Πέτρος Βλαστός - Συνώνυμα και Συγγενικά

Tο Λεξικό τού Πέτρου Βλαστού (κατεβάστε το: κλικ εδώ) είναι, στην πραγματικότητα, το πρώτο σημαντικό «λεξικό συνωνύμων» τής Ν. Ελληνικής –και μάλιστα τής λαϊκής, διαλεκτικής και λογοτεχνικής δημοτικής, με σαφή αποκλεισμό των λόγιας προέλευσης νεοελληνικών λέξεων. Και εδώ η ιδεολογία οδηγεί τη λεξικογραφία· το γλωσσικό «πιστεύω» τού Βλαστού καθορίζει τη στάση του στο Λεξικό που συνέταξε. Ο Πέτρος Βλαστός (1879-1941), ποιητής, λόγιος, που έζησε το μεγαλύτερο μέρος τής ζωής του στο εξωτερικό (Ινδία, Αγγλία), υπήρξε από τους υπέρμαχους ενός φορμαλιστικού δημοτικισμού κατά τα διδάγματα τού Ψυχάρη, χωρίς όμως να διαθέτει τις επιστημονικές γνώσεις και το κύρος τού πατριάρχη τού δημοτικισμού. Γαμπρός τού Αλέξ. Πάλλη, μεγάλου δημοτικιστή λογίου, δεν υστέρησε σε μαχητικότητα για την επικράτηση τής δημοτικής γλώσσας, μιας δημοτικής αληθινά λαϊκής με πρότυπο τη γλώσσα των δημοτικών τραγουδιών. ΄Ανθρωπος τού εμπορίου, δηλ. τής πράξης, ο Βλαστός δεν στάθηκε μόνο σε θεωρητικές τοποθετήσεις. Θέλησε να δώσει ένα πρακτικό βοήθημα για μια μελλοντική –είχε συνείδηση τής προσπάθειάς του– αλλά δημιουργική χρήση τής δημοτικής, εσωτερικά εμπλουτισμένης με γνήσιες λαϊκές λέξεις: «Σε μας [κατ’ αντίθεση προς την Ιταλική] είχε τόσο παραπεταχτεί η δημοτική που κατάντησε να ζουριάσει και ν’ αποξεραθεί. Ο ξεπεσμός αφτός της γλώσσας μας αναγκάζει τώρα να ξαναφέρουμε πίσω ένα σωρό λέξες, πολύ όμορφες κι απαραίτητες, που κοντέβουν να ξεχαστούν ολότελα ή που κιόλας φαίνουνται ξένες. Πόσες από αφτές θα ξαναζωντανέψουν είναι πρόβλημα που θα το λύσει η φιλολογία, μα προτίμησα να βαστάξω όσες μπορούσα περισσότερες με την ελπίδα να σωθεί ο πλούτος της δημοτικής που σήμερα κιντυνέβει να χαθεί αγύριστα».

Ο μελετητής –όσο και ο χρήστης– τού Λεξικού τού Βλαστού καταλαβαίνει αμέσως από τις λέξεις, που δίδονται ως συνώνυμα ή συγγενικά σε κάθε λήμμα, ότι πρόκειται για ένα κράμα από ζωντανές, εύχρηστες και εκφραστικές δημοτικές λέξεις αλλά και άλλες ξεθαμμένες από παλιότερα (και όχι πάντα αξιόπιστα) λεξικά, μαζί με γλωσσικό υλικό, που αποτελείται από πολλές διαλεκτικές λέξεις, ακόμη και από νεόπλαστες φτειαχτές λέξεις, που πλάστηκαν για να αντικαταστήσουν άλλες λογιότερης προέλευσης, καθώς και από λέξεις τής συνθηματικής λεγόμενης γλώσσας (αργκό)…(Γ. Μπαμπινιώτης)