θρησκεία του ποιητή δεν είναι άλλο απ΄ αυτόν τον κόσμο. Άνθρωπος των συνόρων, παράφρων από τον έρωτά του για τη ζωή ο σπουδαίος ποιητής μεταθέτει την τέχνη του σ΄ άλλα πεδία. Αρθρώνει εκείνο το είδος του λόγου που μπορεί κάποτε να γίνει η αυθεντικότερη ζωγραφιά μας, μια αποτύπωση όλων εκείνων των πραγμάτων που οι αισθήσεις μας δεν μπορούν και δεν θα συλλάβουν ποτέ. Ο Γιώργος Σαραντάρης συνιστά μια φωνή πνευματική ανάμεσα στα σπίτια και τις τετράγωνες ζωές μας. Εισάγει πρώτος πριν από χρόνια μια συνήθεια καινούρια και αδοκίμαστη. Στόχευσή του τα σύννεφα, τ΄ άπιαστο, όλα τα φαινόμενο που μπορούν και γίνονται κάποτε οικουμενικά. Η ουσία της ποίησής του ψυχική, εκείνος και οι στίχοι του και ο κόσμος ένα αδιαίρετο σύνολο, ολότελα απερίσπαστο. Ο Γιώργος Σαραντάρης υπήρξε φιλόσοφος, ποιητής, άνθρωπος των γραμμάτων και της προσφοράς. Ήταν ακόμη ζωγράφος, κάποιος που στοχάστηκε αισθαντικά και αισθάνθηκε στοχαστικά. Η ποίησή του είναι μια υπόθεση του μέλλοντος. Ο ίδιος μια χορδή που πάλλεται από ζωή, η ομορφιά του σ΄ αντίθεση με τον θάνατο, λάβαρο της επίγειας χάρης που μας δόθηκε. Ο Λιγνάδης γράφει για το έργο του θεατρικού συγγραφέα Μανιώτη πως το τελευταίο μπορεί και αποπνέει την υγεία ενός μύθου που γεωμετρεί την ύπαρξη και την ελληνικότητα.

Παραφράζοντας τούτα τα λόγια θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε απόψε, πως ο Γ. Σαραντάρης γεωμετρεί με τα ποιήματα και την καρδιά του τη μυστική αγάπη αυτού του κόσμου. Τα ποιήματά του αφορούν τόπους ως μόνιμες δυνατότητες της περιπλάνησης. Μια ολόκληρη, τρυφερή στιγμή, σαν τους μουσικούς χρόνους. Έκφραση βαθιά και ανθρώπινη. Υπαινιγμός της καθαρότητας του πνεύματος όταν καίγεται μες στο μεγαλείο ενός κόσμου απαλλαγμένου απ΄ το χρόνο, παρανάλωμα του πάθους και του ονείρου.

Κάπως έτσι, η Αρσινόη σηκώνεται απ΄ τα ποιήματα, αγνή όσο τίποτε, διαγράφει μια τροχιά ανθρώπινη. Όλα χωρούν στην καρδιά της Αρσινόης. Φίδια, διαβάτες, η μέρα και η νύχτα με τις θαμμένες της λάμπες, τα τραγούδια και ο ξαφνικός άνεμος. Τέτοιος θάνατος, λέει η Αρσινόη κάνει ομορφότερη τη ζωή μας, της προσδίδει τον αδιαφιλονίκητο παλμό ενός πάθους που μαίνεται. Ως να χαθεί ετούτο το φως, η Αρσινόη, κουβαλώντας γενιές, ναούς και περιστύλια ανάβει τον ήλιο μες στο μικρό της τρομαγμένο δωμάτιο. Η μέρα Αρσινόη θα  πέσει για ύπνο, μαζί με τα σπασμένα σου αρχιτεκτονήματα που τίποτε δεν αξίζουν εμπρός στο τελευταίο τραγούδι πριν φύγεις.

Θυμήσου, η δική μου Αρσινόη έζησε μόνο για μια στιγμή πίσω απ΄ την πόρτα που είχαμε παιδιά, που άνοιξε και μας κοίμισε για πάντα.

Τ΄ όνειρό της που τέλειωσε εδώ και χιλιάδες φεγγάρια, τ΄ όνειρό της που ο Σαραντάρης διαλέγει για να ζήσει το τέλος του. Να το ζήσει με την ταπείνωση ενός ιδιάζοντος χριστιανού προτού όλα ξαναγεννηθούν πρωτόβγαλτα, με τη χάρη και την δόξα του δημιουργικού έργου. Στ΄ όνειρο της μεταμόρφωσής του ο ποιητής ανακτά τις αναρίθμητες μορφές της φαντασίας του, βιώνει ολόψυχα όλες τις εκδοχές του εαυτού του, όλα τα φύλλα του συντρίβονται. Ολόκληροι με την εμπειρία της ύπαρξής τους ο Σαραντάρης, η Μάρθα, η Αρσινόη, όλοι τους δοκιμάζουν το θάνατο, γυρνώντας τους καθρέφτες μέσα τους.

Το ζώο της ζωής μας  φέγγει εκεί που αρδεύει ο Σαραντάρης το λυρισμό του. Είναι θεσμός πια παρόμοια σημειώματα να φέρουν μια ξεκάθαρη αναφορά στον πλούτο που η φιλολογία κόμισε στον τρόπο που εννοούμε τα ποιήματα. Ωστόσο, υπάρχει ένας άλλος πυλώνας, μια άλλη τάξη αισθημάτων που προικίζουν τις επιλογές μας με πνοή, με συνέπεια και ένταση. Ένας πυλώνας που υπέμεινε στωικά τα λάβαρα τόσων και τόσων σχολών, τ΄ απόνερα τόσων ρευμάτων. Μια τέτοια αναλογία συνιστά τον μόνο οδηγό για την ποίηση του Σαραντάρη, όταν διαβάζεται μα και όταν γίνεται τραγούδι. Έτσι ζωγραφική, βαθυστόχαστη συγκρατημένη στον άλλο μα και στη ζωή, η ποίηση του Γιώργου Σαραντάρη διατρέχει μισό αιώνα εφηβείας.

(χωρίς)

Βροχή στο κάδρο.
Βροχή στην πόλη.
Απροσπέλαστα όλα.

26.03.2020

Η πρωτοποριακή θέση του Ρήγα Βελεστινλή το 1797 εναντίον της θανατικής ποινής [Δρ. Δημήτριος Καραμπερόπουλος]

Η πρωτοποριακή θέση του Ρήγα Βελεστινλή το 1797 εναντίον της θανατικής ποινής.

Πηγή: 24grammata.com.

Ο Ρήγας Βελεστινλής (1757-1798) στην προετοιμασία του στρατηγικού σχεδίου της επανάστασής του για την απελευθέρωση από την πολύχρονη σκλαβιά, ενδιαφέρθηκε εκτός από την προετοιμασία της εξέγερσης και τον εν συνεχεία ένοπλο αγώνα, και για το δημοκρατικό πολίτευμα διακυβέρνησης των ελευθερωμένων μετά την επανάσταση του Βαλκανικού χώρου [Δημ. Καραμπερόπουλου, Το στρατηγικό σχέδιο της επανάστασης του Ρήγα Βελεστινλή, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνο-Ρήγα, Αθήνα 2016].

Για το σκοπό αυτό ετοίμασε το 1797 το σχετικό σχέδιο Συντάγματος του δημοκρατικού πολιτεύματος. Μετέφρασε το Γαλλικό Σύνταγμα του 1793, στο οποίο,ωστόσο, πρόσθεσε αρκετά δικά του στοιχεία, τα οποία δείχνουν το πρωτοπόρο πολιτικοκοινωνικό πνεύμα του Ρήγα [Βλ. παράλληλα το κείμενο του Γαλλικού προτύπου με του Ρήγα Βελεστινλή: Λ. Βρανούση, Ρήγας Βελεστινλής-Φεραίος, Άπαντα Νεοελλήνων Κλασσικών, τόμ. 2, Αθήνα 1968, σελ. 681-727. Απ. Δασκαλάκη, Το πολίτευμα του Ρήγα Βελεστινλή, Αθήνα 1976, σελ. 74-111. Πασχ. Κιτρομηλίδη, Ρήγα Βελεστινλή, Άπαντα τα Σωζόμενα, τόμος Πέμπτος, Αθήνα 2000, σελ. 119-135]. 

Ενδεικτικά αναφέρουμε την εκπαίδευση των κοριτσιών (άρθρο 22,«Τα Δίκαια του Ανθρώπου»), τα δικαιώματα στις ομάδες, τις μειονότητες (άρθρο 7 του Συντάγματος), την προστασία των πολιτών από την τοκογλυφία (άρθρο 35, «Τα Δίκαια του Ανθρώπου»), τα φυσικά δίκαια του ανθρώπου είναι «θεόθεν δοσμένα» («Επαναστατική Προκήρυξη») κ.ά.

Σχετικά με την θανατική ποινή ο Ρήγας διαφοροποιείται, παρόμοια, από το Γαλλικό πρότυπο του 1793, το οποίο μετέφρασε. Συγκεκριμένα, ενώ το άρθρο 27 των «Δικαίων του Ανθρώπου» (déclaration des droits de l'homme et du citoyen) προέβλεπε την θανατική ποινή στον άρπαγα της κυριαρχίας του λαού, «Quetoutindividuquiusurperaitlasouveraineté, soit àl’instantmis à mortparleshommeslibres», ο Ρήγας θεσπίζει την φυλάκιση και τιμωρία του και όχι την θανατική ποινή του. Συγκεκριμένα, προτείνει όπως «Κάθε άνθρωπος, οπού ήθελεν αρπάσει την αυτοκρατορίαν (κυριαρχία) και την εξουσίαν του έθνους, ευθύς να φυλακώνεται από τους ελευθέρους άνδρας, να κρίνεται, και κατά νόμον να παιδεύεται» [Νικολάου Πανταζόπουλου, Μελετήματα για τον Ρήγα Βελεστινλή, έκδ. Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνο-Ρήγα, Αθήνα 1998, σελ. 39].

Τονίζεται ότι και στο άρθρο 13 των «Δικαίων του Ανθρώπου», ο Ρήγας συνιστά όπως κατά την σύλληψη και προφυλάκιση του πολίτη για κάποιο αδίκημα, μέχρι να δικαστεί, θα πρέπει «κάθε αυστηρότης, καθώς δέσιμον, υβρισμοί, δαρμοί…να είναι εμποδισμένα».

Ωστόσο θα πρέπει να επισημανθεί ότι ο Ρήγας θα είχε υπόψιν και τις απόψεις συγγραφέων της εποχής του, οι οποίοι διατύπωναν την άποψη της θανατικής ποινής σε ιδιαίτερες περιπτώσεις. Συγκεκριμένα, θα γνώριζε το σημαντικό έργο του Μοντεσκιέ, Το Πνεύμα των Νόμων, το οποίο ο Ρήγας είχε σκοπό να το εκδώσει• ο ίδιος στο Φυσικής απάνθισμα [Ρήγα Βελεστινλή, Φυσικής απάνθισμα, Βιέννη 1797, φωτομηχανική επανέκδοση με την προσθήκη ευρετηρίου από την Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα, επιμέλεια Δημ. Καραμπερόπουλου, Αθήνα 2006, σελ. 176. Επίσης την έκδοση της Βουλής των Ελλήνων, Δεύτερος τόμος, Εισαγωγή-επιμέλεια-σχόλια Κώστα Πέτσιου, Αθήνα 2002, 200,] αναγράφει την είδηση πως είχε μεταφράσει το ήμισυ του έργου και ότι θα το εξέδιδε μόλις περάτωνε την μετάφραση, κάτι που δυστυχώς δεν έχει γίνει και δεν έχει μέχρι σήμερα ανευρεθεί το σχετικό χειρόγραφο ή αντίγραφό του. Στο έργο αυτό και ιδιαίτερα στο κεφάλαιο «Η ελευθερία ευνοείται από τη φύση των ποινών και την αναλογικότητά τους» ο Μοντεσκιέ (Charles Montesquieu, 1689-1755) διατυπώνει την άποψη της θανατικής ποινής στην τέταρτη κατηγορία εγκλημάτων, που έχουν σχέση με την ασφάλεια των πολιτών. Συγκεκριμένα γράφει ότι «Ένας πολίτης είναι άξιος της ποινής του θανάτου όταν παραβιάζει την ασφάλεια μέχρι σημείου να αφαιρεί τη ζωή να επιχειρεί να την αφαιρέσει. Αυτή η θανατική καταδίκη είναι κάτι σαν φάρμακο της ασθενούς κοινωνίας» [Μοντεσκιέ, Το Πνεύμα των Νόμων, Εισαγωγή Παναγιώτης Κονδύλης, μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης, Παναγιώτης Κονδύλης, Εκδόσεις «Γνώση», τόμ. Α΄, Αθήνα 1994, σελ. 341]. Και στη συνέχεια τονίζει πως «Όταν παραβιάζεται η ασφάλεια αναφορικά με την περιουσία, μπορεί και να συντρέχουν λόγοι να επιβληθεί η θανατική ποινή• αλλά ίσως θα ήταν προτιμότερο και πιο σύμφωνο με τη φύση να τιμωρούνται τα εγκλήματα εις βάρος της ασφάλειας των αγαθών με την δήμευση των αγαθών».

Παρόμοια και στο βιβλίο του Ιταλού νομομαθούς Καίσαρος Βεκκαρίου, Περί αμαρτημάτων και ποινών, το οποίο εκδόθηκε στα Ιταλικά το 1765 και 1774 και στα Γαλλικά το 1766, (πιθανότατα ο Ρήγας να είχε γνώση του περιεχομένου), και στα ελληνικά από τον Αδαμάντιο Κοραή το 1802, σημειώνεται ότι η θανατική ποινή δυνατόν να επιβληθεί σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, «Διά δύο μόνας αιτίας δύναται να κριθή αναγκαίος ο θάνατος του πολίτου. Η πρώτη είναι, όταν αυτός μ’ όλον ότι στερημένος της ελευθερίας με την φυλάκωσιν, έχη όμως τοιαύτας με άλλους σχέσεις και δύναμιν τοσαύτην, ώστε να κινδυνεύη η ειρήνη και ησυχία όλου του έθνους, ή όταν η ζωή του δύναται να μεταβάλη την παρούσανπολιτικήνκατάστασιν. Και τούτο συμβαίνει, όταν το έθνος αναλαμβάνει, ή αποβάλλει την ελευθερίαν του, ή εις καιρόν αναρχίας, όταν αι αταξίαικρατούσι τον τόπον των νόμων» [Καίσαρος Βεκκαρίου, Περί αμαρτημάτων και ποινών, μετάφραση Δ. Κοραή, εν Παρισίοις 1802, σελ. 79].

Διαπιστώνεται, συμπερασματικά, ότι ο Ρήγας το 1797 εναντιώνεται στην θανατική ποινή. Προτείνει την τιμωρία του ενόχου, την φυλάκισή του και όχι την θανατική ποινή, όπως ανέγραφε το Γαλλικό Σύνταγμα του 1793. Προηγήθηκε δύο σχεδόν αιώνες στην κατάργηση   της «εσχάτης των ποινών», της θανατικής ποινής, από την Ελλάδα και από άλλες χώρες της Ενωμένης Ευρώπης. Στην Ελλάδα με νόμο του 1983 επί υπουργίας Δικαιοσύνης Γεωργίου Κουμεντάκη, νόμος 2172/1993, άρθρο 33, παράγραφος 1, ΦΕΚ Α΄ 207, (κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου), καταργήθηκε η θανατική ποινή και στη συνέχεια  επιβεβαιώθηκε στην Συνταγματική Αναθεώρηση του 2001. Ας σημειωθεί ότι η θανατική ποινή διατηρείται ακόμη, όπως ενδεικτικά στις ΗΠΑ και στις Μουσουλμανικές χώρες.

Δρ. Δημήτριος Καραμπερόπουλος

Πρόεδρος Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα

Το πέταγμα τής πεταλούδας.

Το πέταγμα τής πεταλούδας.

«Αν μια πεταλούδα κινήσει τα φτερά της στην Άπω Ανατολή, μπορεί να προκληθεί καταιγίδα στη Νέα Υόρκη», αναφέρει το ευρέως γνωστό παράδειγμα, για να δείξει τι εννοεί η θεωρία τού Χάους: «Το φαινόμενο τής πεταλούδας», όταν μιλάει για το φαινόμενο τής ευαίσθητης εξάρτησης ενός συστήματος από τις αρχικές συνθήκες, ήτοι για το ότι μια απειροελάχιστη μεταβολή στη ροή των γεγονότων (που είναι αδύνατο να προβλεφτεί από τον άνθρωπο) μπορεί να οδηγήσει, με την πάροδο τού χρόνου, σε μια κατάσταση ενός συστήματος τελείως διαφορετική από εκείνη στην οποία θα βρισκόταν αν δεν είχε συμβεί η εν λόγω μεταβολή.

Κάπως έτσι, γιατί είμαι αρνητικός στις θεωρίας συνωμοσίας που τρέφονται από την ταχύτητα τού διαδικτύου και την αφέλεια αυτών που τις λατρεύουν, μια, απ’ ό,τι φαίνεται, μη τήρηση τής απαγόρευσης κατανάλωσης συγκεκριμένων τροφών στην κεντρική Κίνα, και της εγκληματικά λανθασμένης αρχικής αντιμετώπισης τής κατάστασης από την κυβέρνηση τής Κίνας, οδήγησε σε μια πανδημία, που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και η οποία μας φόρτωσε έναν ακόμη κορονοϊό, υπεύθυνο πρόκλησης θανατηφόρων πνευμονιών, που και όταν υποχωρήσει, μετά από αυτή την πρώτη του επαφή με τον άνθρωπο, θα είναι πάντα εδώ (όπως ο Η1Ν1 κ.λπ.).

Ζούμε μια κατάσταση που δεν είχαμε ποτέ μας γνωρίσει – αμφιβάλω αν υπάρχει έστω κι ένας άνθρωπος σήμερα στον πλανήτη που να θυμάται τα όσα είχανε γίνει το 1918-1919 με την ισπανική γρίπη, που άφησε πίσω της τουλάχιστον 50 εκ. νεκρούς σε όλο τον κόσμο. Μια κατάσταση που επιβάλει περιοριστικά μέτρα, τα οποία όμως ξαφνικά αποκαλύπτουνε την πραγματική γύμνια της παγκοσμιοποίησης: της μίας οικονομίας, βασισμένης στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Το κράτος ψάχνουν όλοι και τα εθνικά συστήματα υγείας. Το κλείσιμο των συνόρων και την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη κάλυψη των αναγκών με ιδίους πόρους. Τον περιορισμό των ελέγχων στις εθνικές οικονομίες από τις διεθνείς κεντρικές τράπεζες και οργανισμούς. Είναι εν προκειμένω εντυπωσιακό το πώς με μια απόφασή τους, με συνοπτικές διαδικασίες, στην Ε.Ε., αποφάσισαν την ενεργοποίηση τής ρήτρας αναστολής τής δημοσιονομικής πειθαρχίας μπρος σε αυτό την απρόβλεπτη πρωτοφανή κατάσταση.

Αυτό που ζούμε είναι η θεωρία τού Χάους στην πράξη. Μόνο που η θεωρία τού Χάους προβλέπει ότι το Χάος είναι και μια μεταβατική κατάσταση από μια Τάξη που πέθανε προς μια νέα Τάξη. Και αυτή η Τάξη που πέθανε είναι η παγκοσμιοποίηση και η κατάσταση γύρω μας το σαπισμένο πτώμα της. Και αυτή η Τάξη που έρχεται δεν θα είναι ο παγκοσμιοποιημένος κόσμος που ζούμε εδώ και 30-35 περίπου χρόνια. Θα είναι ένας κόσμος με το κράτος να έχει μεν περισσότερη δύναμη αλλά και τελείως διαφορετικό από αυτό που γνωρίζαμε πριν το 1990, γιατί κι εκείνο πέθανε.

Ευελπιστώντας ότι αυτό θα περάσει με τις λιγότερες δυνατόν ανθρώπινες απώλειες, θα πρέπει να σχεδιάσουμε εκ νέου τον κόσμο και τις σχέσεις μεταξύ των κρατών και αυτών με τους παγκόσμιας ισχύος χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, με ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ τις ΑΝΑΓΚΕΣ τού ΑΝΘΡΩΠΟΥ. Τις πραγματικές όμως, και όχι τις ψεύτικες που οδηγούνε αναπόφευκτα σε μια ολοκληρωτική καταστροφή τού πολιτισμού μέσω μιας με  αίτιο τον άνθρωπο μαζικής εξαφάνισης.

Αναδημοσίευση από 24grammata.com

[στα όρη Αιγάλεω και Ποικίλο 22.03.2020]

Στο παρόν ακολουθούμε μια διαδρομή από τη Μονή Δαφνίου και το δάσος της, πέρασμα στη νότια πλευρά τού Ποικίλου όρους, κατόπιν κατά μήκος τού δασικού χωματόδρομου, ο οποίος περνά από τον οικισμό Αφαία μέχρι λίγο μετά του σημείου εξόδου, από το τούνελ, της σιδηροδρομικής γραμμής μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων: Ικόνιο – Ασπρόπυργος. Από εκεί ανεβήκαμε στο Ποικίλο και περάσαμε στο Δάσος Χαϊδαρίου και πίσω στο χώρο στάθμευσης τής Μονής Δαφνίου (βλέπε με κόκκινο χρώμα στο χάρτη από τη wikimapia).

Ανά καιρούς έχουμε περάσει από τα υπόψη μέρη και οι φωτογραφίες που ακολουθούν από σημεία που δεν είχαμε παρουσιάσει παλαιότερα. Σημειώνεται ότι κοντά στην πρόχειρη οχυρωματική θέση, στη δυτική άκρη τού νότιου μέρους του Ποικίλου όρους, που δεσπόζει της λίμνης Κουμουνδούρου, υπάρχει μια τεχνητή διαμόρφωση στο έδαφος που μοιάζει, αλλά με μικρές πιθανότητες να είναι, με ό,τι απέμεινε από μια παλιά παραδοσιακή ασβεστοκάμινο, που όμως είναι γεμάτη σκουπίδια και χώματα και δεν είχε νόημα η φωτογράφισή της. Δυστυχώς επίσης ο δασικός χωματόδρομος δίπλα στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις έχει μετατραπεί σε χώρο απόθεσης μπαζών και κάθε είδους σκουπιδιών σε μια έκταση μήκους τουλάχιστον 2 χλμ. 

ΥΓ. Δεν ξέρω τελικά αν θα επιβληθεί απαγόρευση κυκλοφορίας λόγω του κορονοϊού. Οφείλω όμως να πω ότι, ειδικότερα για τα περιαστικά βουνά, καταλαβαίνω αν αυτή γίνει για πολυσύχναστα σημεία στα γειτονικά βουνά τής Αττικής όπου συσσωρεύονται ένα σωρό άσχετοι με το βουνό (σ.σ. όπως για παράδειγμα αυτό που συμβαίνει στην Καλοπούλα, στον Υμηττό, τα Σαββατοκύριακα, όπου σχεδόν κλείνει ο δρόμος από τα οχήματα), αλλά σε πεζοπορικές διαδρομές, σε δασικούς χωματόδρομους ή μονοπάτια, όπου πού και πού διασταυρώνεσαι με άλλον και καμιά φορά, όπως στο Αιγάλεω ή το νότιο Υμηττό μπορεί και με κανέναν για ώρες, δεν το καταλαβαίνω. Πόσο μάλλον όταν και για να πας μέχρι εκεί που ξεκινάει η διαδρομή (σ.σ. σε ό,τι με αφορά, πλην ελαχίστων περιπτώσεων, όπου πηγαίνω, πηγαίνω μόνος  και ειδικά τώρα απαραίτητα), αν έχεις φροντίσει να πάρεις ό,τι χρειάζεσαι  από το σπίτι, τελικά δεν έρχεσαι σε επαφή με κανέναν. 

[στο Αιγάλεω όρος 21.03.2020]

Στο παρόν ακολουθούμε μια ωραία μοναχική διαδρομή, στο όμορφο, μες στο πράσινο, βόρειο μέρος τού Αιγάλεω όρους, με τα λουλούδια να βροντοφωνάζουν την Άνοιξη. Ξεκινήσαμε από το άλσος τής Μονής Δαφνίου, που ήταν και το σημείο επιστροφής, και καταλήξαμε στη σπηλιά στη θέση 38°00'12"N 23°37'07"E (στα 228 μ. υψόμετρο). Η διαδρομή, βλέπε κατωτέρω χάρτη από τη wikimapia, έγινε κυρίως σε δασικούς δρόμους (σ.σ. με κόκκινη γραμμή) ενώ μέρος της έγινε εκτός μονοπατιών ή το μικρότερο μέρος της σε μονοπάτια (σ.σ. αμφότερα με πορτοκαλί χρώμα).

Υδατογραφίες [Χρήστος Ι. Βατούσιος]

ΥΔΑΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Μέτρησαν τις μέρες που έζησα στη βροχή. Με βρήκαν θετικό. Το υγρό στοιχείο υπερκάλυπτε το είναι μου. Ήμουν έμπλεος νερού.

Δεν υπήρχε - είπαν - θεραπεία κι έτσι με άφησαν στην ησυχία μου. Ο θεός κατέληξαν είναι μεγάλος... Α, σκέφτηκα, το ίδιο κι η θάλασσα κι αφού της ανήκω...Μεγαλεία!

Άρχισα να αναγνωρίζω και να απολαμβάνω την καινούργια μου κατάσταση.

Οι μέρες κυλούσαν ρευστές κι εγώ κολυμπούσα μέσα τους με μια χαρά πρωτόγνωρη.

Μπορούσα με την ίδια άνεση να λιάζομαι στην επιφάνεια ή να χάνομαι στα βάθη ανακαλύπτοντας διάφανους κόσμους.

Δεν καταλάβαινα τι εννοούσαν οι άνθρωποι όταν έλεγαν βρέχει, αλλά ένιωθα ότι είχα γίνει μια ψυχοτρόπος αιτία στην ουσία τους.

Η αλήθεια είναι ότι ταξίδεψα πολλούς. Κάποιοι, ενώθηκαν μαζί μου.

Κι όμως, ελάχιστοι μου άπλωσαν το χέρι όταν έτρεχα από τα μάτια τους, για να νιώσω βαθιά, απόλυτα δικός τους.

Πηγή: drasivrilissia.gr.

Περί του όρου γυναικεία ποίηση ως μειωτικού χαρακτηρισμού.

Περί του όρου γυναικεία ποίηση ως μειωτικού χαρακτηρισμού.

Από την αρχή θα ξεκαθαρίσω ότι θέσεις, που έχουν διατυπωθεί και από κορυφαίους ποιητές ή ποιήτριες, περί του ποιητή/ποιήτριας μεσάζοντα που επιλέχθηκε από το ποίημα για να βγει, ήτοι λανθάνοντες δυισμοί, με αφήνουν παγερά αδιάφορο έως πλήρως ενάντιο. Αν ανοίξεις το δρόμο τού δυισμού στην ποιητική δημιουργία, ξεκλειδώνεις μεταξύ άλλων και όλες τις πόρτες τού ρατσισμού και απαγορεύσεις, ανεπίτρεπτες για τη λογοτεχνία, στο όνομα (ανύπαρκτων) υπεργώ . Το ποίημα δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο από τη σε γραφή αποτυπωμένη ΕΜΠΕΙΡΙΑ τού / τής δημιουργού, ο / η οποίος / α επιπλέον καλλιέργησε την έμφυτη ικανότητά του (στη γραφή) παρατηρώντας τον κόσμο αλλά και μελετώντας ποίηση άλλων δημιουργών. Η μελέτη ποιητών / τριών είναι απαραίτητη γιατί παρθενογένεση δεν υπάρχει. 

Ένα ποίημα, κατ’ ελάχιστον, πρέπει να μεταφέρει μια εικόνα στον αναγνώστη / στρια και να του / της προκαλεί κάποιο συναίσθημα.

Αν επιπλέον αφήνει χώρο, ως αν ασυμπλήρωτο puzzle, στον αναγνώστη / στρια να το συμπληρώσει με βάση τη δική του/ της εμπειρία, να τον / την κάνει συνδημιουργό, τότε το ποίημα είναι ένα πολύ ωραίο ποίημα.

Αν τέλος γκρεμίζει τείχη, αφήνοντας ακαθοδήγητο τον /την αναγνώστη / αναγνώστρια να περιπλανηθεί έξω από το καταπιεστικό κατεστημένο, τότε το ποίημα είναι ένα αριστούργημα.

Με βάση αυτά, προσπαθώ να καταλάβω γιατί μια ποιήτρια όταν γράφει για γυναικεία θέματα ρίχνει το επίπεδο. Ποιοι είναι αυτοί και με πια εξουσία αποφαίνονται ότι κάποια θέματα, που σχετίζονται με την ΕΜΠΕΙΡΙΑ δημιουργών, δεν αφορούνε την ποίηση.

Ποιος νομοθέτησε ότι ένα ποίημα, όταν το διαβάζω, δεν θα πρέπει να καταλαβαίνω αν το έγραψε γυναίκα ή άντρας; Τι είναι το ποίημα; Άφυλος θεός;

Σοβαρά τώρα, πού υπάρχει το ποίημα: σε αυτό που έγραψε ο Stephen Duck ή στην απάντηση της Mary Collieer; 

Όταν ο Νίκος Παπάζογλου έγραφε ένα από τα ωραιότερα ελληνικά τραγούδια, τον «Αύγουστο», έπεφτε στο επίπεδο τής αντρικής ποίησης; 

Όπως υπάρχουν αριστουργηματικά ποιήματα που στην πρώτη ανάγνωση δεν θα μπορείς να αποφανθείς αν είναι άντρας ή γυναίκα ο / η δημιουργός, ομοίως ακριβώς υπάρχουν αριστουργηματικά ποιήματα που θα συμβαίνει να προκύπτει άμεσα το φύλο του / της δημιουργού γιατί το αριστούργημα δεν είναι παρά αυτό που γκρεμίζει τείχη, μέσα σου ή έξω σου, χωρίς να φτιάχνει άλλα. 

ΥΓ. Οφείλω να αναφέρω ότι οι παραπάνω πολύ περιληπτικά γραμμένες σκέψεις έτρεχαν μέσα στο μυαλό μου, αλλά διαβάζοντας την εργασία τής κας Ελισάβετ Αργυρίου, βοηθήθηκα στην τακτοποίησή τους.  

Αναδημοσίευση από 24grammata.com.

Η Εισαγωγή από την εργασία τής κας Ελισάβετ Αργυρίου με θέμα: Η γυναικεία ποιητική γραφή ως κάτοπτρο της ποιητικής τους θεματολογίας διεθνικά και διαχρονικά

Πηγή: academia.edu.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αποτελεί γεγονός πως εξ αρχής μιλώντας για ένα μέρος της λογοτεχνικής παραγωγής, και συγκεκριμένα της ποιητικής, η οποία χαρακτηρίζεται ως «γυναικεία», προκαλείται ένας δικαιολογημένος προβληματισμός –τον  οποίο έχουν επισημάνει γυναίκες και άνδρες δημιουργοί και μελετητές- αφ’ ενός για την ανάγκη και τους λόγους ύπαρξης αυτού του προσδιορισμού αφ’ ετέρου για τις επιφυλάξεις που γεννά ο όρος οι οποίες φτάνουν ενδεχομένως σε a priori προσδοκίες ή προκαταλήψεις για το περιεχόμενο αυτής της ποιητικής παραγωγής περιορίζοντας το θεματικό του εύρος και εκτιμώντας ότι πρόκειται για μια αυτοαναφορική στα γυναικεία ζητήματα κατηγορία ποιητικών κειμένων. Αποδίδεται, δηλαδή, για λόγους ιστορικοκοινωνικούς συνειδητά ή ασυνείδητα στον όρο «γυναικεία ποίηση» -και τελικά στη γυναίκα ποιήτρια- μια πρόθεση περισσότερο ή λιγότερο φανερή να μιλήσει «φύσει» και «θέσει» «οπωσδήποτε» για τα ζητήματα που αφορούν το φύλο της ή να εκφράσει το φεμινισμό της και τους κοινωνικούς της αγώνες και στην τέχνη. Αναφέρονται, επιπλέον, και οι όροι «γυναικεία γραφή» ή «γυναικείος λόγος» πάλι σε αντιδιαστολή με την αντρική ποιητική γραφή που δεν είχε βέβαια ποτέ ανάγκη τον επιθετικό προσδιορισμό «αντρική». Αξιοσημείωτο ακόμη είναι, όπως επίσης έχει κατατεθεί από μελετητές της ποίησης και θεωρητικούς της λογοτεχνίας, ότι μιλάμε –μάλλον για την ακρίβεια μιλούσαμε όλο και περισσότερο στο παρελθόν και βέβαια εξακολουθούμε - για «γυναικεία ποίηση» ενώ, παράλληλα, δε μιλάμε για «γυναικεία ζωγραφική», «γυναικεία γλυπτική» κ.ό.κ.

Πέρα από οποιαδήποτε ανάγνωση μιας «αντίδρασης» και «μαχητικής διάθεσης» των γυναικών πίσω από τον όρο που μπορεί να αδικήσει, να υποβιβάσει και να δημιουργήσει σκεπτικισμό και μονοδιάστατη θεώρηση απέναντι στην ποιητική τους κατάθεση ή να οδηγήσει σε παρανόηση για το ποιος έχει ανάγκη να θέτει τον προσδιορισμό αφού η ποίηση είναι μία, είναι ανθρώπινη και περιλαμβάνει και τα δύο φύλα ή συχνά ρόλους και προσωπεία να εναλλάσσονται ανάμεσα στο φύλο του γράφοντα και της ποιητικής περσόνας που αφηγείται, είναι βέβαιο ότι ο όρος προέκυψε από κάποια ανάγκη να ακουστεί, να προσεχτεί και να υπάρξει. Να διεκδικήσει, δηλαδή, όπως και σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης την προσοχή και το χώρο που της αξίζει, γιατί προφανώς δεν ήταν αυτονόητο ότι τον κατείχε ειδικά όσο πηγαίνουμε όλο και πιο πίσω σε πρωιμότερους χρόνους της ποιητικής γραφής.

Η ποίηση συνιστούσε ένα ανδροκρατούμενο πεδίο και ο όρος «γυναικεία ποίηση» αποτελεί αναντίρρητα και ιστορικό προϊόν του φεμινιστικούς κινήματος με διττή οπτική στο πρόσημό του ανάλογα με τον ποιοι/ποιες τον χρησιμοποιούσαν είτε για να υπάρξουν και να καταξιωθούν είτε για να υπαινιχθούν στην καλύτερη μια διαφορετική κατάθεση ποιητικής γραφής στη χειρότερη μια θεματική κατηγορία που έβριθε συναισθηματισμού και πάντως συνιστούσε με κάποιον τρόπο μια μάλλον ετεροβαρή κατάθεση αποσιωπώντας εκούσια ή ακούσια τα αίτια αυτής της προκατειλημμένης αποτίμησης που ήταν προφανώς κοινωνικά και όχι αξιοκρατικά.

Είναι σε κάθε περίπτωση εύλογο ότι είναι παρακινδυνευμένος ο χαρακτηρισμός και παραπέμπει σε μια πολύ συγκεκριμένη για πολύ κόσμο γυναικεία θεματική και σε μια εύκολη κατηγοριοποίηση περιεχομένου που είθισται να συνδέεται με θέματα όπως η γυναικεία φύση, το συναίσθημα, ο έρωτας, η κοινωνική καταπίεση, η μητρότητα. Προφανώς και είναι και αυτά μέρος της ποίησης των γυναικών -γιατί είναι γαλουχημένη μέσα τους- όχι όμως μόνο αυτά ούτε αυτά αποκλειστικά. Άλλωστε πολλά αποτελούν θεματολογία και της ποίησης των ανδρών. Το βίωμα ως μοναδική καταγραφή του φύλου και για την περίπτωση της γυναίκας και για την περίπτωση του άνδρα είναι η ειδική οπτική και η αποκλειστική σφραγίδα και καταγραφή που η βιολογία του σημειώνει. Από εκεί και έπειτα λειτουργούν κοινωνικά μαθημένες συμπεριφορές συνδεόμενες και αρμοστές στο φύλο μέσα από στερεοτυπικές τους επαναλήψεις οι οποίες δημιουργούν συσχετισμούς αναμενόμενους και συνήθεις στην ποιητική θεματολογία των γυναικών δημιουργών χωρίς να μπορεί –ούτε να πρέπει- αυτό να ορίσει ή να περιορίσει τα θέματά τους. Δεν υπάρχουν γυναικεία και ανδρικά θέματα, υπάρχουν θέματα που αφορούν τους ανθρώπους και προσεγγίσεις που έχουν ενδιαφέρον και από την οπτική του ενός ή του άλλου φύλου, όπως έχουν ενδιαφέρον και από άλλες οπτικές όπως είναι η ηλικία, η τοπογεωγραφία, η εποχή, η πολιτική ιδεολογία, η ένταξη στα ιστορικά και λογοτεχνικά ρεύματα, οι περιρρέουσες πολιτικοοικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, το παράλληλο επάγγελμα (αν υπάρχει παράλληλο επάγγελμα) ενός δημιουργού. Υπάρχουν δηλαδή συνιστώσες που μπορούν να επιδράσουν στη δημιουργία ποιητικού υλικού και να λειτουργήσουν ως εμπνεύσεις και ως διαμορφωτικοί παράγοντες στη σύσταση προσωπικής ποιητικής ιδιολέκτου που συγκροτούν το ποιητικό ύφος κάθε υποκειμένου που εμπλέκεται ανεξαρτήτως φύλου στη διαδικασία της ποιητικής σύνθεσης.

Αν επιχειρήσουμε όμως μια πιο ανοιχτή και απροκατάληπτη διείσδυση σε αυτόν τον προβληματισμό θα βρούμε σίγουρα πολλούς άλλους κόσμους, όλους τους κόσμους μας εκεί να τους ανατέμνει η μοναδική προσωπικότητα ενός ανθρώπου που ξεχνά κανείς-και ίσως αυτό να είναι πιο επιτυχημένο ή ενδιαφέρον ποιητικά- αν είναι άνδρας ή γυναίκα. Ή κάποτε ωθούν και πείθουν να το ξεχάσει κανείς χωρίς να παραβλέπονται ωστόσο θεματικές όπως αυτές του εγκλεισμού-σχέσης με τις οικιακές εργασίες-μητρότητας από τις οποίες πάλι μπορεί να διανοιγεί μια άλλη οπτική στον κόσμο. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να μην μπορεί να παραβλεφθεί, όχι εύκολα τουλάχιστον, το φύλο- ωστόσο αν βιωνόταν αυτή η καθιερωμένη πραγματικότητα και από άντρες ίσως ανθρώπινα να κατέτεινε σε αντίστοιχες ποιητικές καταγραφές- έχει όμως ενδιαφέρον η μοναδικότητα στο βίωμα κάθε υποκειμενικής γυναικείας καταγραφής ή στο μοίρασμα με τα κοινά ή τις διαφορές που εμφανίζονται ανάμεσα σε διάφορες γυναικείες ποιητικές φωνές οι οποίες αγγίζουν τη συγκεκριμένη διαχρονική θεματική του εγκλεισμού ή άλλων και για τις οποίες συχνά αυτός μετατρέπεται στον ποιητικό τους κόσμο και τους τροφοδοτεί με το προσωπικό τους ποιητικό λεξικό. Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς τι σημαίνει ο ιδιωτικός χώρος που ζει, διαμένει, εργάζεται και γεννά μέσα σε αυτόν την ποίησή της μια γυναίκα διαφορετικών εποχών, διαφορετικής εθνικότητας, ηλικίας, κουλτούρας, θρησκείας, ποιητικής ιδεολογίας. Αν αναφερθούμε στον 19ο αιώνα και στον 20ο μέχρι τα γυναικεία κινήματα του φεμινισμού άλλωστε δεν υπήρχε καν άλλη επιλογή και άλλη δυνατότητα για τις περισσότερες ειδικά μη εύπορες γυναίκες παρά να είναι εγκλεισμένες στο σπίτι και να βρίσκουν μόνη (δι-)έξοδο μέσω τους γάμου τους, του εκκλησιασμού του ή σπάνια της εκπαίδευσής τους για έναν πολύ μικρό αριθμό γυναικών.

Εδώ ο όρος «γυναικεία ποίηση» αναφέρεται προκειμένου να δηλώσει τις γυναίκες ποιήτριες ανεξάρτητα από τη θεματική των ποιημάτων τους. Θα ήταν άδικο και υποτιμητικό να “κατατάσσεται” η γυναίκα αυτομάτως σε μια κατηγορία ποιητικής με διαμορφωμένη την αντίληψη κριτικής και κοινού ότι θίγει θέματα που εμπίπτουν στη “γυναικεία θεματολογία” παραβλέποντας πώς γράφει για αυτά τα θέματα και τι νέο κομίζει στην τέχνη. Η ποίηση συνιστά και τη μορφή, τον τρόπο, τις τεχνικές, τις ιδιαίτερες γλωσσικές επιλογές που δομούν μοναδικές ποιητικές πραγματικότητες. Και εξ ίσου άδικο είναι αν καταπιαστεί με άλλες θεματικές να μιλά η κριτική για τολμηρή, σθεναρή, ρωμαλέα γραφή υπονοώντας ανοίκεια στη γυναικεία φύση και συνήθη στο ποιητικό έργο των αντρών ποιητών. Έχουν μιλήσει για “γυναικεία θέματα”, π.χ. για τη μητρότητα και άντρες ποιητές από την οπτική τους. Ο Ρίτσος στη Σονάτα του Σεληνόφωτος μιλά για την εξαίσια φυλακή της γυναίκας, τον παραδοσιακό χώρο εγκλεισμού της, την κουζίνα. Εννοείται πως για το θέμα της μητρότητας είναι η βιολογία που επιτρέπει το βίωμα στη γυναίκα και η γνώση και το συναίσθημα δεν μπορεί να βιωθεί από έναν άνδρα αλλά δε σημαίνει αυτό ούτε ότι το συγκαταλέγει στα αυστηρώς γυναικεία θέματα ούτε ότι οι άντρες ποιητές δεν μπορούν να μιλήσουν με ενδιαφέροντα τρόπο για αυτά χωρίς ωστόσο αυτομάτως να πρέπει η γραφή τους να συνοδευτεί από χαρακτηρισμούς όπως τρυφερή ή ευαίσθητη.

Το ζητούμενο γενικώς ανθρώπων σκεπτόμενων με καλλιτεχνικές εκφραστικές ανάγκες είναι να μιλήσουν ελεύθερα για ό,τι τους συγκινεί και τους ενδιαφέρει χωρίς τις έξωθεν κατηγοριοποιήσεις να αξιολογούν την επιλογή του θέματος και όχι τη γραφή και να προτείνουν ασφυκτικές εγκλωβιστικές για τους ποιητές κατηγοριοποιήσεις που σε μεγάλο βαθμό καλουπώνουν τη γραφή, αγνοούν το σύνολο του έργου και ό,τι δεν εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία και προκαταλαμβάνουν τον αναγνώστη. Τα συναισθήματα-κάποτε και τα βιώματα- δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο ενός φύλου. Η αφηγηματική λειτουργία και οι τεχνικές της αφήγησης –αλλά και η ίδια η ζωή- μπορούν να τα καταστήσουν διεμφυλικά και σε κάθε περίπτωση άξια αισθητικής απόλαυσης χωρίς να γνωρίζουμε αν πίσω από το ποίημα που υποβάλλει αυτά τα συναισθήματα υπάρχει γυναικεία ή ανδρική γραφή.

Ωστόσο δεν γίνεται να αγνοηθεί όλη η πορεία των αγώνων καταξίωσης και χειραφέτησης της γυναίκας και των ανδρών υποστηρικτών του φεμινισμού μιλώντας για ισότητα φύλων και ίσα δικαιώματα και η αντανάκλασή της στην ποίηση. Ούτε η έως εκείνη τη στιγμή πορεία της γυναίκας στα γράμματα που την έθετε στο περιθώριο παραγνωρίζοντας το δικαίωμα της ενασχόλησής της με το είδος και την ικανότητα διάκρισής της και καταξίωσής της μέσα από αυτό. Είναι βέβαιο ότι ελάσσονες ποιητικές γραφές γυναικών θεωρούνται ελάσσονες και μόνο γιατί δεν είχαν το ίδιο βήμα και την ίδια προβολή όπως οι αντίστοιχες αντρικές και λόγω ισχύος άνισων κριτηρίων αξιολόγησης του έργου. Γιατί ακόμη απλώς δε βγήκαν στην επιφάνεια ή δεν εκδόθηκαν και επομένως δε διαθόθηκαν.

Είναι βέβαιο ότι υπάρχουν πολλές περιπτώσεις γυναικών ποιητριών που και οι μειωμένες ευκαιρίες της εκπαίδευσής τους, τα οικονομικά προβλήματα, η ανάγκη για βιοπορισμό και ο εγκλεισμός τους στο σπίτι μέσω του γάμου και της μητρότητας στέρησε τη δυναμική και την εμβέλεια στην προβολή και καθιέρωση του έργου τους. Μέρος αυτού του έργου έχει κατηγοριοποιηθεί πάλι από την επίσημη κριτική ως παραγωγή συνδεόμενη με την ανάγκη της γυναίκας για καταφύγιο, απόδραση από την ανία, μέσο ψυχοθεραπείας, αντίδοτο στη μελαγχολία και μέσο της όποιας απόδρασης και διαφυγής από προσωπικούς και κοινωνικούς φραγμούς και από την επιβεβλημένη καταπίεση. Ποιος μπορεί, ωστόσο, να αρνηθεί ότι δεν υπάρχει δόση αλήθειας και σε αυτή τη θέση; Υπάρχει και σε κάποιες περιπτώσεις αναγνωρισμένα όπως συνιστούν τα ποιητικά παραδείγματα της Σύλβια Πλαθ που έπασχε από διπολική διαταραχή, της Ανν Σέξτον της οποίας ο ψυχοθεραπευτής της είχε συστήσει να ασχοληθεί με την ποίηση και αποτελούσε για αυτή μέσο που την κρατούσε στη ζωή, δικών μας περιπτώσεων πχ. Πολυδούρη, Κατερίνα Γώγου και άλλων που έπασχαν από κατάθλιψη. Εντούτοις, πάλι ελλοχεύει ο κίνδυνος το έργο τους να κατηγοριοποιηθεί με κριτήρια παθογένειας μόνο και να παραγνωριστεί η καθ΄ εαυτό ποιητική τους αξία. Σαφώς υπάρχουν και αντρικές περιπτώσεις που αποτελούν παραδείγματα αντίστοιχα με τα παραπάνω. Αποτελεί όμως ερώτημα αν η ποίηση των ανδρών κατηγοριοποιείται με τον ίδιο τρόπο ακολουθώντας ισότιμα κριτήρια αποτίμησης της ποιητικής τους αξίας με βάση ένα ιατρικό ιστορικό όπως έχει συμβεί με τις περιπτώσεις γυναικών που είναι εγκλωβισμένες και στιγματισμένες από αυτές τις ταμπέλες. Στην περίπτωση μάλιστα αυτοχειρίας ανδρών, όπως είναι η περίπτωση του Καρυωτάκη, όχι μόνο αυτό δε στάθηκε δεσμευτικό κριτήριο και μόνιμα συνυφασμένο με την τέχνη του και την αποτίμησή της αλλά ίσως να συντέλεσε περισσότερο στην απήχηση και προβολή της και στη σύνδεσή του με ένα προσωπικό ύφος.

Αποτελεί ερώτημα αν έχει στοιχίσει το ίδιο σε άντρες και γυναίκες δημιουργούς η συσχέτιση της ποιητικής τους αξίας με κάποια παράλληλη ψυχική διαταραχή.

Οι λεπτές αυτές διακρίσεις στιγματίζουν θετικά ή αρνητικά και πάντως προκαταλαμβάνουν και παραχαράσσουν την αυθεντική, ουσιαστική, πραγματική αξία της ποίησης μιας γυναίκας ή ενός άντρα εμποδίζοντάς την να υπάρξει αυτοτελώς αποκομμένη από το πλαίσιο αυτό. Ίσως η παραδοχή ότι κάθε προσωπική περίπτωση ποιητή με ό,τι φέρει ως βίωμα προσωπικό, οικογενειακό, ιατρικό, μορφωτικό, ερωτικό να ενυπάρχει και να είναι οργανικά δεμένο με τη σκέψη και τη γραφή του να άμβλυνε τις επιζήμιες κατηγοριοποιήσεις και να άφηνε περισσότερο ελεύθερους τους δημιουργούς και τους αναγνώστες τους.

Το θέμα είναι ανεξάντλητο και επανέρχεται διαχρονικά σε συζητήσεις λογοτεχνών μεταξύ τους (βλ. Άντεια Φραντζή, Μαρία Λαϊνά, Παυλίνα Παμπούδη, Τζένη Μαστοράκη). Η εκτίμηση ότι τα πατήματα νέων γενεών με όρους ευκαιριών, παιδείας, ελευθερίας έκφρασης είναι πιο στέρεα και κοινά και έχοντας αποκοπεί από το πνεύμα των φεμινιστικών εποχών λόγω χρονικής απόστασης είναι πιο ουδέτερα από άποψης φύλου είναι βάσιμη και κυρίαρχη και κανείς μπορεί να τη διακρίνει σε σύγχρονα ποιήματα πολύ νέων δημιουργών. Ίσως και αυτό να λέει κάτι για την εξελικτική πορεία των φύλων και της κοινωνίας και την αποτύπωσή της στην ποίηση. Γιατί προφανώς δεν είναι μόνο η βιολογία και η φύση είναι και το πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο που θέτει κριτήρια και προτείνει κατηγοριοποιήσεις και τρόπους ανάγνωσης καθιερώνοντας, δίνοντας βήμα λόγου και προβάλλοντας ίσως πιο ισότιμα και δικαιότερα εξ ίσου γυναίκες και άνδρες δημιουργούς.

Στην παρούσα εργασία χωρίς να είναι μέσα στις αρχικές της προθέσεις κρίθηκε αναγκαία η διερεύνηση του παραπάνω όρου καθώς η γυναικεία γραφή συνδέεται με την επιλογή κειμένων και την αντιπροσωπευτικότητά τους ως καταθέσεων με εντονότερη ή λιγότερο έντονη ή εντελώς ουδέτερη τη γυναικεία θεματική αποτύπωση. Έγινε προσπάθεια να δοθούν δείγματα όλων των περιπτώσεων που εμπίπτουν και σε πιο αυστηρή γυναικεία θεματολογία αλλά και χωρίς αυτή τη διάκριση να μοιάζει να έχει κανένα νόημα και να μπορεί να σταθεί σε κάποιες περιπτώσεις.

Ο όρος στην παρούσα εργασία χρησιμοποιείται για να δηλώσει βασικά τις γυναίκες ποιήτριες χωρίς να υπαινίσσεται ζητήματα που συζητήθηκαν παραπάνω. Απλώς για λόγους αποσαφήνισης του όρου διευκρινίζεται ότι η αναφορά δηλώνει την επιλογή να ασχοληθεί η εργασία με τις γυναίκες ποιήτριες και όχι με άνδρες ποιητές. Με την ίδια λογική που θα μπορούσε να διερευνά μια εργασία μόνο γυναίκες ζωγράφους, γλύπτριες, αρχιτεκτόνισσες μόνο ως μελέτη περιπτώσεως μιας πτυχής της τέχνης και όχι σε αντιπαράθεση ή αντιπαραβολή με το αντίστοιχο έργο των ανδρών.

Σε κάθε περίπτωση σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εκδιπλωθεί μια βεντάλια μέσα στο χρόνο και στο χώρο της γυναικείας ποιητικής γραφής με ετερόκλητες περιπτώσεις γυναικών (4 εγχώριες περιπτώσεις κινήθηκαν και κινούνται ως καταξιωμένες στο χώρο της στιχουργικής με εμφανή σύνδεσή τους ωστόσο με την ποίηση) για να φανεί η θεματολογία που απασχολεί τη γυναικεία σκέψη στην πορεία του χρόνου μπολιασμένη με την ιστορία, τα ρεύματα του φεμινισμού, τις εθνικές περιπέτειες και ιδιαιτερότητες, την κοινωνική και επαγγελματική θέση της γυναίκας, την προσπάθεια για καταξίωση και χειραφέτηση (που υπάρχουν σύγχρονοι λόγοι να την καθιστούν ακόμη αναγκαία και καθόλου δεδομένη), να φωτιστεί το έργο τους, η δύναμή τους και το ταλέντο τους και να αποτελέσουν αντικείμενο μελέτης, προβληματισμού και βαθύτερης διερεύνησης για σκοπούς τόσο της εκπαίδευσης όσο και της ευρύτερης φιλαναγνωσίας.

Τα κείμενα αυτά στην συντριπτική τους πλειοψηφία δεν συγκαταλέγονται στα σχολικά εγχειρίδια απομακρύνοντας το σύγχρονο μαθητή από την επαφή και γνωριμία του με ένα μεγάλο ποιητικό κομμάτι που παραμένει αθέατο και ανεξερεύνητο. Θα μπορούσαν όμως να αποτελέσουν κείμενα παράλληλης εξέτασης, να λειτουργήσουν στη λογική της διακειμενικής και διαθεματικής διδασκαλίας και να την προωθήσουν και σίγουρα να δώσουν ένα έναυσμα γνωριμίας και ανακάλυψης του μαγικού ανεξάντλητου και τόσο ηχηρού στη διακριτική του σιωπή και περιθωριοποίηση κόσμου της λογοτεχνίας προσελκύοντας περισσότερους ανθρώπους στην ενασχόλησή της με αυτή μέσω της δημιουργικής γραφής όσο και της αναγνωστικής εμπειρίας και επάρκειας.

Στην εργασία θα τεθούν σε δεδομένα κατάλληλα σημεία εκπαιδευτικοί στόχοι ειδικοί στη συνεξέταση κειμένων και θα δοθούν προτεινόμενες δραστηριότητες.

Ένα κολάζ τού Ηλία Μέλιου

Ο κονδωροϊός ανάμεσα στα φραγκάγκαθα.

Much Madness is divinest Sense [Emily Dickinson]

Much Madness is divinest Sense –
To a discerning Eye –
Much Sense – the starkest Madness –
’Tis the Majority
In this, as all, prevail –
Assent – and you are sane –
Demur – you’re straightway dangerous –
And handled with a Chain –


Η πολύ Τρέλα Αίσθηση υπέρτατη είναι–
Στην οξυδερκή Ματιά –
Η πολύ Σύνεση – η τελειότερη Τρέλα –
Η Πλειοψηφία είναι
Σ’ αυτό, όπως παντού, που επικρατεί –
Συμφώνησε – και με σώας λογίζεσαι τας φρένας
Εναντιώσου – κι ως επικίνδυνος πάραυτα θα κριθείς –
Κι Αλυσοδεμένος –


Πηγή Πρωτότυπου: Emily Dickinson - The Complete Poems - No 435.

[στην πηγή Μπίλιζα και την κορυφή Πύρεζα, στην Πεντέλη 15.03.2020]

Στο παρόν παρουσιάζουμε εικόνες από την πηγή Μπίλιζα, που βρίσκεται στα 810 περίπου μ. υψόμετρο, δυτικά και πολύ κοντά στην κορυφή Πύρεζα (897 μ. υψόμετρο), στην Πεντέλη.

Ακολουθήσαμε, από το ύψος τού Στρατιωτικού Νοσοκομείου 414, τη δασική οδό των Αγ. Ασωμάτων προς τους Αγ. Ασώματους. Στο μέσο περίπου της διαδρομής η δασική οδός διακλαδίζεται προς τους δασικούς δρόμους αφενός προς τους Αγ. Ασώματους (βορειοδυτικά) αφετέρου προς την πηγή Καρακαντά και την επαρχιακή οδό Διονύσου (Παλαιά Πεντέλη – Αγ. Πέτρος) ανατολικά. Ακολουθήσαμε τον δεύτερο τον οποίο όμως σύντομα αφήσαμε για να κινηθούμε βορειοανατολικά και αμέσως μετά πάλι ανατολικά και βόρεια για να προσεγγίσουμε την περιοχή τής κορυφής Πύρεζα (βλέπε το χάρτη από τη wikimapia που ακολουθεί) όπου βρίσκεται και η πηγή Μπίλιζα, η οποία είναι η σε ψηλότερο υψόμετρο πηγή στην Πεντέλη.

Τα πηγαία νερά της κινούνται βόρεια και μέσω του ρέματος Βαθιά Χούνη καταλήγουνε στο ρέμα τής Ραπεντώσας στο ύψος τής ομώνυμης τεχνητής λίμνης. 

Η συνολική διαδρομή είχε μήκος 9 περίπου χλμ και κινήθηκε μεταξύ των 507 μ. και των 897 μ. υψόμετρο.

Η διαδρομή είναι όμορφη και η θέα προς την πληγωμένη Πεντέλη εξαιρετική.

Η μέρα επεφύλασσε εκείνες τις εκπληκτικές μεταβολές τού καιρού, που συμβαίνουνε πολύ συχνά στις κορυφές τού Πεντελικού όρους, για τις οποίες (*) αξίζει να βυθίζεσαι στις στιγμές τού παιχνιδιού των νεφών γύρω σου.

(*) Τονίζουμε και εδώ πως όταν αναμένονται βροχές και ιδίως καταιγίδες, κάτι που δεν αναμενότανε το πρωινό τής 15ης Μάρτη 2020, ο κίνδυνος κεραυνών είναι μεγάλος και δεν θα πρέπει να ρισκάρουμε.

Σημειώνουμε ότι η κορυφή Πύρεζα προσεγγίζεται, σχετικά εύκολα, μόνο από τα δυτικά καθώς από τις υπόλοιπες πλαγιές της οι μεγάλες κοτρώνες εμποδίζουνε την άνοδο στα τελευταία μέτρα παρεκτός χρησιμοποιηθεί για λόγους ασφαλείας κατάλληλος εξοπλισμός.

Στην έβδομη από το τέλος φωτογραφία, ένα καβούκι ασπρισμένο από το χρόνο, μιας από καιρό νεκρής χελώνας.   

      

       

-----------------------------------------------------