H ανθρώπινη φύση υποτίθεται πως είναι τέτοια ώστε έχουμε απεριόριστες ανάγκες, άλλα περιορισμένα μέσα για να τις καλύψουμε. Κατά πόσο όμως ισχύει αυτό το αξίωμα, στο οποίο άλλωστε έχει βασιστεί ολόκληρος ο μοντέρνος πολιτισμός και η σύγχρονη πολιτική οικονομία;
Ο τόμος «Κοινωνίες Μοιράσματος» συγκεντρώνει για πρώτη φορά στα ελληνικά τα κλασικότερα ίσως κείμενα της αγγλόφωνης Κοινωνικής Ανθρωπολογίας πάνω στο θέμα των λεγόμενων «εξισωτικών κοινωνιών» (βλ. James Woodburn στον εν λόγω τόμο) ή αλλιώς των κοινοτήτων που έχουν διαμορφώσει έναν «πρωτόγονο κομμουνισμό», όπως υποστηρίζει ο Richard Lee στο κείμενό του, που μεταφράζει ο Θ. Κουραβέλος.
Ουσιαστικά, η οικονομική και κοινωνική ζωή των εξισωτικών κοινωνιών δεν βασίζονται στο αξίωμα των απεριόριστων αναγκών, αποδομώντας στην πράξη πλήρως όλες τις κυρίαρχες απόψεις για τη φύση της ανθρώπινης οικονομικής δραστηριότητας και... βγάζοντας την γλώσσα επιδεικτικά στην ίδια την επιστήμη της οικονομίας, όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα. Ταυτόχρονα, κάνει πολλούς να αναρωτιούνται κατά πόσο ο σημερινός καπιταλισμός είναι στ' αλήθεια μια κοινωνία της αφθονίας και του ορθολογισμού, όπως συχνά αυτο-κολακεύεται, υποτιμώντας τις φυλές των απλών τροφοσυλλεκτών (βλ. το κείμενο του Marshall Sahlins στον τόμο).
Με τη λιγότερη ενέργεια
Οι εξισωτικές κοινωνίες είναι εκείνες οι κοινωνίες όπου οι αρχές της αμοιβαιότητας, και όχι του ανταγωνισμού, διέπουν την οικονομική δραστηριότητα για την κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών. Είναι κοινωνίες των οποίων η οικονομία δεν βασίζεται στην ατομική αποταμίευση πλεονάσματος, αλλά στην «επένδυση», όσο το δυνατόν, λιγότερης ενέργειας για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών, οι οποίες όταν είναι ορθά ιεραρχημένες υπάρχουν πάντοτε αρκετά μέσα για να καλυφθούν. Ουσιαστικά, η ύπαρξη τέτοιων κοινωνιών αποδεικνύει πως οι απεριόριστες ανάγκες δεν είναι συνώνυμο της ανθρώπινης φύσης, όπως υποστηρίζουν οι οικονομολόγοι, αλλά πρόκειται για ένα πολιτισμικό χαρακτηριστικό των ιεραρχημένων κοινωνιών. Αλλοι ανθρώπινοι πολιτισμοί, όπως οι απλοί κυνηγοί - τροφοσυλλέκτες που περιγράφονται και αναλύονται σε αυτό το βιβλίο έχουν διαφορετικές κοσμοαντιλήψεις.Στην πραγματικότητα, η τροφοσυλλογή και το κυνήγι μπορεί να είναι δραστηριότητες περιορισμένες σήμερα, αλλά ιστορικά είναι η μακροβιότερη ανθρωπινή οικονομική δραστηριότητα, που εξασκείται εδώ και περίπου δύο εκατομμύρια χρόνια αδιάλειπτα από την ανθρωπότητα.Οι «Κοινωνίες Μοιράσματος» είναι ένα βιβλίο που έλειπε από τη βιβλιογραφία των κοινωνικών επιστημών της χώρας μας. Αποτελεί μία εξαιρετικά καλομεταφρασμένη και προσεγμένη συλλογή κλασικών κειμένων, πολλά από τα οποία αποτελούν υποχρεωτικά διαβάσματα για κάθε πρωτοετή φοιτητή ανθρωπολογίας στη Βρετανία και την Αμερική. Συγκεντρώνουν κείμενα από αναγνωρισμένους ανθρωπολόγους της οικονομικής δραστηριότητας. Μεταξύ άλλων και των Marshall Sahlins, James Woodburn, Tim Ingold, Alan Barnard, καθώς και του Richard Lee ο οποίος, μέσω Τορόντο, έγραψε και τον ενθουσιώδη πρόλογο για τον τόμο.* Ο κ. Δημήτρης Δαλάκογλου είναι λέκτορας Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Sussex της Αγγλίας.
_______________
Σχόλιο (εξ αφορμής):
Για το αφύσικο του κυρίαρχου μοντέλου του υπερκαταναλωτικού ανθρώπου του «απαραίτητου» μαζί με τις μάζες των εξαθλιωμένων εργατών, άνεργων, ημιαπασχολούμενων κλπ για να στηριχθεί ο καπιταλισμός, και μάλλον και κάθε ολιστικό οικονομικοκοινωνικό μοντέλο (το οποίο πάντα θα «στηρίζεται» σε ένα ιδεολογικό κατασκεύασμα που θα το «αποδεικνύει»), δεν χρειάζομαι μεγαλύτερη απόδειξη από το πρόβλημα «σκουπίδια».
Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες και στις πιο πυκνοκατοικημένες ακόμα από σήμερα αγροτικές κοινότητες του ελλαδικού χώρου θέμα σκουπιδιών δεν υπήρχε γιατί δεν υπήρχαν σκουπίδια. Τα ρούχα, από πλήρως ανακυκλώσιμα υλικά, αντικαθίσταντο μόνο όταν χάλαγαν και οι τροφές δεν πεταγόντουσαν και ό,τι περίσσευε δινόταν στα ζώα. Ένας πολιτισμός που παράγει σκουπίδια τα οποία το περιβάλλον αδυνατεί να ανακυκλώσει και υποβαθμίζεται από τη διαρκή συσσώρευσή τους είναι εξ ορισμού αφύσικος. Κανένας ασφαλής μακροπρόθεσμος και συμβατός με το περιβάλλον τρόπος διαχείρισης τέτοιου όγκου και σύστασης σκουπιδιών που παράγονται στον καπιταλιστικό κόσμο δεν υπάρχει πλην ενός «άλλου τρόπου ζωής».
