Γιώργος Αγκυραλίδης - Νέα Κοκκινιά - Νίκαια: Η Προσφυγούπολη

Διαβάστε ή κατεβάστε (σε μορφή pdf), ακολουθώντας το σύνδεσμοεδώ, το τεσσαρακοστό βιβλίο της σειράς "εν καινώ" των 24Γραμμάτων: "Νέα Κοκκινιά – Νίκαια: Η προσφυγούπολη" του Γιώργου Αγκυραλίδη 

«ΗΕΜΠΕΙΡΙΑ ΜΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ» [Απόστολος Θηβαίος]

Θαυμαστικό σχόλιο στο προσφυγικό οδοιπορικό του Γιώργου Αγκυραλίδη

Η διακοπή ενός έργου, για να βιωθούν τα ειδικά χαρακτηριστικά του συνιστά μία στάση ζωής. Μία άποψη, έξω και πέρα από τη λογοτεχνία. Πρόκειται για μια στάση ζωής, απόλυτα συνυφασμένη με την παραδοχή της αδυναμίας της ίδιας της τέχνης να αναπαραστήσει τα εσωτερικότερα μεγέθη μιας ιδέας ή μιας ορισμένης εμπειρίας. Η επισήμανση του Roy, ταιριαστή σε πολλές περιπτώσεις ενσυνείδητης ροπής προς την καλλιτεχνική δημιουργία, συνεπάγεται δημιουργούς με απόλυτη συναίσθηση της ευθείας σχέσης και της αναλογίας μεταξύ της πραγματικότητας και της στόχευσης της τέχνης. Ο ρομαντισμός, ως μια εξειδίκευση της ρεαλιστικής θεώρησης προϋποθέτει και συνεπάγεται την ίδια στιγμή μία βαθύτατη συνέπεια ανάμεσα στα στοιχεία, τα οποία συνδράμουν και τελικά διαμορφώνουν την καλλιτεχνική δραστηριότητα, πέρα φυσικά από το ισχυρό και ακλόνητο στοιχείο του υποκειμενισμού, που με τόσο θάρρος και θέληση διαψεύδει κανονιστικούς ή θετικιστικούς ρυθμούς μες στο σώμα της δημιουργίας.

Εντούτοις, κάθε άλλο παρά αδιάφορη μπορεί να σταθεί μια προσέγγιση αντίστροφης κατεύθυνσης. Μιλούμε για εκείνες δηλαδή τις περιπτώσεις, κατά τις οποίες η τέχνη, -εν προκειμένω ο λόγος και η δυναμική του-, επιστρατεύονται προκειμένου να μεταγγισθεί η ίδια η ιστορία, ως γνώση και συνείδηση. Ο λόγος σε τούτη την περίπτωση αναλαμβάνει τη μετάλλαξη της εμπειρίας από προσωπικό βίωμα σε ιστορική μνήμη, ακόμα και αν στην αφετηρία του νέου αιώνα, διαπιστώνεται διάφανα ένα σαφές ενδιαφέρον προς το δημιουργικό παλμό της ζωής, καθώς επισημαίνει ο Γεωργούλης στο σχολιασμό του ιδιαίτερου έργου της σχολής της Θεσσαλονίκης. Ένα έργο λοιπόν, διαπιστώνει ο μελετητής μας διεγείρει εφόσον απεικονίζει ακέραιες την αιμάτινη ροή, τη θλίψη και την έκπληξη του βίου, τις εντάσεις και τις κρίσεις του παρελθόντος, τις αγωνίες και τις εκστάσεις του μέλλοντος.

Ο Γιώργος Αγκυραλίδης, με την ιστορική καταγραφή του κατορθώνει να διανθίσει τον ίδιο το λόγο με το ειδικό, συναισθηματικό βάθος που συνοδεύει πάντοτε μια ομολογία αγάπης και τρυφερότητας. Η ιστορική αναπαράσταση της προσφυγικής ζωής, όπως πραγματώθηκε έπειτα από την απώλεια των εδαφών της Ιωνίας , η εγκατάσταση στην αττική γη, το πάλεμα της ζωής και η αναγκαιότητα της δημιουργίας εμπεριέχονται στο πόνημα του Αγκυραλίδη. Ένας αιώνας ανθρώπινης δράσης αποκαλύπτεται στο εξαιρετικά ενδιαφέρον έργο «Νέα Κοκκινιά, η Προσφυγούπολη.» Οι ανθρώπινες μορφές, η αισθητική της ανέχειας, η οποία σφυρηλάτησε με οριστικό τρόπο ολόκληρες γενιές , ο εφιάλτης της ιστορίας και η θηριωδία της ελπίδας απασχολούν τον συγγραφέα. Η παράθεση τοπωνυμίων, οδών και γεγονότων, η αναφορά στην κοινωνική ζωή, τα ήθη, τα έθιμα ή τις παραδόσεις συμπλέκεται με την καταγραφή της ιστορικής μνήμης, προκειμένου να αποκρυσταλλωθεί μια άλλη παράμετρος της προσφυγικής ζωής. Εκείνη που προβλέπει τη διαμόρφωση μιας εθνικής συνείδησης, ικανής και ακλόνητης, ολοφάνερης και επιβεβαιωμένης μες στη δίνη των εθνικών τραγωδιών. Με φωτογραφικά ντοκουμέντα, αλλά και μια βαθύτατα συναισθηματική αποτίμηση, διάχυτη μες στο σώμα του κειμένου, ο Γιώργος Αγκυραλίδης αποκαλύπτει την ιστορία ενός ολόκληρου τόπου. Ο προσφυγικός χαρακτήρας του πολυπληθούς σήμερα δήμου, όπως διαμορφώθηκε από τους διωγμένους Έλληνες των μικρασιατικών παραλίων, τονίζεται μες στο ιστορικό λεύκωμα του Αγκυραλίδη, αποκαλύπτοντας την ίδια τη μοίρα ετούτου του τόπου. Οι γλωσσικές, εθιμικές και άλλες ιδιαιτερότητες θα συνθέσουν μια πραγματικότητα, διόλου ετερόκλητη αλλά εξαιρετικά συμπαγή, καθώς στα όρια του προσφυγικού αυτού κόσμου, επιβιώνει η πίκρα του σπαραγμού αλλά και η θέληση για δημιουργία και εξέλιξη.

Ο αδικοχαμένος δημιουργός Γιώργος Μακρής, επισημαίνει στα επιμελημένα από τον Επαμεινώνδα Γονατά κείμενά του, πως η ανθρώπινη δημιουργικότητα προκύπτει με τρόπο ανεπαίσθητο  και πως μπορεί ετούτη η διαδικασία να χωρέσει το όραμα για την πιο ονειρική και ποθητή πραγματικότητα. Αυτή όμως η στάση ζωής δεν μπορεί παρά να ακυρωθεί και να ξεσπάσει εκ νέου, χειμαρρώδης, καθώς ο πολιτισμός νοσταλγεί τη φριχτή του βαρβαρότητα. Και είναι ετούτη η στοργική λύπη ικανή να διακόψει το δημιουργικό σθένος προκειμένου να σημειωθεί ακόμη ένα από τα θρυλικά βήματα της μοίρας μας. Ο Γιώργος Αγκυραλίδης διαπιστώνει τούτη την ιδιομορφία της ζωής και παραθέτει πλήθος πληροφοριών, προκειμένου να καταδείξει την αντοχή των προσφύγων στα δυστυχή καλέσματα της ιστορίας, όπως στάθηκε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και η τρομερή περίοδος της κατοχής από τις γερμανικές δυνάμεις. Εντούτοις η στοργική λύπη για τα όμορφα χρόνια της νεότητας θα παραμείνει αναλλοίωτη σε όλο το φάσμα της ιστορικής καταγραφής, καθώς ο συγγραφέας  αναγνωρίζει και ανακαλεί την ωραιότητα και την ανθρωποσύνη των παθών.

              Η σοφία της ανθρώπινης πίκρας δεν μεταβάλλεται σε φυλακή για τον Γιώργο Αγκυραλίδη. Την ίδια όμως στιγμή,  εκείνη η κοινή μοίρα του ανθρώπου και του βιβλίου δεν θα αποφευχθεί, μια και τα δυο σώματα θα χαθούν εμπρός στη φωτιά, τη φθορά, την υγρασία.  Παραμένει όμως πέρα και έξω ακόμα και από την πολύτιμη, ιστορική καταγραφή η αποτύπωση της αισθητικής και του συναισθήματος μιας ολόκληρης εποχής, με αποφασιστική σημασία για τη μετέπειτα, ελληνική πραγματικότητα. Η αναπόδραστη μοίρα παραμένει αδύναμη εμπρός στο περιεχόμενο ανθρώπων και έργων και με τούτο αναγνωρισμένο, μπορούμε να κατανοήσουμε με όλη την απαιτούμενη διαύγεια τη σημασία του έργου του Γιώργου Αγκυραλίδη. Καθώς και στην περίπτωση του φανταστικού, έτσι και όταν μιλούμε για ιστορικό ντοκουμέντο, η αξία και το κριτήριο βρίσκεται στην εμπειρία του ίδιου του αναγνώστη. Και τούτη στην περίπτωση του παρόντος, προσφυγικού οδοιπορικού στάθηκε πολύτιμη και συναισθηματική.