31 Μαρτίου 2016

Δημήτρης Α. Δημητριάδης - τέσσερα ποιήματα από το "Cafe republic"


Ο ΞΥΛΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ

Ο λόγος τους 
ο ξύλινος λόγος τους

έγινε ρόπαλο

παραμορφώνει το πρόσωπο 
το μυαλό του οπλισμένου 
το μυαλό του άοπλου.


ΓΕΝΕΘΛΙΟΙ ΤΟΠΟΣ

Ρήμαξε κι ο τόπος αυτός 
έφυγε
περίσσεψαν κάτι υπόλοιπα 
κάτι αποκόμματα
φωνές θρυμματισμένες νυχτοπούλια 
να αιωρούνται μες στο χάρτη 
και μια πάχνη που καίει

Κάτι σε πιάνει
κοιτάζεις μα ξεφεύγει η ματιά 
ακούς και μια σκιά σ’ εμποδίζει 
κυλάς αργά σε κοίτες στεγνές 
σε τσόφλια της φτώχειας 
της ξενιτιάς

ποιος να συνθέσει πια την παράξενη μοίρα 
και πώς να βρουν απαντήσεις οι ξεχασμένοι νεκροί

πονά
πονά της μνήμης μου το σώμα

πόνος παλιός
πόνος καινούριος
ατέλειωτη πληγή που δεν κλείνει


ΟΤΑΝ ΠΕΦΤΕΙ Η ΝΥΧΤΑ

Κι όταν πέφτει η νύχτα
κι ανάβει η νέα εθνική παράδοση
κατηφορίζει στα ελληνάδικα
χορεύει με πάολα
γλεντά με «όπα»
με «άλα»
με τηλεπάθειες
με ταραχές
και τα υπονοούμενα του ρήματος «θέλεις;» 

μες στο ημίφως
φορώντας μαύρα κοντά φουστάνια 
και μαύρα καλσόν.

Διαγράφοντας μέλλον... προοδευτικότατον 
γι’ αυτό τον τόπο
όπου η εξέλιξη μετροφυλλά ανάποδα τα βιβλία της.


ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ME ΑΠΛΕΣ ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΙΕΣ

Κάθε σας συμβουλή 
ή υπόδειξη 
μου είναι αδιάφορη 
κι ανεπιθύμητη.

Κρατήστε λοιπόν τις θεωρίες 
τις σημαίες 
και τα συνθήματά σας 
τους ογκώδεις φακέλους 
τις συνεδριάσεις
και τις επίσημες προσκλήσεις σας 
σ’ εγκαίνια και δοξολογίες.

Κρατήστε τις μεγαλόστομες
και φανταχτερές σας φράσεις
«με το λαό»
«για το λαό»
«απ’ το λαό»
«προς το λαό»
το ήθος και το ύφος
τα παρασκήνια
και τις υποκλίσεις σας.

Την προσφιλή σας ιλαρότητα κρατήστε
της διαρκούς εξαπάτησης
και συνεχίστε με απλές δικαιολογίες.




30 Μαρτίου 2016

[Καστρίτσα Νέας Ερυθραίας 27.03.2016]

Ένα από τα περισσότερο άγνωστα αρχαία κάστρα στην αττική είναι αυτό της Καστρίτσας Νέας Ερυθραίας, στο δυτικό μέρος της Πεντέλης, στην κορυφή του ομώνυμου λόφου στους πρόποδες του οποίου βρίσκεται η συνοικία Καστρί. Η περιοχή έχει κηρυχτεί από το 2010 προσωρινός αρχαιολογικός χώρος. Από το κάστρο, που χρονολογείται μεταξύ 4ου και 3ου π.Χ. αιώνα, έχουν απομείνει ελάχιστα μέρη του τείχους, το οποίο αποτελούνταν από στοιβαγμένες πέτρες χωρίς συνεκτικό υλικό (ξερολιθιά) και κτισμάτων ενώ το υλικό των τειχών και των κτισμάτων (οι πέτρες και πολύ λιγότερα κεραμικά υλικά) βρίσκονται διάσπαρτες σε όλο το χώρο. Μες στο χώρο του κάστρου επίσης υπάρχει ένα υποτυπώδες εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου, το οποίο κατασκεύασε το 1958 ο Παναγιώτης Μαρτάκης (Τσεσμέ 1917 – Νέα Ερυθραία 1991) από διάσπαρτα υλικά του κάστρου εξ αφορμής της εικόνας του Αγίου Φανουρίου που κατά τους ισχυρισμούς του είχε βρει στην περιοχή, το 1957. Ως προς την επιλογή του σημείου (που θυμίζει τη συμπεριφορά των πρώτων 2-3 αιώνων της εκχριστιανισμένης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας προς τα αρχαία μνημεία) να κτιστεί το εκκλησάκι, του αισθητικού αποτελέσματος (επιεικώς απαράδεκτου κατ' εμέ) και των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν ας κρίνει ο καθένας.
Η θέση του κάστρου ήταν τέτοια που δέσποζε όλης της κοιλάδας μεταξύ Πάρνηθας και Πεντέλης.    
Περισσότερες πληροφορίες:    

Η πρόσβαση στο χώρο γίνεται από την οδό Θέτιδος, στο Καστρί, λίγες δεκάδες μέτρα από το σημείο συνάντησης των οδών Θέτιδος και Ισμήνης.
Στο σημείο:
























αφήνουμε την οδό Θέτιδος και ακολουθούμε το μονοπάτι. Μετά από μια σύντομη ανηφορική διαδρομή, όλη σε μονοπάτι, μικρότερη του χιλιομέτρου, και με τη βοήθεια πινακίδων και σημείων σε δέντρα και πέτρες:


























φτάνουμε στο χώρο του κάστρου:












29 Μαρτίου 2016

Ελένη Γκόρα - Αυτό εδώ το σπίτι




















Διαβάστε ή κατεβάστε (σε μορφή pdf), ακολουθώντας το σύνδεσμο εδώ, το εκατοστό πεντηκοστό πρώτο βιβλίο της σειράς "εν καινώ" των 24Γραμμάτων, της Ελένης Γκόρα: "Αυτό εδώ το σπίτι".

28 Μαρτίου 2016

Στο φρύδι τ' ουρανού ... [Μπάμπης Χαραλαμπόπουλος]






























Στο φρύδι τ' ουρανού κυκλοθυμεί ο ήλιος
τα μάτια σου, σύννεφα που γαληνεύουν δύση
μην τα κλείνεις 
δεν αντέχεται η μάχη της νύχτας.


27 Μαρτίου 2016

Στη ρεματιά Πολυδρόσου Χαλανδρίου



















Όταν αναφερόμαστε στο λεκανοπέδιο της αττικής εννοούμε αυτό στο οποίο βρίσκεται η πόλη της Αθήνας και τα προάστιά της. Είναι ο ένας από τους τέσσερις βασικούς πεδινούς χώρους του νομού της Αττικής, Οι υπόλοιποι είναι το Θριάσιο πεδίο (επίσης λεκανοπέδιο) και οι πεδιάδες των Μεσόγειων και των Μεγάρων.
Περικλείεται μεταξύ των ορεινών όγκων του Υμηττού (ανατολικά), της Πεντέλης (βόρεια και βορειοανατολικά), της Πάρνηθας (βόρεια και βορειοδυτικά) και του Αιγάλεω (δυτικά) και του Σαρωνικού κόλπου (νότια).
Ένα από τα κύρια γεωγραφικά χαρακτηριστικά του λεκανοπεδίου της αττικής είναι πως μέσω αυτού τα όμβρια νερά (καθώς και αυτά από το λιώσιμο των χιονιών) που πέφτουν στο χώρο του λεκανοπεδίου συν τα προερχόμενα από τις πλαγιές: ανατολικού όρους Αιγάλεω, δυτικού, βόρειου και νοτιοδυτικού Υμηττού, ανατολικής και νοτιοανατολικής Πάρνηθας και δυτικής, νοτιοδυτικής και νότιας Πεντέλης, εκβάλουν στο Σαρωνικό κόλπο μέσω μιας μικρής αναλογικά ακτής πλάτους 2,5 χιλιομέτρων, η οποία εκτείνεται μεταξύ των λόφων της Καστέλλας και του Παλαιού Φαλήρου.
[Βεβαίως στο λεκανοπέδιο εντάσσονται ο Πειραιάς μέχρι και το Πέραμα καθώς και τα νοτιοανατολικά προάστια της Αθήνας, από το Παλαιό Φάληρο και ανατολικά μέχρι τη Βουλιαγμένη αλλά, από άποψη ροής των όμβριων νερών, μέσω αυτών των περιοχών καταλήγουνε στο Σαρωνικό κόλπο αυτά που πέφτουνε στις υπόψη περιοχές και αφενός για τις περιοχές από τον Πειραιά μέχρι το Πέραμα και τα προερχόμενα από τη νότια πλευρά του όρους Αιγάλεω αφετέρου για τις περιοχές από το Παλαιό Φάληρο μέχρι τη Βουλιαγμένη και τα προερχόμενα από τις νότιες πλευρές του Υμηττού. Το ρέμα της Πικροδάφνης (δεν φαίνεται στον χάρτη που ακολουθεί) είναι το σημαντικότερο ρέμα της περιοχής αυτής καθώς ξεκινώντας από διάφορα μικρότερα ρέματα, τα οποία συμβάλλουν στο νοτιοδυτικό Υμηττό, διατρέχει της περιοχές Βύρωνα, Ηλιούπολης, Αγίου Δημητρίου και των ορίων Καλαμακίου και Παλαιού Φαλήρου για να εκβάλει στην περιοχή του Έδεμ.]
Η κατάσταση αυτή απεικονίζεται αναλυτικά στον χάρτη που ακολουθεί (προέρχεται από το διαδίκτυο και υπάρχει σε διάφορα site),
























όπου καταγράφονται τα βασικότερα ρέματα και το ποτάμι του Κηφισού (ποτάμι διότι έχει μεταβαλλόμενη μεν αλλά ροή νερού όλο το χρόνο) του λεκανοπεδίου της αττικής και πώς αυτά τελικά μέσω διαδοχικών συμβολών καταλήγουνε στον Σαρωνικό, μέσω του Κηφισού ποταμού και του ρέματος του Ιλισού (συνηθίζουμε να τον αναφέρουμε ως ποτάμι, αλλά πλέον δεν έχει ροή νερού όλο το χρόνο). Στον υπόψη χάρτη κάποια από τα ρέματα που σημειώνονται ως ανοιχτά δεν είναι πλέον ανοιχτά παρά σε ελάχιστα τμήματά τους (όπως αυτό που διατρέχει την Αγία Παρασκευή και το Κάτω Χαλάνδρι προτού συμβάλλει υπόγεια με το ρέμα του Πολυδρόσου Χαλανδρίου στα όρια Φιλοθέης και Χαλανδρίου και θα μας απασχολήσει αργότερα) ενώ ανοιχτό ρέμα παράλληλα και λίγο ανατολικά του Ιλισού, μεταξύ Καλλιθέας και Νέας Σμύρνης / Αμφιθέας σήμερα δεν υπάρχει. Αυτό που σημειώνεται στον χάρτη, παράλληλα της Λεωφόρου Συγγρού, πιθανόν να είναι κάποιο, σκεπασμένο ή το πιο πιθανό μπαζωμένο (σ.σ. από τα 700 και περισσότερα ρέματα που διέρρεαν το λεκανοπέδιο της αττικής μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα σήμερα έχουν απομείνει, ανοιχτά ή σκεπασμένα, λιγότερα των 70). Κάποτε από τις περιοχές της Καλλιθέας και του Βουρλοπόταμου (σήμερα περιοχή Αμφιθέας) ξεκινούσανε ρέματα που καταλήγανε στο φαληρικό δέλτα. Μεγαλύτερο εξ αυτών ήταν το ρέμα Βουρλοπόταμος ή Ξηροτάγαρος.
Στο γράφημα που ακολουθεί σημειώνονται το λεκανοπέδιο της αττικής (με κίτρινο χρώμα η λεκάνη απορροής της οποίας τα νερά τελικά καταλήγουνε στο Σαρωνικό κόλπο μέσω των Κηφισού ποταμού και Ιλισού) με τους ορεινούς όγκους που το περιβάλλουν και τα κυριότερα ρέματα και ο Κηφισός ποταμός που το διατρέχουν.

























1) Ποταμός Ιλισός
2) Ποταμός Κηφισός
3) Ρέμα Ποδονίφτη
4) Ρέμα Πολυδρόσου Χαλανδρίου  
5) Ποταμός Ηριδανός
6) Ρέμα Φλέβας
7) Ρέμα Κοκκιναρά 

Ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα ρέματα του λεκανοπεδίου της αττικής είναι του Πολυδρόσου Χαλανδρίου (σημειώνεται με πιο σκούρο μπλε στο προηγούμενο γράφημα) και αυτό λόγω της καταπράσινης παρεμάτιας περιοχής στην οποία έχουν φτιαχτεί πάρκα αναψυχής (με κυριότερα αυτό στη Ζωοδόχο Πηγή Μελισσίων: το Πάρκο στο σημείο συμβολής του ρέματος Πολυδρόσου Χαλανδρίου με το ρέμα Μελισσίων και αυτό στα Βριλήσσια: το Πάρκο Ρεματιάς), ανοιχτό θέατρο (το Θέατρο Ρεματιάς Χαλανδρίου) και αρκετά μονοπάτια, κατά μήκος της παραρεμάτιας περιοχής και των όχθων (όπου είναι δυνατόν) του ρέματος, μες στο πράσινο.
Σχηματίζεται από τη συμβολή διαφόρων ρεμάτων στις νότιες πλαγιές του όρους της Πεντέλης, περνάει νότια της περιοχής της Νέας Πεντέλης και από το ύψος της περιοχής της Αγίας Μαρίνας μέχρι το τέρμα της Λεωφόρου Πεντέλης σχεδόν παράλληλα αυτής, στη δυτική της πλευρά. Από το ύψος της οδού Κώστα Βάρναλη, στο Χαλάνδρι, συνεχίζει για λίγο ακόμη νοτιοδυτικά, κατόπιν στρέφεται βορειοδυτικά και στο ύψος της οδού Σολωμού, στο Χαλάνδρι, σκεπάζεται. Σε όλη αυτή τη διαδρομή που αναφέραμε τα σημεία που σκεπάζεται είναι ελάχιστα [όπως στη διασταύρωση του με την Αττική οδό ή με την οδό Ανδρέα Παπανδρέου (στα Άνω Βριλήσσια προς Μελίσσια)].
Το παρόν φωτογραφικό άλμπουμ αφορά το τμήμα του ρέματος Πολυδρόσου Χαλανδρίου μεταξύ των σημείων που αυτό διασταυρώνεται με τις οδούς Ανδρέα Παπανδρέου, στη Ζωοδόχο Πηγή Μελισσίων, και Κώστα Βάρναλη, στο Χαλάνδρι, και το υλικό του προέρχεται εξ ολοκλήρου από λήψεις που έγιναν από την κοίτη του ρέματος (πλην ελαχίστων περιπτώσεων για τις ανάγκες του άλμπουμ). Το ότι για παράδειγμα δεν υπάρχουν φωτογραφίες από το Θέατρο της Ρεματιάς, οφείλεται στο ότι αυτό δεν φαίνεται από το επίπεδο της κοίτης. Οι λήψεις έγιναν σε διάφορες ημέρες μες στο Μάρτη του 2016 και όχι προς την ίδια κατεύθυνση, αλλά η σειρά που παρουσιάζονται δεν είναι χρονολογική αλλά σύμφωνα με την κατεύθυνση της ροής του νερού, ήτοι από το βορειότερο προς το νοτιότερο (και δυτικότερο) μέρος του.

Μάρτης 2016

Κατεβάστε το εδώ.

MEK 602 - III


























[02.03-24.03.2016]

26 Μαρτίου 2016

Στις λεωφόρους των εθνικών επετείων [Ντέμης Κωνσταντινίδης]


Στις λεωφόρους των εθνικών επετείων

Στις λεωφόρους των εθνικών επετείων
Πηγμένες σειρές καθημένων και ορθίων
Κινέζικες σημαίες χιαστί στους στύλους
Ελικόπτερα που εκνευρίζουν τους σκύλους.

Στις λεωφόρους των εθνικών επετείων
Μπροστά, με ύφος χιλίων καρδιναλίων
Σειρήτια, σκούρα επίσημα ενδύματα
Χαιρετίζουν αμερικανικά βλήματα.

Στις λεωφόρους των εθνικών επετείων
Ζαρώνει η άσφαλτος στο πέρασμα θηρίων:
Ερπύστριες, νύχια-δόντια από ατσάλι
Για τα ίδια πλήθη και για τη βιοπάλη.

25 Μαρτίου 2016

Was ist Aufklärung? [Immanuel Kant, μετ. Ευάγγελος Παπανούτσος]

Διαφωτισμός είναι ή έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητα του, για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος. Ανωριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρίζεσαι το νου σου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Είμαστε υπεύθυνοι γι’ αυτήν την ανωριμότητα, όταν η αιτία της βρίσκεται όχι στην
ανεπάρκεια του νου, αλλά στην έλλειψη αποφασιστικότητας και θάρρους να τον μεταχειριζόμαστε χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. […]

Aufklärung ist der Ausgang des Menschen aus seiner selbst verschuldeten Unmündigkeit. Unmündigkeit ist das Unvermögen, sich seines Verstandes ohne Leitung eines anderen zu bedienen. Selbstverschuldet ist diese Unmündigkeit, wenn die Ursache derselben nicht am Mangel des Verstandes, sondern der Entschließung und des Mutes liegt, sich seiner ohne Leitung eines anderen zu bedienen. […]

Αίτημα ανολοκλήρωτο.
















Περιεχόμενα.
Πρόλογος
Εισαγωγή
Ιδέα μιας γενικής ιστορίας με πρίσμα κοσμοπολίτικο
Απόκριση στο ερώτημα: Τι είναι διαφωτισμός;
Πιθανή αρχή της ιστορίας των ανθρώπων
Τι σημαίνει προσανατολίζομαι στη σκέψη
Η Αποτυχία όλων των φιλοσοφικών προσπαθειών στη θεοδικία
Απάνω στο κοινό στον κόσμο απόφθεγμα: «Τούτο μπορεί να είναι ορθό στη θεωρία, αλλά για την πράξη δεν ισχύει»
Το τέλος των πάντων
(Πάλι το ζήτημα) Αν το ανθρώπινο γένος βρίσκεται σε σταθερή πρόοδο προς το καλύτερο

23 Μαρτίου 2016

Τέσσερα χαϊκού του Ελισσαίου Γκρίλα με αφορμή το προσφυγικό.




Του νεκρού πρόσφυγα.

Ευρώπη χαίρε!
Ειρηνικά κοιμάμαι
Στην κρύα γη σου


Του αναπήρου πολέμου.

Χιλιάδες μίλια
κύλησε τον πόθο του
με καροτσάκι


Τέλος ή αρχή;
Χαλέπι - Ειδομένη
Καθηλωμένος


Ρεσιτάλ της Νουρ Αλ Χιζάμ στην Ειδομένη.

Με χάρη παίζει
Πιάνο λαμπερό
Μέσα στο βούρκο

20 Μαρτίου 2016

ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ Διαφορές και Συγκρίσεις [Τζίμης Παπανικολόπουλος] -4

Από τις "Σημειώσεις" (τεύχος 73, Ιούνης 2011) των εκδ. Έρασμος.

ΜΕΡΟΣ 4 (τελευταίο)

8. Η Ελπίδα

ΕΛΛΗΝΕΣ: Η Ελπίδα δεν ανήκει στις «αρετές» των Ελλήνων, και παρ’ όλες τις αντιφάσεις του Ευριπίδη τοποθετείται και προσδιορίζεται μέσα στο καθεστώς του Λόγου: Άλογοι των αξυνέτων οι ελπίδες (: παράλογες, οι ελπίδες των ανοήτων) διακηρύχνει ο Δημόκριτος, εγρηγορότων ενύπνια (: όνειρα στο ξύπνιο μας) διατυπώνει ο Πίνδαρος, ενώ ο Θεόκριτος θέτει ως προϋπόθεση της ελπίδας το «θάρρος» - μια άλλη ελληνική αρετή: θαρσείν χρή... ανέλπιστοι οι θανόντες. Στους Στωικούς η Ελπίδα απορρίπτεται διότι η πορεία του Κόσμου αποτελεί μια αδιάσπαστη ακολουθία αιτιών (Ειμαρμένη) και δεν επιτρέπει αποκλίσεις [Ο Χρύσιππος, προσπαθώντας να μετριάσει τον ορθολογικό απολυταρχισμό της Ειμαρμένης, θα προσθέσει το στοιχείο της «Πρόνοιας»: τον κόσμον διοικείσθαι κατά νουν και πρόνοιαν (Διογ. Λαερτ. Ζ-139)], πράγμα που θα εξοργίσει τον Επίκουρο: «Καλύτερα να πιστέψουμε στο μύθο των θεών, παρά στην ειμαρμένη των φυσικών φιλοσόφων. με τη λατρεία των θεών υπάρχει ελπίδα, αλλά η αναγκαιότητα του Κόσμου είναι ανεξιλέωτη (: απαραίτητος)». Ο ανθρωποκεντρικός αυτός στοχαστής που τον υποτίμησαν οι Έλληνες και τον παρανόησαν οι Χριστιανοί, θα διαφωνήσει με τους παλαιούς «άγιους» (τους Κυνικούς), αλλά και με τους νεότερους, και θα διεκδικεί την τιμή να μην είναι άγιος.

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ: Η ελπίδα καθιερώνεται από τους χριστιανούς ως αρετή από τη στιγμή που στηρίζεται στο οικοδόμημα της «Πίστης» και περιέχεται στις εσχατολογικές διακηρύξεις του δόγματος. Δεν πρόκειται εδώ για εκείνη την έμφυτη σχεδόν ψυχική διάθεση που επιτρέπει στον Άνθρωπο παρά τις απογοητεύσεις του βίου να «ονειρεύεται στο ξύπνιο του» και να προσδοκά την αλλαγή της προσωπικής του ζωής, αλλά για την «ελπίδα» εκείνη που στηρίζεται στις μεσσιανικές παραδόσεις για την έλευση της Βασιλείας του Θεού, εκεί όπου τα πνευματικά αγαθά της ουράνιας Πολιτείας Του θα είναι κοινά για όλους τους πιστούς υπηκόους Του. Με άλλα λόγια, ο Άνθρωπος δεν ελπίζει τίποτα σε αυτή τη ζωή, ελπίζει όμως τα πάντα στην άλλη. Στο καθεστώς της θρησκείας το όνειρο της προσωπικής δικαίωσης ταυτίζεται με την προσδοκία της συνολικής αποκατάστασης των πιστών, και η ατομική ελπίδα ταξιδεύει τώρα με φτερά δανεισμένα από τις ρητές προφητείες σε άλλους τόπους και χρόνους, έξω από τα συγκεκριμένα όρια της «Civitas Terrena», εκεί όπου βάλλουν οι υποσχέσεις της ευτυχίας και ακμάζει η «Civitas Dei». Έτσι λοιπόν η Ελπίδα θα σταματήσει να μεταφέρει στο άρμα της τα όνειρα των ανθρώπων και θα εγκατασταθεί ως θεά στο βάθρο της αρετής. Ο Αυγουστίνος, ο ικανότερος θεολόγος της Εκκλησίας είχε γοητευτεί από τον Πλάτωνα αλλά ήταν περισσότερο ρομαντικός από εκείνον, όταν στην Ουράνια Πολιτεία τοποθέτησε το αίσθημα πάνω από την κλασική λογική της Πλατωνικής Πολιτείας, διότι επρέσβευε ότι «το κύρος των Γραφών είναι ανώτερο από την ανθρώπινη διάνοια».


9. Η Αγάπη

ΕΛΛΗΝΕΣ: Με την «Αγάπη», την κορυφαία χριστιανική αρετή, δεν οργανώνεται ο κοινωνικός βίος, αλλά με τη «Φρόνηση», τη «Σωφροσύνη», το «Θάρρος» και τη «Δικαιοσύνη», τις τέσσερις αρετές των Ελλήνων που έχουν ως προϋπόθεση το «μέτρο». Όταν το «μέτρο» (αυτό το «αείζωον πυρ» το όποιο διατηρεί και ανανεώνει τον Κόσμο), καθιερωθεί ως νόμος που ισορροπεί τις αρετές των ανθρώπων, τότε ο κοινωνικός βίος θα αποκτήσει και εκείνος τις ισορροπίες του και η ατομική ζωή τα ηθικά της ερείσματα. Το «κακό» σύμφωνα με τον Πρόκλο δεν βρίσκεται στην ύλη διότι η ύλη επιδιώκει την τάξη, αλλά στην έλλειψη κοινού μέτρου (ασυμμετρία) ύλης και μορφής [Σχόλιο στον Τίμαιο, 115ε (Πηγή: Ε. Brehier, Παγκ. Ιστ. Φιλοσοφίας Α, 251)]. Έτσι και η «Αγάπη», από υγιές ομαδικό Ή Ατομικό καθήκον θα Αποκτήσει τον Ηθικό προσδιορισμό της Αρετής μόνο κάτω από τον έλεγχο της Φρόνησης [Σύμφωνα με τους Στωικούς: ...φρόνησιν είναι επιστήμην κακών, αγαθών και ουδετέρων (Διογ, Ααέρτ., III, 92), αλλά και σύμφωνα με τον Ιουλιανό: η του καλού και του χείρονος διάγνωσις, οίκεΐον έστιν έργον φρονήσεως (Ιουλιανός, Κατά Γαλιλαίων, 89Β)], με άλλα λόγια θα πρέπει να αναζητηθεί ως πνευματική ανάγκη. Αυτή ακριβώς η αυστηρή άποψη των Ελλήνων θα διατυπωθεί με σαφήνεια από τον Πυθαγόρα: Πέποισο, μη είναι σον κτήμα όπερ μη εντός διανοίας έχεις (: να είσαι βέβαιος πως τίποτα δεν γίνεται κτήμα σου, αν δεν το έχεις βαθιά στο μυαλό σου).

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ: Η τρίτη και δημοφιλέστερη αρετή, η «Αγάπη», δεν διευκρινίζεται επαρκώς, όχι επειδή οι χριστιανοί δεν την τήρησαν, αλλά επειδή ο ίδιος ο Ιησούς άρπαξε το μαστίγιο και πέταξε τους εμπόρους από το Ναό - όπως θα έπρεπε να κάνουμε κι εμείς αν κάποιος έχτιζε πυρηνικό εργοστάσιο στην αυλή μας. Η «παρεκτροπή» αυτή του Ιησού μάλλον αποσιωπήθηκε ή τουλάχιστον δεν αναλύθηκε από τους θεολόγους όσο θα έπρεπε, προκειμένου να παραμείνει αδιατάρακτο το καθεστώς της Αγάπης. Η χριστιανική παραίνεση: «αγάπα τον πλησίον σου» είναι συγκεχυμένη και ακαθόριστη, διότι ο πιστός μετά το τέλος της προσευχής του θα επανέλθει στις κατασταλαγμένες απόψεις που έχει σχηματίσει για αρκετούς από τους «πλησίον» του και θα συνεχίσει το βίο του αδιόρθωτος. Δεν θα ήταν αστήρικτος ο ισχυρισμός ότι στη θέση της «Αγάπης» οι Έλληνες είχαν τοποθετήσει την αίσθηση του «μέτρου», μια «αίσθηση» που συγκροτείται με τις διαδικασίες της «Φρόνησης» και κατευθύνεται με το χαλινό της «Σωφροσύνης». Κάθε τι που ξεπερνάει το «μέτρο», μεταβάλλεται στο αντίθετο του [Η θερμότητα π.χ. από ένα σημείο και πάνω γίνεται φωτιά που καταστρέφει, η ευεργετική βροχή μπορεί να προκαλέσει πλημμύρες κ.λ.π., η υπερβολική ελευθερία οδηγεί στην κατάργηση της, η απόλυτη δικαιοσύνη ταυτίζεται με το πνεύμα της τιμωρίας, κ.λ.π. κ.λ.π. Ο Κόσμος είναι ...πυρ απτόμενον μέτρα... όχι μόνο στην υλική του υπόσταση, και ο Κοσμικός αυτός νόμος ισχύει και για τις ανθρώπινες συμπεριφορές και άξιες], γι αυτό και η συνοπτική επισήμανση των Ελλήνων: «όποιος μισεί, τον εαυτό του καταστρέφει» [Ο φθονέων, εαυτόν ως εχθρόν λυπέει (Δημόκριτος, απ. 30). Η ευαγγελική ρήση: καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως (Λουκ., 6, 31), παραμένει στο χώρο της αναιτιολόγητης προτροπής.], θα αποτελεί αιτιολογημένη υποθήκη ατομικής και κοινωνικής αναβάθμισης.


10. Το κατ’ έμας συμπέρασμα

Ο «πόλεμος» - ο πάντων πατήρ - ως κατάσταση σύγκρουσης των φυσικών αντιθέτων, ανανεώνει το πρωτοκύτταρο της ζωής και προάγει τον Κόσμο μέσα από διαδοχικές και ατέρμονες διαδικασίες. Εκείνοι που κάτω από ένα αφόρητο πνεύμα θρησκευτικής πλειοδοσίας ισχυρίζονται ότι πρέπει ο Άνθρωπος να μετατρέψει τη γη σε παράδεισο, γενικολογούν και υποκρίνονται ακριβώς επειδή λησμονούν ότι η γη από μόνη της είναι παράδεισος, και αν κάτι συγκεκριμένο οφείλει να πράξει ο Άνθρωπος, είναι ο ηθικός έλεγχος των παρεμβάσεών του στις φυσικές ισορροπίες και η κοινωνική αξιολόγηση των επιτευγμάτων του. Η θρησκευτική ενασχόληση παρεκτρέπει δολίως την κοινωνική συνείδηση σε αμφίβολες ατομικές διεκδικήσεις, διότι αν η γη κατέληγε σε έναν Παράδεισο θρησκευτικού τύπου, οι άνθρωποι θα κινδύνευαν από υπερβολική ευχαρίστηση να καταλήξουν ηλίθιοι όπως οι άγγελοι - ευτυχισμένοι στην απροσδιόριστη μακαριότητά τους και δίχως επίγνωση της ευτυχίας τους.. Έτσι, η αδικία και ο πόνος, η δυστυχία και η εξόντωση, η πανουργία και το έγκλημα, με δύο λόγια η κακία και ο παραλογισμός, ίσως, με το πέρασμα του χρόνου να προσθέτουν στην πορεία του Ανθρώπου την απαραίτητη εκείνη απόχρωση που κάνει διαυγέστερη την αίσθηση του «μέτρου» - του άγρυπνου αυτού βλέμματος των Ελλήνων. Απορρίπτοντας με ηθικό δογματισμό και ιδεολογική προκατάληψη και όχι με κριτική σκέψη το έγκλημα, μπορεί ν’ αφήσεις τον εγκληματία να μπει από μία πίσω πόρτα που η προσωπική σου αρετή παρείχε τη διαβεβαίωση πως ήταν καλά σφαλισμένη. Και τότε, χωρίς τη «σωφροσύνη» και τον «νηφάλιο λογισμό», η αρετή θα αποδειχθεί ανίσχυρη. Έτσι ανίσχυρη κατέληξε και η κορυφαία χριστιανική αρετή, η «Αγάπη», από τη στιγμή που εκφυλίστηκε σε γενικόλογη προτροπή και μεταφυσική έννοια με την υπόσχεση της ουράνιας ανταμοιβής - αυτής της μικρόχαρης ερμηνείας από τους απαίδευτους οπαδούς της νέας θρησκείας. Το αποτέλεσμα υπήρξε ολέθριο για τον Άνθρωπο και η εξόντωσή του πλήρης, διότι τα νέα εγκλήματα εναντίον του τα επικύρωνε τώρα το όνομα της Αγάπης, ενώ η ίδια είχε χαθεί στο σκοτεινό νεφέλωμα που είχαν υψώσει οι εντολοδόχοι της ανθρώπινης ευτυχίας. Από τη στιγμή που η Αγάπη πολιτογραφήθηκε ως ιδεολογική αρετή, μαζί με το χαμόγελό της χάθηκε και το βαθύτερο εκείνο σκίρτημα που την κατακυρώνει. Έκτοτε, ο ιδεολογικός φανατισμός ονομάστηκε πίστη, η ζωογόνος αμφιβολία ιδεολογική παρέκκλιση, και η εξόντωση του αντιπάλου ιδεολογικό καθήκον. Η ιδεολογική αυτή «αγία τριάς», είτε με τη θεολογική της ιδιοποίηση είτε με την κοινωνική της σωτηριολογία, απεδείχθη εξόχως ανθρωποκτονική.


(Καλοκαίρι 2004)

18 Μαρτίου 2016

ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ Διαφορές και Συγκρίσεις [Τζίμης Παπανικολόπουλος] -3

Από τις "Σημειώσεις" (τεύχος 73, Ιούνης 2011) των εκδ. Έρασμος.

ΜΕΡΟΣ 3

6. Η Ανάσταση

ΕΛΛΗΝΕΣ: Από τις απαρχές μέχρι την πτώση της ελληνικής φιλοσοφίας, από τους προσωκρατικούς μέχρι τη Νέα Ακαδημία και τον Πλωτίνο, είναι γενικά αποδεκτή η ανάσταση της Ψυχής από το Σώμα, ενώ στους χριστιανούς βεβαιώνεται η ανάσταση της ψυχής με το Σώμα. Οι Έλληνες πίστευαν ότι μετά το θάνατο το σώμα διαλύεται και τα στοιχεία που αποτελούν την ψυχή επιστρέφουν στο αθάνατο Σύμπαν, ενώ η ανθρώπινη ταυτότητα καταστρέφεται. Η ελληνική φιλοσοφία ακόμα και στις πιο ιδεαλιστικές της αποκλίσεις και παρ’ όλες τις ανατολικές επιδράσεις που διαμόρφωσαν το κλίμα της στους ελληνιστικούς χρόνους και τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, δεν εγκατέλειψε τις διαδικασίες του ορθού λόγου. Μεστόν αβελτηρίας πράγμα το της αναστάσεως θα διατυπώσει ο Πορφύριος και θα συνεχίσει με παρρησία: «Δεν τα μπορεί όλα ο θεός. δεν μπορεί να κάνει ώστε να μην έχει γεννηθεί ο Όμηρος και να μην έχει γίνει η άλωση της Τροίας…. ούτε θα μπορούσε να γίνει ποτέ κακός ο Θεός, ακόμα και να το ήθελε... Οι πράξεις του και η θέλησή του δεν καθορίζονται από το τι μπορεί, αλλά είναι σύμφωνες με τη διατήρηση της αρμονίας και τη διαφύλαξη της φυσικής τάξης του κόσμου» [Πορφύριος: «Κατά Χριστιανών». Μτφρ. Γ. Αβραμίδης, εκδ. «Θύραθεν», σελ. 135 και 107].

Στο μύθο της «ανάστασης» οι Έλληνες αντέδρασαν με πολλή ειρωνεία. Όταν οι Αθηναίοι άκουσαν τον απόστολο Παύλο να τους μιλά για την ανάσταση των νεκρών, τον αποδοκίμασαν με τη φράση: «έ, τότε λοιπόν θα μας τα ξαναπείς» [Πράξεις των Αποστόλων, 17, 32].

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ: Σώμα και Ψυχή θα αναστηθούν στη Δευτέρα Παρουσία, προκειμένου να διασωθεί η ανθρώπινη ταυτότητα. Το περιούσιο πλάσμα του Θεού θα εξακολουθεί να υπάρχει και μετά θάνατον. Βασική υπόσχεση του χριστιανισμού είναι στην πραγματικότητα η διάσωση της ανθρώπινης ταυτότητας, εκείνης που ορίζεται πλήρως με την ψυχή και το σώμα. Η διαβεβαίωση αυτή ικανοποιούσε απόλυτα τις προσδοκίες των απλών ανθρώπων και η άθλια ύπαρξή τους θα αποκτούσε μία στοιχειώδη δικαίωση, δεδομένου ότι οι αγριότητες των εκάστοτε κατακτητών και τα κοινωνικά και ηθικά αδιέξοδα, είχαν μηδενίσει το ίδιο το καθεστώς της ζωής. Η άποψη των Ελλήνων για ανάσταση της Ψυχής από το Σώμα, ήταν μια υπόσχεση «μισή» αλλά και δύσκολη για πλήθη που δεν διέθεταν κατάλληλη παιδεία, ενώ η χριστιανική υπόσχεση της ανάστασης του Σώματος απαιτούσε κάτι πολύ απλό, αυτό που αναζητούσαν οι άνθρωποι και προϋπέθεταν οι θρησκείες: την Πίστη. Ο απόστολος είναι σαφής: «Αν ο Χριστός δεν αναστήθηκε, η πίστη σας είναι μάταιη» (Προς Κορινθ. Α. 15, 17), με άλλα λόγια η ελπίδα για την αιωνιότητά σας προϋποθέτει την πίστη πως ο Χριστός αναστήθηκε ολόκληρος, με την Ψυχή και το Σώμα. και η ανάσταση αυτή διέθετε - όπως τονίστηκε στην αρχή - την άμεση μαρτυρία των Μαθητών.


7. Η πίστη

ΕΛΛΗΝΕΣ: Η πίστη ως δογματική προϋπόθεση αναιρεί τον ορθό λόγο, ενώ ως νοητικό επακόλουθο βεβαιώνει τη διαλεκτική πορεία που προηγήθηκε. Η διάκριση αυτή είναι απαραίτητη προκειμένου να κατανοήσουμε τους Έλληνες όταν χρησιμοποιούν τη λέξη (π.χ. Πορφύριος, Πρόκλος, Πλωτίνος κ.λ.π) [21. Διαφωτιστική η σημείωση που παραθέτει ο Dodds στη σελ. 190 όπου καταγράφεται η γνώμη του καθηγητή Armstrong σύμφωνα με την οποία: «η πίστις του Πρόκλου δεν είναι η χριστιανική πίστη, αλλά η πλατωνική σκέψη και ορθολογική πεποίθηση» (Βλ. Dodds, ό.π.).]. Η «Πίστη» όμως των χριστιανών αντιτίθεται στη «σωφροσύνη» του Σωκράτη, στη «φρόνηση» του Πλάτωνα, στη «λογική» του Αριστοτέλη, στον «νήφοντα λογισμό» του Επίκουρου, στην «Ειμαρμένη» των Στωικών, αντιτίθεται ακόμα και στην «εποχή» του Πύρρωνα, διότι στο σκεπτικιστή αυτόν φιλόσοφο η αμφισβήτηση της λογικής προέρχεται από τις εγγενείς αντιθέσεις της και όχι από την κατάργησή της [Με τον κεντρικό συλλογισμό του Πύρρωνα: Παντί λόγω λόγος αντίκειται, εισάγεται στην πραγματικότητα μια κριτική στάση για τη δυνατότητα της Γνώσης, γι’ αυτό και κατηγορούσε ο Ηλείος αυτός στοχαστής τόσο τους Στωικούς όσο και τους Επικούρειους ότι δογματίζουν. Ο Σέξτος που διέσωσε τη διδασκαλία του, σαν γιατρός που ήταν θα μπορούσε να διαπιστώσει στην καθημερινή πρακτική της επιστήμης του την «ισοσθένεια του λόγου» που είχε διατυπώσει ο πρώτος θεωρητικός της Σκεπτικής φιλοσοφίας. Σύμφωνα με τον ίδιο, «εποχή» σημαίνει: «δεν έχω τίποτα να πω επί του προκειμένου, ούτε να πιστέψω ούτε όχι» (Σέξτος Εμπειρικός, Πυρρώνιοι Ύποτυπώσεις, Α, 19)]. Έτσι λοιπόν, από τη στιγμή που -σύμφωνα με τους χριστιανούς - η «ανάσταση της ψυχής με το σώμα» βεβαιώνεται μέσω της πίστης, η σωφροσύνη των Ελλήνων εγκαταλείπεται, και όπως θα δούμε στη συνέχεια η εγκατάλειψη αυτή θα έχει τις συνέπειές της. Ο Κέλσος θεωρεί «απεχθείς και αδύνατες» τις δοξασίες αυτές σύμφωνα με τις όποιες «...το υπόλοιπο της ανθρωπότητας θα ψηθεί και μόνο οι χριστιανοί θα αναστηθούν», ο Ιουλιανός κατηγορεί τους χριστιανούς ότι «...εκμεταλλεύτηκαν το ανόητο και παιδαριώδες εκείνο κομμάτι της ψυχής που του αρέσει το παραμύθι (φιλομύθω) και αναβάθμισαν την τερατολογία σε πίστη αλήθειας». Ο Πορφύριος ισχυρίζεται πως «μόνον άρρωστες ψυχές έχουν ανάγκη από τη χριστιανική πίστη», κ.λ.π. κ.λ.π - η αντίδραση των Ελλήνων υπήρξε καθολική. Ακόμα και οι παραινέσεις των μοραλιστών φιλοσόφων της εποχής των Αυτοκρατόρων, όσο και αν συμπίπτουν με τα χριστιανικά ρήματα, προέρχονται δίχως αμφιβολία από τη στερεότητα της Σωφροσύνης των Ελλήνων.

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ: Η «Πίστη» είναι η πρώτη και κύρια χριστιανική αρετή (όπως και κάθε θρησκείας), και αντικαθιστά τη Φρόνηση των Ελλήνων. Οι άλλες αρετές της χριστιανοσύνης, η «ελπίδα» και η «αγάπη» οικοδομούνται πάνω στο θεμέλιο της Πίστης, εκεί όπου με το πρόσχημα της επιφοίτησης δικαιολογούνται ακραίες διατυπώσεις, όπως αυτές του Τερτυλλιανού: «ο υιός του Θεού απέθανε˙ τούτο είναι πιστευτόν διότι είναι ακατανόητον. Ετάφη και πάλιν ανέστη˙ τούτο είναι βέβαιον διότι είναι αδύνατον». Η πλήρης διάλυση της λογικής είναι κατόρθωμα που επιτυγχάνεται μόνο μέσα στο ανεξιχνίαστο οικοδόμημα της Πίστης [Ανάλογα σχήματα διανοητικής σύγχυσης θα συναντήσουμε στον Ιωάννη (ΧΙΙ-25), στον Λουκά (XVII-33), αλλά και στον Ματθαίο (XVI-25): ως γάρ αν θέλει την ψυχήν αυτού σώσαι, απολέσει αυτήν... Για όλα αυτά και πολλά άλλα παρόμοια ο Πορφύριος παρατηρεί: «...είναι τόσο πολύς ο κυκεώνας των ασυναρτησιών, που οι ίδιες οι φράσεις έχουν κηρύξει πόλεμο η μία στην άλλη» (Πορφύριος: Κατά Χριστιανών, δ.π., σελ. 79).]. Διότι τους χριστιανούς ενδιέφερε περισσότερο, ο εντυπωσιασμός και λιγότερο το επιχείρημα, οι δε ηγέτες της εκκλησίας εγνώριζαν ότι τις θρησκείες δεν τις συντηρούν οι αμφιβολίες των σκεπτομένων, αλλά οι βεβαιότητες των πιστών. Ο Ωριγένης, άνθρωπος με αξιόλογη ελληνική παιδεία, θα απαντήσει με απροσδόκητη ειλικρίνεια: «την αποδεχόμαστε (την πίστη δηλ.) ως χρήσιμη για τα πλήθη». Εντούτοις, για όσο διάστημα οι χριστιανοί βρισκόντουσαν υπό διωγμόν, η Πίστη αρκούσε να συγκρατεί τις χριστιανικές κοινότητες συμπαγείς, αλλά από τη στιγμή που έπαψαν οι διωγμοί, η περιφρονημένη «Φρόνηση» των Ελλήνων άρχισε να φυτρώνει στο ταπεινό αλλά και χέρσο τοπίο της Πίστης, μαζί της όμως άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες αιρέσεις. και τότε η «πίστη» από ανεξέλεγκτη αρετή μεταμορφώθηκε σε μαύρο λεπίδι, ενώ οι ποταμοί του αίματος από τις διαμάχες μεταξύ των αιρέσεων ήταν αδύνατο να χωρέσουν στην κοίτη των δακρύων που είχαν προηγουμένως σχηματίσει οι διωγμοί. Παρ’ όλες τις φωνές που ακούστηκαν στο μεταξύ, ο Λόγος των Ελλήνων θα ξαναβρεί τη συνέχεια του τον 13ο αιώνα, όταν ο Θωμάς ο Ακινάτης θα υιοθετήσει τη θεολογική μέθοδο του Πρόκλου και τη λογική του Αριστοτέλη, προκειμένου να θέσει τον θεμέλιο λίθο της χριστιανικής φιλοσοφίας.